CHRIS AGRYRIS ‘İN OLGUNLAŞMA KURAMI

CHRIS AGRYRIS

Argyris, çeşitli deneyler insanlara işyerinde yükselme ve serbest yetki kullanma olanağı vererek onları güdülemenin örgütsel amaçlara ulaşmada önemli bir yol olduğunu ispat etmeye çalışmaktadır. Argyris’e göre, kişinin sorumluluk alanının artırılması, onu daha olgunlaştırmakta, hem kendisi ve hem de işletme için yararlı faaliyetlerde bulunma olanağı vermektedir. 

Argyris’e göre, kişiyi zaman içinde olgunlaştıran yedi değişim söz konusudur. Herşeyden evvel, kişi bir bebek gibi herşeyi başkalarından bekleyen pasif durumdan zamanla kurtulacak ve aktif duruma geçecektir. İkinci olarak kişi bebekliğinde olduğu gibi başkalarına sıkı sıkıya bağımlı olmak yerine , nispi bir bağımsızlığa kavuşacaktır. Üçüncü olarak, kişi çocukluğunda ki sınırlı birkaç davranıştan birçok türde davranışlara yönelecektir. Dördüncü olarak, kişi çocukluğunda ki rastgele ve yüzeysel ilgiler yerine, bazı konularda, daha derin ve güçlü ilgiler gösterecektir. Beşinci olarak fikri olgunluğa erişmemiş küçüklerin şimdiki zamanla ilgi davranışları, yerini geçmiş ve gelecek zamanı da dikkate alan daha geniş bir zaman süresi ile ilgili davranışlara bırakacaktır. Altıncı olarak küçük yaşlarda ki insanların herhangi bir işi başarabilmek için kendisini başkalarından aşağı görme hali ortadan kalkacak, yetişkinlikte başkalarına eşit veya daha üst düzeylere gelecektir. Yedinci olarak, kişi çocukluğunda olduğu gibi kendi kendini tanıyamama   duygusundan sıyrılarak kendini tanıyıp ve davranışlarını kontrol altına alabilecektir. 

Argyris’e göre, bu yedi değişken, kişinin olgunlaşma kavramını aydınlatıcı faktörlerdir. Bireylerin aldıkları kültürleri ve kişilik normları da olgunlaşma değişkenlerini etkilemektedir. Argyris, bu açıklamalarından sonra, çok az kimsenin tam bir olgunluğa erişebildiğini iddia etmektedir. Örgütlerde uygulanan yönetim biçimi olgunlaşmaya engel olan başlıca etmenlerden biridir. Çünkü örgütlerde çalışanlara kendilerini ve çevrelerini kontrol etme şansı tanımamakta, pasif ve üstlerine mutlak bağımlı bir ast mevkiinde olmaları özendirilmektedir. Personel böylece, yönetim tarafınan olgunlaşmamış birisi olarak davranmaya zorlanmaktadır. Bu durum biçimsel örgütün doğası içindedir. 

Yetki ve sorumluluklar yüksek yönetim kademesinde ki birkaç kişinin elindedir ve kumanda zincirinin alt sıralarındakiler üstleri tarafından biçimsel örgütün yapısı gereği (işbölümü, emir kumanda zinciri, yönetim birliği) sıkıca kontrol edilir. İş bölümü, işi aşırı tekrarlı, rutin ve sıkıcı bir hale sokar. Böylece, astlar sadece emirleri yerine getiren, iş hakkında ki kararları amirlerinin aldığı bağımlı ve pasif kimseler haline gelmektedir. Zaman ve ve hareket etütleri, verimliliği artıran standart çalışma yöntemleri, hatta bütçe gibi yönetsel kontrol araçları bu bağlılığı iyice pekiştirmektedir. 

Argyris’e göre, biçimsel örgütün bu kavramları insanın zaman içinde ki olgunlaşma sürecinin işlemesine engel olmakta, insanın olgunlaşmamışlıktan olgunlaşmaya geçmesine engel olmaktadır. Birçok sosyal, yönetsel ve psikolojik sorunların temelinde olgun kişiliğin gerektirdiği davranışları göstermemek yatmaktadır.