DEİZM 

Thomas Aquinas’a kadar, Hıristiyan düşüncesi Tanrı’nın iki bilgi kaynağını tanıdı: vahiy ve “doğal sebep”. Sebeple ortaya konan gerçeklerin incelenmesine doğal teoloji denir . Aydınlanma Çağı boyunca , özellikle İngiltere ve Fransa’da, filozoflar vahyi bir bilgi kaynağı olarak reddetmeye ve sadece akıl yoluyla kurulabileceğini düşündükleri gerçeklere hitap etmeye başladılar. Bu tür filozoflara “deist”, savundukları felsefi pozisyona “deism” denmekteydi.

Farklı bir entelektüel hareket olarak deizm 18. yüzyılın sonlarına doğru geriledi. Bazı ilkeleri diğer entelektüel hareketlerin (örn. Üniteryenizm ) bir parçası olarak yaşamaya devam etti ve bugün bazı savunucuları olmaya devam ediyor. 

AYDINLANMA DEİZMİ  

“DEİZM” KELİMESİNİN KÖKENİ  

Kelimeler yaradancılık ve teizm; Latince Hem “tanrı” anlamına gelen deus ve Yunan theos (θεός) kelimesinden türetilmiştir . “Déiste” kelimesi ilk kez İsviçreli bir Kalvinist olan Pierre Bayle’nin 1564 senesinde Fransızca olarak kaleme aldığı  “Viret”  isimli makalesinde  geçmektedir. ^[6] Bununla beraber 1690’lara kadar Fransa’da genellikle bilinmiyordu.. ^[7]

İngilizce’de “deist” ve “theist” kelimeleri aslında eşanlamlıydı, ancak 17. yüzyılda terimler anlam olarak ayrılmaya başladı. ^[8] Deist terimi İngilizce bugünkü anlamı ilk görünen ile Robert Burton ‘ın Melancholy The Anatomy (1621) isimli eserinde geçmiştir.

AYDINLANMA DEİZMİNE GENEL BAKIŞ  

En azından Thomas Aquinas’tan beri , Hıristiyan düşüncesi iki geçerli dini bilgi kaynağını tanımıştı: ilahi vahiy ve doğal sebep (“doğal teoloji”).  Aydınlanma sırasında bazı düşünürler, doğal dünyanın özellikleriyle birlikte aklı kabul etmeyi geçerli bir dini bilgi kaynağı olarak kabul etmeye devam ettiler, ancak vahiyin geçerliliğini reddetti. Bu düşünürler “deistler” idi ve “deizm” kelimesi ilahi vahiy fikrine yönelik toplu saldırılarını ifade etmekteydi.

Aslında, yazarlar vahiy fikrine karşı entelektüel bir savaş yürüttüler. Deist yazarların bağımsız çalıştığı ve her yazarın saldırılarını kendi benzersiz şekilde gerçekleştirdiği anlamında bir gerilla savaşıydı. Bazı deist yazarları sakin mantıkla saldırırken, diğerleri ahlaki öfke ile öfkeyle saldırdılar; bazıları tarihin gerçeklerine hitap ederken, diğerleri sivri mizah ve alaycı davrandılar. Bu yazarlar, doğal teoloji konusunda benzer şekilde geniş bir görüş yelpazesi sergilemişlerdir. Bazıları ruhun ölümsüzlüğüne, kötü insanlar için ölümünden sonra verilen cezaya ve erdemli olanlar için ölümünden sonra verilen ödüllere inanmakla beraber diğerleri buna inanmadı ve bazıları ise kararsızdı.  

Newton keşiflerini yayınladıktan sonra, bazıları Tanrı’yı ​​bir saat yapımcısı olarak gördü; evreni yaralayan, harekete geçiren ve sonra uzaklaşan uzak bir Yaratıcı ve İlk Taşıyıcı; kesinlikle dinlemeyen böyle bir Tanrı’ya dua etmek anlamsızdı. Diğerleri Tanrı ile daha yakın bir bağlantı hissettiler ve Tanrı’nın dualarını duyduğuna ve karşılık verdiğine inandılar. Bir saat yapımcısı Tanrı’ya inananlar, mucizeler olasılığını reddetti – doğal yasalar oluşturduktan ve büyük kozmosu harekete geçirdikten sonra, Tanrı’nın yaratılışıyla uğraşmaya devam etmesine gerek yoktu. Diğerleri mucize olasılığını kabul etti; Ne de olsa Tanrı tamamen güçlüydü ve kendi doğal yasalarını geçici olarak atlamak da dahil olmak üzere her şeyi yapabilirdi.

Deistler ayrıca çeşitli farklı nedenlerle canlandırıldı (en azından kısmen endişelerinin ve sonuçlarının çeşitliliğini açıklıyor). Bu, Bilim Devrimi’nin çağıydı ; bazıları, batıl inanç, mantıksızlık ve saçmalık için bir iğrençlik eşliğinde yeni bulunan bilime saygı (“doğal felsefe”) ile canlandırıldı. Bazıları onlarca yıldır Avrupa’yı tahrip eden vahşi dini savaşlar için üzüldü ve püskürtüldü; hedefleri savaşı durdurmak için bir yol bulmaktı. Diğerleri, kendi ülkelerinde örgütlü Kiliselerin sahip olduğu ezici siyasi güce, kendilerini özgürce düşünmelerini yasaklayan kiliselere, düşüncelerini yayınlamaya çalışırlarsa sansürlediler ve başarılı olduklarında (yakalanabildikleri takdirde) cezalandırdılar.  

Vahiyle ilgili deist savaşın ayrıntıları , 18. yüzyılda İngiltere ve Fransa’daki Deism makalesinde bulunabilir . Burada, birçok kişisel deizm yönünü nasıl gösterdiklerini göstermek için sadece birkaç temsilci deist’e bakacağız.

DEİZM FİKRİNİN ÇİÇEKLENMESİ  1696–1801 

 John Locke ‘ın İnsan Anlayış ilgili Kompozisyon İngiliz deism tarihinin (1690) işaretleri önemli bir dönüm noktası ve yeni bir faza neden oldu. Herbert’in epistemolojisi, gerçekte doğuştan gelen fikirlere dayanan “ortak kavramlar” fikrine dayanıyordu . Doğuştan fikirleri Locke’un ünlü saldırı Kompozisyon  etkili bir şekilde vakıf yok etti. Locke’dan sonra, deistler artık Herbert’in yaptığı gibi doğuştan gelen fikirlere itiraz edemediler. Bunun yerine deistler tecrübe ve doğaya dayanan tartışmalara yönelmek zorunda kaldılar. Newton’un etkisi altında, Tanrı’nın varlığının temel argümanı olarak tasarım argümanına yöneldiler . ^[11]

Peter Gay’in tanımlar John Toland ‘ın Hristiyanlık Gizemli değil (1696), ve post-Locke deism başlangıcı olarak provoke ‘şiddetli tepki’ verdiler. Önemli isimler arasında Gay, Toland ve Matthew Tindal’ı filozoflar veya akademisyenler yerine en iyi bilinen ancak yetenekli yayıncılar olarak tanımlıyordu . Middleton ve Anthony Collins’i tartışma konusuna daha fazla katkıda bulunduğunu düşünüyor; Thomas Chubb ve Thomas Woolston gibi saçak yazarların aksine bir duruş sergiledi . ^[12]

Dönem boyunca öne çıkan diğer İngiliz deistleri arasında William Wollaston, Charles Blount ve Henry St John, 1. Viscount Bolingbroke, ^[13] ve ikinci bölümde Peter Annet , Thomas Chubb ve Thomas Morgan yer alıyordu.

Shaftesbury’nin Üçüncü Earl’ü Anthony Ashley-Cooper da etkili oldu. Kendisini bir deist olarak sunmasa da, kilit tutumlarının çoğunu paylaştı ve şimdi genellikle kabul ediliyor. ^[14]

Özellikle kayda değer olan Matthew Tindal’ın Yaratılış Kadar Eski (1730) Hıristiyanlığıdır, “yayınlanmasından çok kısa bir süre sonra deist tartışmalarının odak merkezi haline gelmiştir. Çünkü onlarca yıldır ortaya çıkan hemen hemen her argüman, teklif ve konu burada bulunabilir, iş genellikle ‘deist’in İncil’i’ olarak adlandırılır. ^[15] doğuştan fikirleri Locke’un başarılı saldırının ardından Tindal en ‘İncil’ deist temelini yeniden tanımlandı epistemoloji tecrübesi veya insan muhakemeye dayalı olarak. Bu, geleneksel Hıristiyanlar ile “Hıristiyan Deistler” olarak adlandırdığı şey arasındaki boşluğu etkili bir şekilde genişletti, çünkü bu yeni vakıf “gerçeğin” insan aklıyla doğrulanmasını gerektirdi.

AYDINLANMA DEİZMİNİN ÖZELLİKLERİ  

Aydınlanma deizmi iki felsefi iddiadan oluşuyordu: (a) doğal dünyanın özellikleri ile birlikte akıl geçerli bir dini bilgi kaynağıdır ve (b) vahiy geçerli bir dini bilgi kaynağı değildir. Farklı deist yazarları, Leslie Stephen’ın daha sonra deizmin “yapıcı” ve “eleştirel” yönleri olarak adlandırdığı şeyi oluşturmak için bu iki iddiayı genişletti . ^[16] [17] “Yapıcı” iddialar – yazar yazarların hissettiği iddialar, doğal dünyanın mantık ve özelliklerine yapılan itirazlarla haklı çıkarıldı (veya belki de sezgisel olarak açıktı) – dahil edildi: ^[18] [19]

• Tanrı var ve evreni yarattı.
• Tanrı insanlara akıl yürütme yeteneği verdi.

“Eleştirel” iddialar – geçerli bir dini bilgi kaynağı olarak vahiyin reddedilmesinden sonra gelen iddialar – çok daha fazladır. İçerdikleri:

• Kutsal Kitap dahil, ilahi vahiy içerdiği iddia edilen tüm kitapların reddedilmesi. ^[20]
• Üçlü Birlik’in ve diğer dini “gizemlerin” anlaşılmaz fikrinin reddi.
• Mucizeler, kehanetler vb. Raporların reddi

DİNİN KÖKENLERİ  

Deizmin merkezi önermesi, günlerinin dinlerinin saf, doğal, basit ve rasyonel olan orijinal bir dinin yozlaşması olmasıydı. İnsanlık bu orijinal dini daha sonra kişisel kazanç ve genel olarak rahipliğin sınıf çıkarları için manipüle eden “rahipler” tarafından bozulduğunda ^[21] ve böylece batıl inançlar ve “gizemler” – irrasyonel teolojik doktrinlerle kuşatıldığında. Dini doktrinin bu manipülasyonunu yoğun bir şekilde aşağılayıcı bir terim olan “priestcraft” olarak adlandırdılar. ^[22]

Böylece, işten çıkarıcıların kurtuluş için gereklilikler hakkında bilgi almak için rahipliğe bağlı tutulduklarını ve bu “gizemler” tarafından şaşkına çevrildiklerini ilan ettiler; Deistler bunu “priestcraft” ve “gizemleri” ortadan kaldırma misyonu olarak gördüler. Belki de en tanınmış deist yazar Tindal, bunun Hıristiyan Kilisesi’nin uygun orijinal rolü olduğunu iddia etti. ^[23]

Bu önermenin bir sonucu, günümüzdeki ilkel toplumların veya uzak geçmişte var olan toplumların, batıl inançlarla daha az kuşatılmış ve doğal teolojiye daha yakın dini inançlara sahip olması gerektiğiydi. ( David Hume gibi düşünürler dinin doğal tarihini incelemeye başladığında ve dinin kökenlerinin akılda değil, duygularda, özellikle bilinmeyen korkusunda yattığını öne sürdükçe, bu pozisyon gittikçe daha az akla yatkın hale geldi .)

RUHUN ÖLÜMSÜZLÜĞÜ  

Farklı deistler, ruhun ölümsüzlüğü, cehennemin varlığı ve kötülerin cezalandırılması için lanetlenme ve erdemli olanı ödüllendirmek için Cennetin varlığı hakkında farklı inançlara sahiptiler. Anthony Collins, ^[24] Bolingbroke , Thomas Chubb ve Peter Annet materyalistti ve ruhun ölümsüzlüğünü inkâr ettiler veya şüphelendiler. ^[25] Benjamin Franklin reenkarnasyon veya dirilişe inanılmaktadır. Cherbury’li Lord Herbert ve William Wollaston , ^[26] ruhların var olduğunu, ölümden kurtulduğunu ve öbür dünyada Tanrı’nın yaşamdaki davranışlarından ötürü ödüllendirildiğini veya cezalandırıldığını iddia ettiler. Thomas Paine , ruhun ölümsüzlüğünün “olasılığına” inanıyordu.^[27]

DUA VE İBADET  

Newton’un kozmolojisinden etkilenen birçok deist, Tanrı’yı ​​evreni yaralayan, harekete geçiren ve sonra uzaklaşan uzak bir Yaratıcı olarak gördü. Bu deistler, doğal olarak, kesinlikle dinlemeyen bir Tanrı’ya dua etmeyi ya da ibadet etmeyi anlamsız buluyordu. Ancak diğerleri Tanrı ile daha yakın bir bağ kurdular ve Tanrı’nın dualarını duyduğuna ve karşılık verdiğine inandılar.

MUCİZELER VE İLAHİ İHTİSAS 

Deistler için en doğal konum, İncil’deki mucize hikayeleri de dahil olmak üzere her türlü doğaüstücilik biçimini reddetmekti. Sorun, mucizelerin reddedilmesinin, birçok deistin kabul etmeye meyilli olduğu bir şey olan ilahi iktidarın (Tanrı’nın insan işlerini ele geçirdiği) reddetmesini de gerektirdiği idi. ^[28] bir saat yapımcısı Allah inananlar mucizelerden ve ilahi söz konusu olmadığını söyledi. Tanrı’nın, doğal yasalar oluşturduktan ve kozmosu harekete geçirdikten sonra uzaklaştığına inanıyorlardı. Yaratılışıyla uğraşmaya devam etmesine gerek yoktu ve yaptığı öneri hakaretti. ^[29]Bununla birlikte, diğerleri, ilahi olanaklara sıkıca inanmışlardı ve bu yüzden de isteksizce en azından mucize olasılığını kabul etmeye zorlandılar. Ne de olsa Tanrı tamamen güçlüydü ve kendi doğal yasalarını geçici olarak askıya almak da dahil olmak üzere istediği her şeyi yapabilirdi.

ÖZGÜRLÜK VE ZORUNLULUK  

Aydınlanma düşünürleri, Newton biliminin etkisi altında, evreni, ilahi bir müdahale olmaksızın doğal yasalara göre çalışmaya devam eden bir yaratıcı tarafından yaratılan ve harekete geçirilen geniş bir makine olarak görme eğilimindeydi. Bu görüş doğal olarak o zaman zorunlulaştırıcılık olarak adlandırılan şeye yol açmıştır ^[30] (modern terim determinizmdir ): evrendeki her şeyin – insan davranışı da dahil – tamamen öncül koşullar ve doğal yasa tarafından kesin olarak belirlendiği görüşü. (Bkz, örneğin, La Mettrie ‘ın L’Homme makinesi.) Sonuç olarak, yaklaşık tartışmalar özgürlük”gereklilik” e karşı Aydınlanma dini ve felsefi tartışmaların düzenli bir özelliğiydi. Zamanın entelektüel iklimini yansıtan, deistler arasında özgürlük ve determinizm konusunda farklılıklar vardı. Anthony Collins gibi bazıları aslında zorunluydu. ^[31]

DAVID HUME  

ABD’DE  DEİZM  

Kültür Savaşlarının hâlâ devam ettiği ABD’de, Kurucu Babaların Hristiyan, deist veya aralarında bir şey olup olmadığı konusunda büyük tartışmalar vardı. ^[36] [37] Özellikle ısınmış olan Benjamin Franklin, Thomas Jefferson ve George Washington’un inançları üzerine yapılan tartışmalardır . ^{[38] [39] [40]}

Franklin, “Otobiyografi” de genç bir adam olarak “Deizm’e karşı bazı kitaplar elime düştü; Boyle’nin derslerinde vaaz edilen vaazların maddesi olduğu söylendi. çürüttüğü söylenen Deistlerin iddiaları bana çürütmelerden çok daha güçlü geldi; kısacası kısa süre sonra tam bir Deist oldum. ” ^[41] [42] Diğer bazı deistler gibi Franklin de, “İlah bazen kendi İhtiyatına müdahale eder ve aksi takdirde Doğa Seyrinde veya Özgür Ajansında üretilecek Olayları bir kenara bırakır. Adam, ” ^[43]ve Anayasa Konvansiyonu’nda “ne kadar uzun yaşarsam, bu gerçeğin ne kadar ikna edici deliller olduğunu – Tanrı’nın erkeklerin işlerinde idare ettiğini” belirtti. ^[44]

Thomas Jefferson belki de genel olarak kendisine bir deist değil , bir Unitarian olarak atıfta bulunmasına rağmen, deist eğilimleri en açık şekilde gösteren Kurucu Baba’dır. Örneğin günümüzde yaygın olarak Jefferson İncil’i olarak bilinen İncil İncillerinden alıntılar , Mesih hikayesinden tüm doğaüstü ve dogmatik referansları ortadan kaldırıyor. Franklin gibi Jefferson da Tanrı’nın insan ilişkilerinde devam eden faaliyetine inanıyordu. ^[45]

Thomas Paine , hem Amerikan devriminin nedenine hem de deizm nedenine yaptığı katkılardan dolayı özellikle dikkat çekicidir. Onun Aklın The Age (1794 ve 1795 yılında Bölüm I ve II), kısa, okunabilir, ve okunacak ve bugün etkili olmaya devam sadece deist yolu olasılıkla gerçek değildir. ^[46]

Amerikan deizmine son katkıda bulunan kişi , 1801 yılında “Amerikan Deizmi İncil’i”, Doğa İlkeleri’ni yazan Elihu Palmer (1764-1806) idi. Palmer, “Deistics Society of Deistics Society” yi kurarak bazı organizasyonları deism’e getirmeye dikkat çekiyor. New York “ve Maine’den Gürcistan’a diğer deistic toplumlar. ^[47]

FRANSA VE KITA AVRUPASINDA DEİZM  

Fransız deistler arasında Maximilien Robespierre ve Rousseau da vardı . Fransız Devrimi sırasında, Robespierre’nin teolojik görüşlerinin doğrudan bir ifadesi olan Yüce Varlık’ın kutsal Kültü , devrilen Katolik Kilisesi’nin ve rakip ateist Akıl Kültünün  yerini alan Fransa’nın yeni devlet dini olarak kısa bir süre sonra – üç ayın biraz altında – kuruldu .

Almanya’daki deizm iyi belgelenmemiştir. Voltaire ile yaptığı yazışmalardan Büyük Frederick’in bir deist olduğunu biliyoruz .  Immanuel Kant’ın deizm ile özdeşleşmesi tartışmalıdır. ^[48]

AYDINLANMA DEİZMİNİN DÜŞÜŞÜ  

Gay, Aydınlanma deizmini 1730’larda yavaş bir düşüşe tanınabilir bir hareket olarak tanımlıyor. ^[49] Bu düşüş için bir takım nedenler önerilmiştir. ^[50]

• natüralizm ve materyalizmin artan etkisi
• David Hume ve Immanuel Kant’ın yazıları metafizik sorulara hitap etme yeteneği hakkında sorular ortaya attı .
• açık bir deistik Fransız Devrimi’nin şiddeti
• Tanrı ile kişisel bir ilişkiyi vurgulayan Pietizm ve Metodizm gibi Hıristiyan revivalist hareketler, Johann Georg Hamann gibi anti-rasyonel ve Aydınlanma karşıtı felsefelerin yükselişi ^[50]

“Deizm” kelimesinin kullanımının azalması anlamında, deizm’in azaldığını söylemek doğrudur. Ancak, deizmin öldüğünü söylemek yanlış veya en azından yanıltıcı olurdu – deist fikirler ve etkiler yaşandı. Deistlerin en önemli faaliyetlerinden biri olan İncil eleştirisi kendi yüksek teknik disiplinine dönüştü.  Ortaya çıkarılan dinin reddi reddi, 19. yüzyıl liberal İngiliz teolojisine ve Unitarianizmin yükselişine evrildi ve katkıda bulundu . ^[50]

ÇAĞDAŞ DEİZM

Çağdaş deizm, klasik deizmi modern felsefe ve bilimsel bilginin mevcut durumu ile bütünleştirmeye çalışır. Bu girişim, geniş bir “deizm” inancının sınıflandırılması altında çok çeşitli kişisel inançlar üretmiştir.

Gibi modern deism ait alt kategorileri, bir dizi vardır monodeism (bu deism varsayılan standart kavramı olmak üzere) pandeizm , manevi deism, süreç deism , Hıristiyan deism , polideizm , bilimsel deism ve insancıl deism . ^{[51] [52] [53]}Bazı deistler evrendeki ve yaşamlarındaki doğayı ve amacı tasarım olarak görürler. Diğerleri Tanrı’yı ​​ve evreni birlikte yaratıcı bir süreç içinde görür. Bazı tanrılar Tanrı’yı ​​klasik terimlerle görür ve Tanrı’yı ​​insanlığı gözlemleyerek görür, ancak yaşamlarımıza doğrudan müdahale etmezken, diğerleri Tanrı’yı ​​dünyayı yaratan ve daha sonra gözlemlemek için geri adım atan ince ve ikna edici bir ruh olarak görür. Çoğu çağdaş deist ilahi müdahaleye inanmaz, bazıları ^[ kim? ] duada değeri bir meditasyon, kendini temizleme ve ruhsal yenileme biçimi olarak bulmaya devam ediyor.

DEİZM’İN SON FELSEFİ TARTIŞMALARI  

1960’larda, ilahiyatçı Charles Hartshorne , özellikleri “bazı açılardan mutlak mükemmellik, diğerlerinde göreceli mükemmellik” veya “AR”, yazma gibi Tanrı anlayışı lehine hem deizm hem de pandeizm ( pantheism ) titizlikle inceledi ve reddetti. bu teorinin “ya ya depremde hem de pandeizmde olumlu olan her şeyi tutarlı bir şekilde kucaklayabildiğini” söyleyerek “panentheistic doktrinin keyfi olumsuzlukları dışında tüm deizm ve pandeizmi içerdiği” sonucuna vardı. ^[54]

Charles Taylor , 2007 tarihli “Bir Laik Çağ” kitabında , deizmin tarihsel rolünü gösterdi ve ona özel bir hümanizm adını verdi. Bu hümanizm , aşkın bağlılığı olmaksızın , tavan arası bağlılığı tamamen insan içinde olan ahlaki bir düzene yol açar. ^[55] Bu tür deizm temelli hümanizmin özel başarılarından biri, insanların karşılıklı yarar eylemleri gerçekleştirmek için motive edildikleri ve güçlendirildikleri yeni, insan merkezli ahlak kaynaklarını  ifşa  etmesidir. ^[56] Bu, onur, özgürlük ve disiplinin yeri olan ve insani yetenek duygusu ile donatılmış, tamponlu, bağlı olmayan bir benliğin eyaletidir. ^[57]Taylor’a göre, 19. yüzyılın başlarında bu deizm aracılı münhasır hümanizm, kişisel bir Tanrı’ya olan Hıristiyan inancına , mucizeler ve gizem düzenine alternatif olarak gelişti . Bazı deizm eleştirmenleri taraftarları nihilizmin yükselişini kolaylaştırmakla suçladı . ^[58]

DÜNYA DEİSTLER BİRLİĞİ 

1993 yılında Bob Johnson, aylık bildiri yayını sunan Dünya Deistler Birliği’ni (WUD) yarattı ve iki çevrimiçi deist yayını  THINK online ! ve Deistic Düşünce ve Eylem! 1996 yılında WUD, deism.com web sitesini başlattı. 1998’de WUD Virginia / Tennessee üyesi daha geleneksel tapu görüşlerini desteklemek  için Sullivan-County.com web sitesini kurdu . ^[62]

POZİTİF DEİZM  

Pozitif deizm hareketi 2004’te başladı. Tarihsel olarak ve günümüzde deistler, ortaya çıkan dinler için çok eleştirel olmanın yanı sıra yapıcı olmaya çalışıyordu. Pozitif Deistler çabalarını sadece yapıcı olmaya odaklarlar ve diğer inançların eleştirilerinden kaçınırlar. 2009’da taraftarlarından Chuck Clendenen, “Deist: işte ben buyum!” Kitabın amacı, benzer şekilde inanan ancak “deizm” ve “deist” kelimelerine aşina olmayanları yetiştirmektir. 

KAYNAKÇA   RE Allen (ed) (1990). Muhtasar Oxford Sözlüğü . Oxford Üniversitesi Yayınları. “Deist – Ücretsiz Merriam-Webster Sözlüğünden Tanım ve Daha Fazlası” . Merriam-webster.com. 2012 . Erişim tarihi: 2012-10-10 . “Deizm” . Britannica Ansiklopedisi . 2012. “Deizm” . Yahudi Ansiklopedisi . 1906 . Erişim tarihi: 2012-10-10 .   Gomes, Alan W. (2011). “Deizm”. Hıristiyan Uygarlığı Ansiklopedisi, 4 Cilt Seti . Hıristiyan Uygarlığı Ansiklopedisi . doi : 10.1002 / 9780470670606.wbecc0408 . ISBN 9781405157629.   Viret, deizmi, reformun putperestliği ve batıl inancı eleştirmek için verilen özgürlüğün yanlış kullanımından kaynaklanan İtalyan Rönesans doğalcılığının sapkın bir gelişimi olarak tanımladı. Viret, Pierre (1564). Eğitim Chrétienne en la doktrin de la foi et de l’Évangile (Hıristiyan inanç ve İncil öğretisi öğretir) .  Bayle, Pierre (1820). “Viret”. Dictionnaire historique ve eleştirisi (Fransızca). 14(Nouvelle ed.). Paris: Desoer . Erişim tarihi: 2017-11-23 . (1697/1820) Bayle, Viret’ten (aşağıya bakınız) şu şekilde alıntı yapar: “J’ai entendu qu’il y en a de ceste bande, qui s’appellent déistes, d’un mot tout nouveau, lequel ils veulent opposer à l ‘ athéiste, ”ifadesi bir neologizm ( un mot tout nouveau ) olarak bahsediyor . (p.418)  Orr, John (1934). İngiliz Deizmi: Kökleri ve Meyveleri . E  Basil Willey, Onyedinci Yüzyıl Geçmişi: Şiir ve Dinle İlgili Çağ Düşüncesinde Yapılan Çalışmalar , 1934, s.59ff.  Eşcinsel. (yukarıya bakın) .“Blount, geniş klasik öğrenimini kullanarak Hıristiyanlığa karşı putperest yazarların ve putperest fikirlerin nasıl kullanılacağını gösterdi. … Diğer Deistler liderliğini takip edeceklerdi.” (Pp.47-48)  Locke’un kendisinin deist olmadığını unutmayın. Hem mucizelere hem de vahiylere inanıyordu. Bkz. Orr, s.96-99.  Eşcinsel. (yukarıya bakın) . “Deistler arasında sadece Anthony Collins (1676-1729) çok fazla felsefi yeterlik iddia edebilirdi; sadece Conyers Middleton (1683-1750) gerçekten ciddi bir bilgindi. En iyi bilinen Deistler, özellikle John Toland (1670-1722) ve Matthew Tindal (1656-1733), derin, güçlü ama ince olmayan açık yetenekli yayıncılardı. … Thomas Chubb (1679-1747) gibi diğerleri kendi kendini eğitmiş serbest düşünürlerdi; Thomas Woolston (1669-1731) gibi birkaçı deliliğe yakındı. ” (Pp.9-10) “Deizm | dini felsefe” . Britannica Ansiklopedisi . Erişim tarihi: 2017-09-27 .  Gay (yukarıya bakın) . Gay onu (s.78-79) “isimde değilse aslında bir Deist” olarak tanımlıyor.  Waring. (yukarıya bakın) . s.107. Stephen, Leslie (1881). Onsekizinci Yüzyıl 3. Baskı 2 ciltlerinde İngiliz Düşüncesi Tarihi (yeniden basılmış 1949) . Londra: Smith, Elder & Co. ISBN 978-0844614212.Stephen’ın kitabı,  Gay (Fröhlich), Peter Joachim , ed. (1968). Deizm: Bir Antoloji . Princeton vs: Van Nostrand. ISBN 978-0686474012.  Tindal: “Doğal din ile, bir Tanrı’nın varlığına olan inancını ve bizim amacımız gereği kendisine ve mükemmelliklerine sahip olduğumuz bilgiden ve bu kendimizden edindiğimiz bilgiden kaynaklanan bu görevlerin anlam ve pratiğini anlıyorum ve kendi kusurlarımız ve ona ve diğer yaratıklarımıza karşı kurduğumuz ilişkinin; böylece doğa dini, şeylerin nedeni ve doğası üzerine kurulan her şeyi içine alır. ” Yaratılış kadar eski Hıristiyanlık (II), Waring’de alıntılanmıştır (yukarıya bakınız) , s.113.  Toland: “Umarım akıl kullanımının dinde yaygın olarak temsil edildiği kadar tehlikeli olmadığı ortaya çıkar. Erkeklerin“ Hıristiyan dininin gizemlerinden ”daha fazla gürültü çıkardıkları hiçbir şey yoktur. İlahi öyküler bize “anlayamadığımız şeylere tapmalıyız” derler. [Diğerleri] hiçbir gizemin akla aykırı olmadığını, ama hepsinin “üstünde” olduğunu iddia eder. Tam tersine, bu nedenin tüm sertifikaların tek temeli olduğuna inanıyoruz. Bu nedenle, bu söylemin başlığına göre , İncil’de akla aykırı veya üstünde hiçbir şey olmadığını; ve hiçbir Hristiyan doktrinine gizem denilemez .Hristiyanlık Gizemli Değil: ya da İncil’de Aklın Tersine, Ne Yukarıda Ne de (1696 ) , Waring’de alıntılanan (yukarıya bakın) , s.1-12 Stephens, William . İngiltere’de Deizm Büyümesinin Hesabı . Erişim tarihi: 2019-01-04 .(1696/1990). Giriş (James E. Force, 1990): “  Şampiyon, JAI (2014). Priestcraft Sütunları Sarsıldı: İngiltere Kilisesi ve Düşmanları, 1660-1730 . Cambridge University Press (Erken Modern İngiliz Tarihinde Cambridge Araştırmaları).   Paine, Thomas. Aklın Çağı   “Pagan dünyasının putperestliğe maruz kaldığı doğanın ışığında herhangi bir kusura, ancak tanrılarıyla iletişimi taklit eden rahipler tarafından yönetilmelerine ve bu nedenle dayattıkları vahiylere sahip olmalarına empoze edilemez. ilahi kehanetler olarak Hristiyanlığın dağılmasının işi, tüm bu geleneksel vahiyleri yok etmek ve tüm putperestlerden arındırılmış olarak, insanlığa yaratılıştan implante edilen gerçek ilkel ve doğal dini geri getirmekti. Yaratılış Kadar Eski Hıristiyanlık (XIV), Waring’de alıntılanmıştır(yukarıya bakınız) , s.163.  Orr. (yukarıya bakın) . s.134.  Orr. (yukarıya bakın) . s.78.  Orr. (yukarıya bakın) . s.137.  Sebep Yaşı , Pt I:  Örneğin, çoğu Amerikan deist ilahi olanaklara inanıyorlardı. Bu makaleye bakın, ABD’de Deism .  Bkz. Örneğin Paine, Thomas. Aklın Çağı ., Bölüm 1.  Örneğin, David Hartley kendini “oldukça gerekli bir şemada” olarak tanımladı. Bakınız Ferg, Stephen, “David Hartley’in İki Erken Eseri”, Felsefe Tarihi Dergisi , cilt 19, no. 2 (Nisan 1981), sayfa 173-89.  Bkz. Örneğin Özgürlük ve Gereklilik (1729).  Hume’un kendisi her iki terimle de rahatsız oldu ve Hume bilgini Paul Russell , Hume’un görüşleri için en iyi ve en güvenli terimin dinsizlik olduğunu savundu. Russell, Paul (2005). “Din Üzerinde Hume” . Stanford Felsefe Ansiklopedisi . Erişim tarihi: 2009-12-17 . Hume, David (1779).  “Allen’ın Sebebinden Alıntılar İnsanın Tek Oracle’ı “ . Ethan Allen Homestead Müzesi. Arşivlenmiş orijinal 2008-05-02 tarihinde . Erişim tarihi: 2008-05-01 . “Minimum Deist” . İlk şeyler . 2005. Holmes, David (2006). Kurucu Babaların İnançları . New York, NY: Oxford University Press, ABD. ISBN  0-19-530092-0.  David Liss (11 Haziran 2006). “Kurucu Babalar Modern sorunları çözmek, servet oluşturmak ve Tanrı’yı ​​bulmak” . Washington Post .  Gene Garman (2001). “Thomas Jefferson Deist miydi?” . Sullivan-County.com.  Walter Isaacson (Mart – Nisan 2004). “Benjamin Franklin: Bir Amerikan Yaşamı” . Şüpheci Sorgulayıcı . Arşivlenmiş orijinal 2007-10-12 tarihinde. Franklin, Benjamin (2005). Benjamin Franklin: Otobiyografi, Zavallı Richard ve Daha Sonra Yazılanlar . New York, NY: Amerika Kütüphanesi. s. 619. ISBN  1-883011-53-1. “Benjamin Franklin, Otobiyografi” . Maine Üniversitesi, Farmington. Arşivlenmiş orijinal 2012-12-10 tarihinde.  Benjamin Franklin, Tanrı’nın Dünya Hükümetinde İadesi Üzerine (1730).  Max Farrand, ed. (1911). 1787 Federal Sözleşmesinin Kayıtları . 1 . New Haven: Yale Üniversitesi Yayınları. s. 451.  Frazer, Sydney Ahlstrom’u takibenJefferson’ubir deist değil, “teistik akılcı” olarak nitelendiriyorçünkü Jefferson, Tanrı’nın insan işlerinde devam eden faaliyetine inanıyordu. Bkz. Frazer, Gregg L. (2012). Amerika’nın Kurucularının Dini İnançları: Akıl, Vahiy, Devrim . Kansas Üniversitesi Yayınları. s. 11 ve 128.Bkz. Ahlstrom, Sydney E. (2004). Amerikan Halkının Dini Tarihi . s. 359.Bkz. Gary Scott Smith (2006). İnanç ve Başkanlık: George Washington’dan George W. Bush’a . Oxford UP s. 69. ISBN 9780198041153.  Kendi zamanında Paine yaygın kötülük kazandı. Amerika Birleşik Devletleri’ndeki sıradan insanlar arasında yaygın olan yaygınlığın ne kadar yaygın olduğu tartışma konusudur. “Erken Cumhuriyette Kültür Savaşları” . Ortak-yer. Arşivlenmiş orijinal 2014-03-02 tarihinde. Walters, Kerry S. (1992). Rasyonel Kâfirler: Amerikan Deistleri . Durango, CO : Longwood Akademik. ISBN 0-89341-641-X.  Allen Wood, Kant’ın deist olduğunu savunuyor. Bkz. “Kant’s Deism”, P. Rossi ve M. Wreen (ed.), Kant’ın Din Felsefesi Yeniden Değerlendirildi (Bloomington: Indiana University Press, 1991). Deant olarak Kant’a karşı bir tartışma Stephen Palmquist’in “Kant’ın Theistic Solution” ıdır. http://www.hkbu.edu.hk/~ppp/srp/arts/KTS.html  Gay. (yukarıya bakın) . “Woolston ve Tindal’ın yazılarından sonra, İngiliz deizmi yavaş düşüşe geçti. … 1730’lara gelindiğinde, Deizm adına neredeyse tüm argümanlar … teklif edilmiş ve rafine edilmişti; lider Deist’lerin entelektüel kalibresi hiç de etkileyici değildi; ve deizm karşıtları nihayet bazı müthiş konuşmacıları topladılar. Bu on yılların Deistleri, Peter Annet (1693-1769), Thomas Chubb (1679-1747) ve Thomas Morgan (? –1743) sadece uzman için önemlidir. … Her şey daha önce söylenmişti ve daha iyisi. .” (S.140)  Mossner, Ernest Campbell(1967). “Deizm”. Felsefe Ansiklopedisi . 2. Collier-MacMillan. s. 326-336.  José M. Lozano-Gotor, “Deizm”, Bilim ve Dinler Ansiklopedisi (Springer: 2013). “[Deizm] farklı biçimler alır, örneğin hümanist, bilimsel, Hıristiyan, manevi deizm, pandeizm ve panendeizm.”  Mikhail Epstein , Poztatizm ve Rusya’daki minimal din olgusu, Justin Beaumont, ed.,Yayıncılık Kurallı El Kitabı (2018), s. 83, n. 3: “Burada monodeizme, çoktanrıcılık, pandeizm ve manevi deizmden farklı, varsayılan standart deizm kavramı olarak atıfta bulunuyorum.”  Deizm Nedir? , Douglas MacGowan, Tabiat Ağı , 21 Mayıs 2015: “Zamanla Hristiyanlık , Nasıralı İsa’nın ahlaki öğretilerive Pandeizmöğretisiyle birlikte tanrısal ilkelere olan inançdahil olmak üzere başka düşünce okullarıoluştu, Tanrı’nın tüm evren haline geldiği ve artık ayrı bir varlık olarak var olmadığı inancı. “  Hartshorne, Charles (1964). İnsanın Tanrı Görüşü ve Teizmin Mantığı . s. 348. ISBN 0-208-00498-X.  Taylor, C (2007). Laik Bir Çağ . Cambridge, Massachusetts: Harvard Üniversitesi Yayınları. p.256.  Taylor. (yukarıya bakın) . p.257.  Taylor. (yukarıya bakın) . p.262.  Essien, Anthonia M. “Annang halkının dünya görüşünün sosyolojik sonuçları: paradigma kayması için bir savunuculuk.” Eğitim Araştırmaları ve Politika Çalışmalarında Yeni Trendler Dergisi 1.1 (2010): 29-35. “Amerikan Dini Kimlik Anketi, 2001” (PDF) . 2001 . Erişim tarihi: 2019-09-18 . “ARIS Özet Raporu, Mart 2009” (PDF) . 2009 . Erişim tarihi: 2017-03-18 .  Martha Nussbaum , Tanrı Altında: Vaat, Bugün ve Gelecek  Bkz. Nathalie Caron, “Amerikan Deizmi: Genç Cumhuriyetten İnternet Çağına.” Revue française d’études américaines 1 (2003): 54-72, Dünya Deistler Birliği’ne odaklanıyor. Kaynaklar   Geçmişler  Betts, Fransa’da CJ Erken Deizm: Lyon’un sözde ‘deist’lerinden (1564) Voltaire’in’ Lettres filozofilerine ‘(1734) kadar (Martinus Nijhoff, 1984) Craig, William Lane. Deist Tartışması Sırasında İsa’nın Dirilişi İçin Tarihsel Argüman (Edwin Mellen, 1985) Tehlike, Paul. Avrupa düşüncesi on sekizinci yüzyılda Montesquieu’dan Lessing’e (1954). sayfa 393-434. Herrick, James A. (1997). İngiliz Deistlerinin Radikal Beyanı: Şüphecilik Söylemi, 1680-1750 . Carolina Press U harfi. Hudson, Wayne. Aydınlanma ve modernlik: İngilizler deist ve reform (Routledge, 2015). İsrail, Jonathan I. Aydınlanma itiraz etti: felsefe, modernite ve insan 1670-1752’nin kurtuluşu (Oxford UP, 2006). Lemay, JA Leo, ed. Deizm, Duvarcılık ve Aydınlanma. Alfred Owen Aldridge’i Onurlandıran Makaleler . (U Delaware Press, 1987). Lucci, Diego. Kutsal Yazılar ve Deizm: On sekizinci yüzyıl İngiliz deistlerinin İncil eleştirisi (Peter Lang, 2008). McKee, David Rice. Simon Tyssot de Patot ve Onyedinci Yüzyıl Eleştirel Deizm’in Arka Planı (Johns Hopkins Press, 1941) Orr, John. İngiliz Deizmi: Kökleri ve Meyveleri (1934) Schlereth, Eric R. Kâfirler Çağı: Erken Amerika Birleşik Devletleri’nde Dini Tartışma Politikaları (Pennsylvania Press; U; 2013) 295 sayfa; deistler ve muhalifleri arasındaki çatışmalar. Willey, Basil. Onsekizinci Yüzyıl Arka Planı: Dönem Düşüncesinde Doğa Düşüncesi Üzerine Çalışmalar (1940) Yoder, Timothy S.Hume Tanrı hakkında: İroni, deizm ve gerçek teizm (Bloomsbury, 2008). Birincil kaynaklar   Paine, Thomas (1795). Aklın Çağı . Palmer, Elihu. Doğa İlkeleri . Deizm: Dinde Bir Devrim, İçinde Bir Devrim . CS Lewis’in Sadece Hıristiyanlığına Bir Yanıt . Tanrı Bize Din Değil Akıl Verdi . Deizm: Bir Antoloji , Peter Gay (Van Nostrand, 1968) Deizm ve Doğal Din: E. Graham Waring’in Kaynak Kitabı (Frederick Ungar, 1967) Amerikan Deists: Erken Cumhuriyette Akıl ve Muhalefetin Sesleri Kerry S. Walters (Kansas Üniversitesi Yayınları, 1992), kapsamlı bir bibliyografik makale içermektedir