MERKANTİLİZM

 

Merkantilizm, 1450-1750 yılları arasında yani Ortaçağ ve Fizyokrasi arasındaki dönemde gelişen iktisadi düşüncelerin bütünüdür. Merkantilistlerin temel ilkeleri şöyledir:

• Merkantilizm, moneter bir doktrindir. Amaç, para miktarını arttırmaktır. Değerli madenlerin hakimiyeti esasına dayanan bu görüşte milli servet değerli madenlerin çokluğuyla ölçülür.
• Müdahaleci bir doktrindir. Devlet, iktisadi faaliyetleri belirlemeli ve yönetmelidir.
• Dış ticaret, ülkeye daha çok değerli maden girmesi için yapılmalıdır. Amaç, dış fazla (ihracat>ithalat) yaratmaktır.
• Merkantilizmin sanayileşme anlayışı, nüfus artışını da beraberinde getirir. Çünkü emek arzının artışı ücretleri düşüreceğinden sanayi üretimi ve ihracat artar.
• Nüfus hareketleri ve tarımsal üretim ilişkisi şeklindeki King Kanunu ilk kez bu dönemde ortaya konmuştur.
• Paranın değeriyle ilgili olarak da madeni paraların ayarındaki değişmelerin piyasalarda dengesizliğe yol açacağınısavunan «kötü para iyi parayı kovar» ilkesi de bu dönemden kalan bir görüştür.

 

• İNGİLİZ MERKANTİLİZMİ: Ticari Merkantilizm olarak da bilinen bu görüşün dört amacı vardır:
• Sömürgeciliği geliştirerek deniz gücünü arttırmak,
• İthalattan fazla ihracat yapmak (sanayi ürünleri için), İhracattan fazla ithalat yapmak (tarım ürünleri için),
• Milli sanayiyi ikinci planda bırakmak,

 

• FRANSIZ MERKANTİLİZMİ: Colbertizm olarak da bilinen bu görüş, temelde sanayiye yönelik ve devletçidir.
• Amaç; para stokunu arttırmaktır. Bu da ancak sanayinin gelişmesi ile mümkündür.
• Sanayinin gelişmesi için devlet, ihraç mallarının fiyatını düşürecek şekilde politikasını ayarlamalı, çeşitli eyaletler arasında gümrükler kaldırılmalıdır.

 

Jean Baptist COLBERT

• Colbert’ e göre sanayileşmenin amacı altın biriktirebilmektir. Bunun için dış ticarette ihracat arttırılmalıdır.
• Colbert’ in sanayileşme anlayışı üç aşamalıdır:

1) İktisadi liberalizm aşaması: ticaret için hürriyet ve güven gereklidir.

2) Himayeci merkantilizm aşaması: devlet himayeciliği tekrar göze çarpar.

3) Liberalizme dönüş aşaması: Amaç; ticaretin tamamen serbest bırakılmasıdır.

 

Richard CANTILLON

• Cantillon’a göre İki türlü değer vardır:

1) Malın öz değeri (üretim faktörünün miktar ve nitelik olarak ölçüsü),

2) Malın piyasa değeri (arz ve talebe göre oluşan değer),

• Cantillon para hacmi ve parasal değişmeleri incelemiş, özellikle enflasyonla ilgilenmiştir.

 

• ALMAN MERKANTİLİZMİ
• Milli ekonomi gelişmelidir. Bu açıdan devlet müdahalesi kaçınılmazdır.
• Uluslararası ticarete – özellikle ihracat artışına – önem verilmelidir.
• Nüfus arttırılmalıdır.
• Tarım korunmalıdır.

 

Thomas MUNN: Alman Merkantilizmi’nin temsilcilerinden olan T.Munn’un görüşleri şöyledir:

• Refahı sağlamak için özellikle dış ticarete önem verilmelidir (ihracat>ithalat). İç ve dış ticarette devlet müdahalesi olmamalıdır.
• Sert önlemlerle fiyat hareketlerinin önüne geçilebilir.
• Para miktarının, ithalat ve ihracat karşılaştırmasıyla belirlenmesi gerekir.
• Devletin gücü; sahip olduğu para ve maden stokuyla ölçülür.

 

William PETTY: Bazı görüşleriyle Merkantilist sayılan yazar, liberal iktisada öncülük etmiştir.

• Objektif değer kavramının temellerini atmıştır. Değeri oluşturan unsurlar arasında emeğin yanında toprağın da bulunduğunu savunur.
• Rant kavramını modern anlamda ele alan ilk yazardır. Petty’e göre rant; işçinin geçimi için gerekli olan harcamanın üretim maliyetinden çıkarılmasından sonra kalan fazlalıktır.
• Faizi, bir kimsenin parasını bir başkasına belli bir süre geçmeden geri istememek şartıyla vermesi halinde aradan geçen sürede katlandığı zahmet için aldığı karşılık olarak tanımlar.
• Petty’e göre fiyat, değerin ölçüsüdür. Değerin temeli ise emektir. Fiyatın temeli emek olduğuna göre emek, “gerçek fiyat”tır. “Mübadele fiyatı” ise rekabet piyasasındaki fiyattır.