TEOSOFİ |
Teosofi, on dokuzuncu yüzyılın sonlarında Amerika Birleşik Devletleri’nde kurulmuş bir dindir. Öncelikle Rus göçmen Helena Blavatsky tarafından kuruldu ve öğretilerini ağırlıklı olarak Blavatsky’nin yazılarından alıyordu. Din bilginleri tarafından hem yeni bir dini hareket hem de Batı ezoterizminin okültist akımının bir parçası olarak kategorize edilen kitap, hem Neoplatonizm gibi eski Avrupa felsefelerinden hem de Hinduizm ve Budizm gibi Asya dinlerinden yararlanmaktadır.
Blavatsky tarafından sunulduğu gibi Theosophy, dünyanın her yerinde bulunmasına rağmen Tibet merkezli olan ve Üstatlar olarak bilinen eski ve gizli bir ruhani ustaların kardeşliği olduğunu öğretir. Bu Üstatların Blavatsky tarafından büyük bir bilgelik ve doğaüstü güçler geliştirdiği iddia edilir ve Teosofistler, öğretilerini Blavatsky aracılığıyla yayarak modern Teosofik hareketi başlatanların kendileri olduğuna ve bu üstatların, bir zamanlar dünyanın her yerinde bulunan ve mevcut dünya dinlerini yeniden gölgede bırakacak eski bir dinin bilgisini canlandırmaya çalıştıklarına inanırlar. Teosofik gruplar yine de kendi sistemlerinden “din” olarak bahsetmezler. Teosofi, tek ilahi bir Mutlak olduğunu ve evrenin bu Mutlak’tan dışa doğru yansımalar olarak algılandığı bir yayılmacı kozmolojiyi teşvik ederler. Teosofi, insan yaşamının amacının ruhsal özgürleşme olduğunu öğretir ve insan ruhunun bir karma sürecine göre bedensel ölüm üzerine reenkarnasyona uğradığını iddia eder. Belirli etik kodları şart koşmasa da evrensel kardeşlik ve sosyal gelişim değerlerini destekler.
Theosophy, Blavatsky ve iki Amerikalı Henry Olcott ve William Quan Judge tarafından Teosofi Cemiyeti’nin 1875’te New York’ta kurulmasıyla kuruldu. 1880’lerin başında, Blavatsky ve Olcott Hindistan’a taşındı ve burada Derneğin Adyar, Tamil Nadu’daki merkezini kurdular. Blavatsky fikirlerini Isis Unveiled ve The Secret Doctrine adlı iki kitapta anlattı. Sık sık bu “ustalarla” bağlantılı olarak, sahtekarlıkla doğaüstü fenomenler üretmekle defalarca suçlandı. Blavatsky’nin 1891’deki ölümünün ardından, Cemiyette Yargıç liderliğinde bir ayrılık yaşandı. Amerika’daki Teosofi Cemiyeti uluslararası organizasyondan ayrılarak. Yargıç’ın halefi Katherine Tingley’in yönetiminde, San Diego’da Lomaland adlı bir Teosofi topluluğu kuruldu. Adyar merkezli Dernek daha sonra, 1920’lerin sonlarında, düşüşe geçmeden önce en geniş kapsamına sahip olduğu Annie Besant tarafından devralındı. Teosofik hareket, en parlak döneminden çok daha küçük bir biçimde olmasına rağmen hala vardır.
Teosofi, Güney Asya dinlerinin bilgisini Batı ülkelerine getirmenin yanı sıra çeşitli Güney Asya ülkelerinde kültürel gururu teşvik etmede önemli bir rol oynadı. Teosofik öğretilerden çeşitli tanınmış sanatçılar ve yazarlar da etkilenmiştir. Teosofinin uluslararası bir takipçisi vardır ve yirminci yüzyılda on binlerce taraftarı olmuştur. Teosofik fikirler, aralarında Antroposofi, Evrensel ve Muzaffer Kilise ve Yeni Çağ da dahil olmak üzere çok çeşitli diğer ezoterik hareketler ve felsefeler üzerinde de bir etki yaratmıştır.
TANIM |
Theosophy’nin kurucusu Rus Helena Blavatsky, [1] onun bir din olmadığında ısrar etti, ancak [1] ondan insan geçmişinin derinliklerinde var olduğunu iddia ettiği “bir zamanlar evrensel olan din” in modern aktarımı olarak bahsetti. [2] Teosofinin bir din olarak adlandırılmaması gerektiği, Teosofi örgütleri tarafından savunulan bir iddiadır, [3] bunun yerine onu din, felsefe ve bilimin altında yatan “temel gerçek” olarak gördüklerini kucaklayan bir sistem olarak görürler. [4] Sonuç olarak, Teosofik gruplar, üyelerinin diğer dini bağlılıklara sahip olmalarına izin verirler[5], bu da Teosofistlerin kendilerini Hıristiyan, Budist veya Hindu olarak tanımlamalarına neden olur. [6]
Teosofi üzerine çalışan din bilginleri onu bir din olarak nitelendirdiler. [7] Teosofik hareket tarihinde Bruce F. Campbell, Teosofi’nin “açıkça dini terimler” kullanarak “dini bir dünya görüşünü” desteklediğini ve temel ilkelerinin kesin bir gerçek olmadığını, daha çok inanca dayandığını belirtti. [8] Olav Hammer ve Mikael Rothstein bunu “modern dünyanın en önemli dini geleneklerinden biri” olarak nitelendirdi.[9] Çeşitli bilim adamları onun eklektik doğasına işaret ettiler; Joscelyn Godwin bunu “evrensel olarak eklektik bir dini hareket” olarak tanımladı [10] bilim adamı J. Jeffrey Franklin Teozofi’yi çeşitli diğer kaynaklardan gelen unsurların senkretik kombinasyonu için “melez bir din” olarak nitelendirdi. [11] Daha spesifik olarak, Teosofi yeni bir dini hareket olarak kategorize edildi. [12]
Bilim adamları ayrıca Teosofiyi Batı ezoterizminin bir biçimi olarak sınıflandırdılar. [13] Örneğin Campbell bundan “ezoterik bir dini gelenek” olarak bahsetti, [14] tarihçi Joy Dixon ise “ezoterik bir din” olarak adlandırdı. [15] Daha spesifik olarak, bir tür okültizm olarak kabul edilir. [16] Altın Şafak Hermetik Cemiyeti gibi diğer gruplarla birlikte, Teosofi Cemiyeti, on dokuzuncu yüzyılın sonlarında Batı ülkelerinde gerçekleşen “gizli canlanmanın” bir parçası olarak görülüyor. [17] Din tarihçisi Wouter Hanegraaff Teozofinin “yirminci yüzyıl ezoterizminin büyük bir kısmının temellerini” oluşturmaya yardım ettiğini kaydetti. [18] Theosophy Hint dini inançlarından yararlansa da din sosyoloğu Christopher Partridge, “Teozofi temelde Batılıdır. Yani, Teozofi Batı’da Doğu düşüncesi değil, Doğu tadı olan Batı düşüncesidir” dedi. [19]
ETİMOLOJİ |
Blavatsky’nin Teosofisi, “teosofi” terimini kullanan tek hareket değildir ve bu, farklı akımları ayırt etmeye yönelik bilimsel girişimlerle sonuçlanmıştır. Godwin, Blavatskian Theosophy’ye büyük harfle ve daha eski, Boehmian teosofisine küçük harfle atıfta bulunarak bir bölüm çizdi. [26] Alternatif olarak, ezoterizm bilgini Wouter J. Hanegraaff, Blavatskian hareketini “modern Teosofi” olarak adlandırarak eski adaşından ayırdı. [27] Blavatsky’nin hareketinin takipçileri Teosofistler olarak bilinirken, eski geleneğin taraftarları teozoflar olarak adlandırılır. [26] Kafa karışıklığına neden olan CC Massey gibi birkaç Teosofist aynı zamanda teozoflardı.[26] Blavatsky hareketinin ilk yıllarında, bazı eleştirmenler onu eski Hıristiyan teosofi hareketinden ayırmak için “Neo-Teozofi” olarak adlandırdılar. [28] “Neo-Teosofi” terimi daha sonra modern Teosofi hareketin kendi içinde benimsenecek ve yeniliklerine karşı çıkanlar tarafından Annie Besant ve Charles Webster Leadbeater tarafından teşvik edilen öğretileri tanımlamak için – büyük ölçüde aşağılayıcı bir şekilde – kullanıldı. [28]
Din bilgini James A. Santucci’ye göre, “Teozofi” teriminin ilk Teosofistler için ne anlama geldiğini anlamak, “birinin düşündüğü kadar açık değildir”. [29] Olcott tarafından kullanıldığı gibi, “Teozofi” terimi, “Görünmeyen Evren” hakkında bir öğrenme aracı olarak deney yapmayı vurgulayan bir yaklaşıma uygulanmış gibi göründü; tersine, Blavatsky bu terimi söz konusu bilgilerle ilgili olarak gnosis’e atıfta kullandı. [30]
İNANÇLAR VE ÖĞRETİLER |
Önde gelen Teosofistlerin yazıları bir dizi öğreti ortaya koysa da, Teosofi Cemiyeti, tüm üyelerin kabul etmesi gereken hiçbir resmi inanca sahip olmadığını belirtir. Dolayısıyla doktrini vardır ama bunu dogma olarak sunmaz. [31] Dernek, tüm üyelerin kabul etmesi gereken tek ilkenin, “Irk, inanç, cinsiyet, kast veya renk ayrımı yapmadan İnsanlığın Evrensel Kardeşliğinin bir çekirdeğini oluşturma” taahhüdü olduğunu belirtti. [32] Bu, Teosofi Cemiyeti’nin evrensel kardeşlik temel amacına sempati duyan Teosofik doktrinlerin birçoğu ve hatta tümü hakkında şüpheci olan üyeleri olduğu anlamına gelir. [6]
Santucci’nin belirttiği gibi Theosophy, Blavatsky’nin [33] “eserlerinden türetilmiştir”, ancak revizyonlar ve yenilikler de Annie Besant ve Charles Leadbeater gibi sonraki Teosofistler tarafından üretilmiştir.[34] Blavatsky, bu Teosofi öğretilerinin kendi icadı olmadığını, ancak “Ustalar” veya “Mahatmalar” dediği gizli ruhani ustaların bir kardeşliğinden alındığını iddia etti. [35]
USTALAR
Teosofik inancın merkezinde, Ustalar olarak bilinen bir grup ruhani usta sadece var olmakla kalmayıp, aynı zamanda erken Teosofik metinlerin üretiminden de sorumlu oldukları fikridir.[36] Çoğu Teosofist için, bu Üstatlar modern Teosofik hareketin gerçek kurucuları olarak kabul edilir. [37] Teosofi literatürde, bu Üstatlar aynı zamanda Mahatmalar, Üstatlar, Bilgeliğin Üstatları, Şefkat Ustaları ve Büyük Kardeşler olarak da anılır. [37] Hem ileri bir ahlaki gelişime hem de entelektüel kazanıma sahip olma açısından son derece gelişmiş bir insan erkek kardeşliği olarak algılanırlar. [37] Ekstra uzun ömürlere ulaştıkları iddia ediliyor, [37] ve basiret ve ruhlarını bedenlerinden başka herhangi bir yere anında yansıtma yeteneği dahil olmak üzere doğaüstü güçler kazanmış olmaktı. [38] Bunlar, uzun yıllar eğitim alarak elde ettikleri iddia edilen yetkilerdir. [38] Blavatsky’ye göre, 19. yüzyılın sonlarında onların ana ikametgahları Tibet’in Himalaya krallığındaydı.[37] Ayrıca, bu Üstatların yayınlanmış yazılarının çoğunun kaynağı olduğunu iddia ederdi. [37]
Üstatların dünyanın kadim ruhani bilgisini koruduklarına [38] ve insanlığı izleyen ve onun evrimine rehberlik eden bir Büyük Beyaz Kardeşliği veya Beyaz Locayı temsil ettiklerine inanılır. [38] İlk Teosofistlerin Usta olarak iddia ettikleri arasında İbrahim, Musa, Solomon ve İsa gibi İncil figürleri, Gautama Buddha, Konfüçyüs ve Laozi gibi Asyalı dini figürler ve Jakob Bohme, Alessandro Cagliostro ve Franz Mesmer gibi modern kişiler vardı. [38]Bununla birlikte, Teosofi literatüründe görünen en önemli Üstatlar , Blavatsky’nin temas halinde olduğunu iddia ettiği Koot Hoomi (bazen Kuthumi olarak yazılır) ve Morya’dır. [39] Teosofik inanca göre, Ustalar bir çıraklık ya da şelaşip olmaya layık görülenlere yaklaşırlar. [40] Çırak daha sonra birkaç yıl gözetim altında tutulur ve bu süre zarfında fiziksel saflıkta, iffetli, perhizsiz ve fiziksel lükse kayıtsız bir yaşam sürmek zorundadır. [40] Blavatsky, Ustaların imgelerinin üretimini teşvik etti. [41] Ustaların üretilecek en önemli portreleri 1884 yılında Hermann Schmiechen tarafından yaratıldı .[42] Din bilgini Massimo Introvigne’e göre, Schmiechen’in Morya ve Koot Humi görüntüleri ,sadece dekoratif görüntülerden ziyade kutsal nesneler olarak kabul edilerek [43] Teosofi camiasında “yarı kanonik bir statü” kazandı. [44]
Campbell, Teosofist olmayanlar için Üstatların varlığına ilişkin iddiaların hareket tarafından yapılan en zayıflar arasında olduğunu belirtti. [36] Bu tür iddialar, Üstatların varlığına meydan okuyan ve dolayısıyla Teosofik inançları baltalayan, incelemeye ve potansiyel çürütmeye açıktır. [45] Gizli ustaların kardeşliği fikrinin, Teozofi’nin kuruluşundan birkaç yüzyıl öncesine uzanan uzun bir soyağacı vardı; bu tür fikirler Gül Haçlıların çalışmalarında bulunabilir ve Edward Bulwer-Lytton’un kurgusal edebiyatında popüler hale getirilmiştir. [46] Ruhsal olarak gelişmiş varlıklar aracılığıyla bir ortama iletilen mesajlara sahip olma fikri, Teosofi’nin kurulduğu sırada Spiritualist hareket aracılığıyla da popüler hale gelmişti. [46]
ANTİK BİLGELİK DİNİ
Blavatsky’nin öğretilerine göre, dünya dinlerinin çoğunun kökenleri, Platon ve erken Hindu bilgeleri tarafından bilinen ve her dinin merkezini oluşturmaya devam eden evrensel bir antik dine, “gizli bir doktrin” e dayanmaktadır. [47] Eski toplumların, insanlığın o zamandan beri kaybettiği bir bilim ve din birliği sergilediği fikrini destekledi; başarıları ve bilgileri, modern bilim adamlarının kendileri hakkında inandıklarından çok daha fazla. [48] Blavatsky ayrıca gizli bir kardeşliğin bu kadim bilgelik dinini yüzyıllar boyunca koruduğunu ve bu kardeşliğin üyelerinin mucizeleri, ölümden sonraki yaşamı ve psişik fenomenleri anlamanın anahtarına sahip olduğunu ve dahası, bu üstadların kendilerinin paranormal güçlere sahip olduğunu öğretti. [49]
Hristiyanlık, İslam, Budizm ve Hinduizm gibi egemen dünya dinlerinin yerini alarak, bu eski dinin gelecekte yeniden canlanacağını ve insanlığa yayılacağını belirtti. [47] Teozofi, eski metinlerin çeşitli dini geleneklerde bulunan popüler ritüel ve gelenek üzerindeki önemini vurgulama eğilimindeydi. [6] Bununla birlikte Budizm ve Hinduizmin teosofik tasviri, hem Ortodoks Budist ve Hindu geleneklerini uygulayanların hem de Blavatsky gibi Teosofistlerin Asya’yı yanlış temsil ettiğine inanan Max Müller gibi bu geleneklerin Batılı akademisyenlerinin eleştirilerini çekti. gelenekler. [6]
İLAHİ KOZMOLOJİ
Teosofi, evrenin Mutlak’tan dışa doğru bir yansıması olduğu inancını teşvik ederek, yayılmacı bir kozmolojiyi teşvik eder. [50] Theosophy insanlarda gibi dünya o hayali, ya da algıladıkları olduğu fikrini sunar maya, [51] Asya dinlerden çeken yeni bir fikir. [52] Buna göre Blavatsky, bu hayali dünyanın algısıyla sınırlı bir yaşamın cahil ve aldatılmış olduğunu öğretti. [53]
Teozofi, insan evriminin bu gezegensel ve daha geniş kozmik evrimle bağlantılı olduğunu öğretir. [57] Sır Doktrini, Blavatsky yedi “fikrini savunan Kök Yarışları yedi Alt Yarışları bölündü, her biri”. [58] Blavatsky’nin kozmogonisinde, ilk Kök Irk saf ruhtan yaratıldı ve “Ölümsüz Kutsal Topraklar” olarak bilinen bir kıtada yaşadı. [59] Hiperborlular olarak bilinen ikinci Kök Irk da saf ruhtan oluşmuştu ve Kuzey Kutbu yakınlarında, daha sonra ılıman bir iklime sahip olan bir arazide yaşıyordu. [59] Üçüncüsü Lemurya kıtasında yaşıyorduBlavatsky’nin bugün Avustralya ve Rapa Nui olarak hayatta kaldığını iddia ettiği. [60] Blavatsky, Dünya’nın dördüncü Döngüsü sırasında, insan fiziksel bedenlerinin gelişmeye başlaması ve cinsiyetlerin ayrılmasıyla daha yüksek varlıkların gezegene indiğini iddia etti. [61] Bu noktada, Atlantis kıtasında yaşayan dördüncü Kök Irk ortaya çıktı ; fiziksel bedenleri vardı ama aynı zamanda psişik güçleri ve ileri teknolojisi vardı. [62] Bazı Atlantislilerin devler olduğunu ve İngiltere’nin güneyinde Stonehenge gibi eski anıtlar inşa ettiklerini ve onların da “dişi hayvanlarla” çiftleşerek goril ve şempanze yarattığını iddia etti. [61] Atlantisliler çökmüş durumdaydılar ve güçlerini ve bilgilerini kötüye kullandılar, bu yüzden Atlantis, çeşitli Atlantislilerin kaçmasına ve Mısır ve Amerika’da yeni toplumlar yaratmasına rağmen denize battı. [61]
Ortaya çıkan beşinci Kök Irk Aryanlar’dı ve yazdığı sırada dünyanın her yerinde bulunmuştu.[61] Beşinci Irkın yerine altıncının geleceğine inanıyordu, bu da Mahayana Budist mitolojisinden bir figür olan Maitreya’nın gelişiyle müjdelenecek.[63] Ayrıca insanlığın nihayetinde son, yedinci Kök Yarışı olacağına inanıyordu. [61] Bunun üzerine insanlığın evrim döngüsünün sonuna ulaşacağını ve yaşamın Dünya’dan çekileceğini belirtti.[64] Lachman, Blavatsky’nin kozmogonik iddialarını tarihin gerçek bir açıklaması olarak okuyarak, “bunu bir kötülük yapıyor olabileceğimizi” öne sürdü.[61] Bunun yerine, Blavatsky’nin “modern çağ için yeni bir mit veya devasa, fantastik bir bilim kurgu hikayesi” formüle etme girişimi olarak okunabileceğini öne sürdü. [61]
MAİTREYA VE MESİHÇİLİK
Blavatsky, Budist mitolojisinden ödünç aldığı bir figür olan Lord Maitreya’nın Mesihsel bir figür olarak Dünya’ya geleceğini öğretti. [65] Bu konudaki fikirleri Besant ve Leadbeater tarafından genişletildi. [65] Maitreya’nın daha önce Dünya’da Hindu mitolojisinden bir figür olan Krishna olarak enkarne olduğunu iddia ettiler. [65] Ayrıca, onun Nasıralı İsa’ya vaftiz edilirken girdiğini ve bundan böyle Maitreya’nın “Mesih” olarak anılacağını iddia ettiler. [65] Besant ve Leadbeater, Maitreya’nın Jiddu Krishnamurti adlı Hintli bir çocuk aracılığıyla tezahür ederek Dünya’ya tekrar geleceğini iddia etti Leadbeater’ın 1909’da Adyar’da bir plajda oynarken karşılaştığı. [65] Krishmanurti inancının Theosophy’ye girişi, bin yıllık bir unsur olarak tanımlandı. [66]
KİŞİSEL GELİŞİM VE REENKARNASYON
Teosofiye göre, insan yaşamının amacı ruhun ruhsal özgürleşmesidir. [67] İnsan birey bir “Ego” veya “Monad” olarak tanımlanır ve sonunda geri döneceği Solar Deity’den çıktığına inanılır. [57] İnsan, varlığın üç ayrı düzleminde hareket ederken yedi bölümden oluşmuş olarak sunulur. [68] Sinnett tarafından sunulduğu ve Teosofi literatüründe sık sık tekrarlandığı gibi, bu yedi bölüm Vücut (Rupa), Canlılık (Prana-Jiva), Astral Beden (Linga Sarira), Hayvan Ruhu (Kama-Rupa) ve İnsan Ruh ( Manas ), Ruhsal Ruh (Buddhi) ve Ruh (Atma). [57] Teosofik öğretiye göre, bu bileşenlerin son üçü ölümsüzdür, diğer yönler ise bedensel ölümden sonra yok olur.[67] Teozofi, Ruhsal Ruh ve Ruh’un diğer bileşenlerle birlikte insan vücudunda bulunmadığını, ancak ona İnsan Ruhu aracılığıyla bağlı olduklarını öğretir. [67]
Gelen Sessizlik Voice , Blavatsky her insan içinde o “Usta”, “uncreate”, “iç Tanrı” ve “yüksek benlik” olarak anılacaktır ebedi ilahi faset, olduğu öğretildi. Bu “yüksek benlik” ile birleşmenin bilgelikle sonuçlandığı fikrini destekledi. [53] Aynı kitapta, insan ruhunun gelişimini üç salondan geçişle karşılaştırdı; birincisi, ruhun yüksek benliğiyle birleşme ihtiyacını anlamadan önceki hali olan cehaletti. İkincisi, bireyin insan yaşamının diğer yönlerinin farkına vardığı, ancak psişik güçlere olan ilgiyle dikkatinin dağıldığı Öğrenim Salonudur. Üçüncüsü, yüksek benlik ile birliğin yapıldığı Bilgelik Salonudur;[53] Bu noktada insan ruhu Bir ile birleşebilir. [53]
REENKARNASYON VE KARMA
Yazıları boyunca, Blavatsky yeniden doğuş ve öbür dünya hakkında çeşitli açıklamalar yaptı ve konuyla ilgili önceki ve sonraki öğretileri arasında bir tutarsızlık var. [69] 1870’ler ile 1882 dolayları arasında Blavatsky “metempsychosis” adlı bir doktrin öğretti. [69] In Isis tanıtılan, Blavatsky belirtti bedensel ölümü üzerine, daha manevi uçakları yoluyla insan ruhunun gelişmeler. [70] İki yıl sonra, o fikrini ortaya reenkarnasyon Teozofik doktrini haline [71] onun metempsychosis doktrini yerine kullanmak. [72] de Sır doktrini, ruhun ölümsüz olduğunu ve tekrar tekrar Dünya üzerinde yeni, ölümlü bir ruha ve bedene enkarne olacağını belirtti. [69] Teosofi öğretisine göre, insan ruhları her zaman insan bedenlerinde yeniden doğacaklar, diğer yaşam formlarının bedenlerinde değil. [67] Blavatsky, ruhların bedensel ölümden bir süre sonrasına kadar yeniden doğmayacağını ve ölen akrabalarının hayatı boyunca asla doğmayacağını belirtti. [73]
Blavatsky, bedenin ölümü üzerine astral bedenin bir süre daha ölmeden önce limbo ile karşılaştırdığı kama-loka adı verilen bir durumda hayatta kaldığını öğretti. [74] Bu inanca göre, insan daha sonra Cennet veya cennetle kıyasladığı devachan adlı bir alemde zihinsel bedenine geçer. [74] Blavatsky, Theosophist Charles Webster Leadbeater’ın sadece 200 olduğunu iddia etmesine rağmen, ruhun 1000 ila 1500 yıl boyunca devachan’da kaldığını öğretti. [75]
Teosofi, karmanın varlığını reenkarnasyon döngüsünü düzenleyen bir sistem olarak benimser ve bir bireyin bir yaşamdaki eylemlerinin bir sonraki yaşamın koşullarını etkilemesini sağlar. [76] Bu inanç, bu nedenle, birisinin daha önceki bir yaşamda işlediği kötülükler için ceza olarak uğradığı herhangi bir talihsizliği atfederek, dünyada neden sefalet ve ıstırabın var olduğunu açıklamaya çalışır. [77] Blavatsky’nin sözleriyle, karma ve reenkarnasyon “ayrılmaz bir şekilde iç içe geçmişti”. [78] Ancak, karmanın her zaman reenkarnasyonu yöneten sistem olduğuna inanmıyordu; bunun insanlar ego geliştirdiğinde ortaya çıktığına ve artık bir güne de gerek kalmayacağına inanıyordu. [78]
Besant ve Leadbeater , evrenin tüm bilgilerinin eterik bir deposu olan akaşik kayıtları okuyarak insanların geçmiş yaşamlarını inceleyebileceklerini iddia ettiler. [79] Örneğin, Ay’da yaşayan maymun benzeri yaratıklar olarak kendi geçmiş yaşamları hakkında bilgi edindiklerini iddia ettiler ve burada “Ay-adam” a evcil hayvan olarak hizmet ettiler (Üstad Morya’nın önceki bir enkarnasyonu), karısı (Koot Humi) ve çocukları (Lord Maitreya). “Vahşiler” ve “tüylü kertenkelelere ve timsahlara benzeyen” hayvanlar tarafından saldırıya uğradıklarında Besant, Morya’yı kurtarmak için kendini feda etti ve bu eylem, bir sonraki enkarnasyonunda insan olmak için karmik evrimsel sıçrama yaptı. [80]
AHLAK VE ETİK
Teosofi, belirsizlik yaratan bir durum olan herhangi bir biçimsel etik öğretimi [81] ifade etmez. [82] Ancak, kardeşlik ve sosyal gelişme gibi belirli değerleri ifade etmiş ve desteklemiştir. [82] İlk yıllarında Teosofi Cemiyeti, örneğin evlilikte bile iffeti teşvik ederek cinselliğe karşı püriten bir tavrı teşvik etti. [83]
1911’e gelindiğinde, Teosofi Cemiyeti bir dizi ilerici siyasi nedenlerle bağlantılı projelerde yer aldı. [84] İngiltere’de Teosofi ile birinci dalga feminizm arasında güçlü bağlar vardı. [84] İstatistiksel bir analize dayalı olarak Dixon, dönemin önde gelen İngiliz feministlerinin Teosofi Cemiyeti’ne katılma olasılığının, ülke nüfusunun ortalama üyesine göre birkaç yüz kat daha fazla olduğunu belirtti. [85] Teosofik birlikler, dönemin feminist yürüyüşlerine katıldı; örneğin Evrensel Eş Masonluk bayrağı altında faaliyet gösteren bir Teosofik grup, 1911’de Kadın Taç Giyme Töreni’nin bir parçası olarak yürüdü. [84]
RİTÜEL
Teosofi Cemiyeti, taraftarların pratik yapmaları için herhangi bir özel ritüel önermedi. [3] Bununla birlikte, ritüelleştirilmiş uygulamalar çeşitli Teosofik gruplar tarafından oluşturulmuştur; böyle bir grup Liberal Katolik Kilisesi’dir. [3] Bir diğeri, “yarı kutsal ve yarı litürjik” bir karaktere sahip olarak nitelendirilen Birleşik Teosofi Locası’nın toplantılarıdır. [86]
TARİHSEL GELİŞİM |
Teosofi Cemiyeti’nin ortaya çıktığı Amerikan sosyal durumu büyük bir karışıklıktı ve dini durum, Ortodoks Hıristiyanlığa meydan okuyan bir durumdu. Spiritüalizmde su yüzüne çıkan güçler arasında anticlericalism, anti-kurumsalcılık, eklektizm, sosyal liberalizm ve ilerleme ve bireysel çabaya olan inanç vardı. Amerika’ya Mesmerizm, Swedenborgianizm, Masonluk ve Gül Haççılık biçiminde aracılık edilen okültizm mevcuttu. 1870’lerde bilimdeki son gelişmeler, bilim ile dini uzlaştırmaya olan ilgiyi tazeledi. Ayrıca, Asya’daki dini fikirlerin büyük bir dini senteze entegre edilebileceğine dair bir umut vardı.
– Bruce F. Campbell, 1980. [87]
Theosophical Society, büyük ölçüde iki kişinin yaratılmasıydı: Helena Blavatsky ve Henry Steel Olcott. [88] Amerika Birleşik Devletleri’nde yerleşik Hıristiyanlık, on dokuzuncu yüzyılın ikinci yarısında, hızlı kentleşme ve sanayileşme, yüksek göç oranları ve geleneksel Hıristiyan tarih anlayışlarına meydan okuyan artan evrim teorisi anlayışının bir sonucu olarak zorluklar yaşıyordu. [89] Ülkenin farklı yerlerinde aralarında Özgür Din Derneği , Yeni Düşünce , Hıristiyan Bilimi ve Spiritüalizm gibi çeşitli yeni dini topluluklar kuruldu . [90] Teosofi, özgür irade fikrini ve ruhsal düzeyde de dahil olmak üzere ilerlemenin kaçınılmazlığını vurgulayan -o zamanlar Amerika Birleşik Devletleri’nde popüler olan – fikri miras alacaktı . [91] Amerika Birleşik Devletleri’ndeki Asya dinleri hakkında artan bilgiden de etkilendi. [92]
Birleşik Devletler’e gelişinden önce Blavatsky, Spiritualizm gibi ezoterik akımlarla ilgili deneyime sahipti. [93] Blavatsky ve Olcott, Spiritüalizm aracılığıyla tanıştı. [87]
1884’te Olcott, Edinburgh’da ilk İskoç locasını kurdu. [94]
1980’de Campbell, Teosofi kitaplarının rekor seviyelerde satıldığını belirtti. [88]
Birleşik Devletler’de, Yargıç kendisini Teosofi’nin tanıtımına çok az başarı ile adadı. [95]
BLACATSKY SONRASI
Blavatsky yaşamı boyunca birçok farklı kişiye kendisinin halefi olacaklarını önermişti. [96] En önde gelen adaylardan üçü – Olcott, Yargıç ve Besant – ölümünden kısa bir süre sonra durumu tartışmak için Londra’da bir araya geldi. [95] Yargıç, kendisinin de Üstatlar ile temas halinde olduğunu ve ona Derneğin Ezoterik Bölümünü Besant ile birlikte devretmesi talimatını veren bir mesaj verdiklerini iddia etti. [97] Ancak Olcott, Yargıcın ürettiği Ustaların notlarının sahte olduğundan ve aralarındaki gerilimi artırdığından şüpheleniyordu. [98] Besant, iki adam arasında bir köprü görevi görmeye çalışırken Yargıç, Efendilerin kendisine Olcott’un onu öldürmek için planladığı bir komployu ortaya çıkardığını bildirdi.[99] 1893’te Besant, tartışmada Olcott’un yanına geldi ve Olcott’un Yargıç aleyhine açtığı iç yargılamaları destekledi. [100] Derneğin, Kaptanların var olup olmadığına dair resmi bir tavır almaması nedeniyle, Yargıcın sahtecilikten suçlu sayılamayacağı ve konumunu korumasına izin verileceği sonucuna varan iki aşamalı bir soruşturma yapıldı. [101] Bu davanın ayrıntıları,eleştirel kitabı Isis Very Much Unveiled’ın temeli olarak bunları kullanan gazeteci F. Edmund Garrett’a sızdırıldı. [102] Yargıç daha sonra Üstatların kendisine, Besant’ı devirerek Ezoterik Bölümün kontrolünü tek başına alması gerektiğini bildirdiklerini açıkladı; iddialarını reddetti. [103] Olcott’tan Yargıç’ın çekilmesi gerektiği yönündeki çağrıları üzerine, Nisan 1895’te Amerikan seksiyonu ana dernekten ayrılma kararı aldı. Yargıç liderliğini sürdürdü, ancak bir yıl içinde öldü. [104]
Olcott daha sonra Besant’ı Adyar merkezli Society’ye destek sağlamak için Amerika Birleşik Devletleri’ne gönderdi. Bunda başarılı oldu, binlerce yeni üye kazandı ve birçok yeni şube kurdu. [105] Besant, Teosofist Charles Webster Leadbeater ile bir arkadaşlık geliştirdi ve birlikte bir dizi kitap yazdılar. [106] Leadbeater tartışmalıydı ve iki çocuğu taciz ettiği sorunuyla yüzleşti . Teosofi Cemiyeti’nin Amerikan Bölümü, Besant savunmasına gelmesine rağmen, ona karşı iç suçlamalarda bulundu. [107] Muhtemelen Cemiyet için olumsuz tanıtımı sınırlamak için tasarlanmış bir hareketle, onu kovmak yerine istifasını kabul ettiler.[108]
Olcott’un 1907’deki ölümü üzerine, Besant’ı halefi olarak aday gösterdi ve ardından Haziran ayında büyük bir çoğunluk ile pozisyona seçildi. [109] Derneğin başkanı olarak ilk yıllarında Besant, üyeliğinde dramatik bir büyümeyi denetledi ve üyeyi % 50 artırarak 23.000’e çıkardı. [110] Ayrıca, Adyar mülkünün 27 hektardan 253 dönüme genişlemesini de denetledi. [110] Besant aracılığıyla Hindistan’da kadın haklarını teşvik çeşitli eylemci nedenleri karıştığını Kadın Hint Derneği ve her iki kurmaya yardımcı Merkez Hindu Koleji ve Hindu kız okulu. [110] Besant ayrıca, Home Rule League adlı bir grup kurarak Indian Home Rule için bir kampanya başlattı. [111]New India gazetesini kurdu ve Birinci Dünya Savaşı sırasında gazetenin sayfalarında Hint bağımsızlığını teşvik etmeye devam ettikten sonra birkaç ay boyunca stajyerlik yaptı. [112] Bu, bağımsızlık hareketi içindeki statüsünün artmasına yardımcı oldu ve 70 yaşında, büyük ölçüde fahri bir pozisyon olan Hindistan Ulusal Kongresi’nin Başkanı olarak atandı . [113]
Aralık 1908’de, Leadbeater Derneğe yeniden kabul edildi; Bu, Sydney şubesinin Bağımsız Teosofi Cemiyeti’ni oluşturmak için ayrılmasıyla birlikte bir istifa dalgası yarattı.[91] Leadbeater, orada yaşayan genç bir çocuk olan Jiddu Krishnamurti ile tanıştığı Adyar’a gitti ve onu Dünya Öğretmeni adındaki bir figürün bir sonraki enkarnasyonu olarak ilan etti. Daha sonra, iki yıl boyunca çocuğun talimatının kontrolünü ele geçirdi. [114] Leadbeater, Besant ile Krishnamurti’nin Dünya Öğretmeni olarak fikrini yaymak için Doğu’da Yıldız Düzeni olarak bilinen bir grup kurdu. [115] Leadbeater ayrıca Theosophy içinde daha fazla ritüel istiyordu ve bunu başarmak için o veJI Wedgwood, Eski Katolik Kilisesi’nde piskopos oldu. [116] Daha sonra, Teosofi Cemiyeti’nden (Adyar) bağımsız olan kendi Liberal Katolik Kilisesi’ni oluşturmak için ondan ayrıldılar ve bir yandan da onunla bir bağlarını korudular. [117] Kilise, üyelerinin çoğunu Dernekten çekiyordu ve kaynaklarına büyük ölçüde güveniyordu. [118] Bununla birlikte, 1919’da Kilise, altı rahibinin çocuk istismarı eylemlerine karışan Wedgewood’un örgütten istifa ettiği iddialarına yönelik polis soruşturmalarıyla gölgelendi. [119]
Misilleme olarak, Toplum içinde bir “Blavatsky’ye Dönüş” hareketi ortaya çıktı. Üyeleri aşağılayıcı bir şekilde Besant ve takipçilerinden “Neo-Teosofi” uygulayıcıları olarak atıfta bulunarak, Liberal Katolik Kilisesi’nin Papa’ya olan bağlılığına ve bunların Besant ve Leadbeater’ın yayınlarına göre öne çıkmalarına karşı çıktı. [120] Back to Blavatsky hareketi içindeki huzursuzluğun ana yararlanıcısı United Lodge of Theosophists adlı rakip bir gruptu. [121] Bağlılığı değiştiren en önemli figürlerden biri BP Wadia idi. [122] Birleşik Teosofistler Locası Los Angeles’ta kurulmuştu1909’da, resmi örgütlenmeyi en aza indirgemek amacıyla Amerika’daki Yargıç Teosofi Cemiyeti’nden ayrıldığında. [122] Blavatsky ve Judge’ın yazılarının yanı sıra Teosofik hareket içinde gelişen herhangi bir kişilik kültlerini önlemek için genellikle isimsiz olarak yayınlanan diğer kitapların yeni baskılarını yayınlamaya odaklandı. [123]
Adyar Derneği üyeliği 1920’lerin sonunda 40.000’e ulaştı. [124] Yıldız Nişanı’nın zirvesinde 30.000 üyesi vardı. [124] Krishnamurti, Dünya Öğretmeni olmadığında ısrar ederek bu iddiaları bizzat reddetti ve sonra Topluluktan istifa etti; önümüzdeki birkaç yıl içinde üyeliğinin üçte birini kaybettiği için toplum üzerindeki etkisi dramatik oldu. [125] Besant 1933’te, Cemiyeti 1945’e kadar yöneten George Arundale tarafından ele geçirildiğinde öldü; Grubun faaliyetleri II.Dünya Savaşı tarafından büyük ölçüde kısıtlandı . [126]
Yargıç, Amerika’daki Teosofi Cemiyeti’nin lideri olarak net bir halef bırakmadı, ancak pozisyon, Yargıç’ın ruhuyla orta düzey bir temas içinde kaldığını iddia eden Katherine Tingley tarafından alındı.[127] Tingley, Teosofik grubunu tanıtmak için uluslararası bir kampanya başlattı ve Avrupa, Mısır ve Hindistan’a delegasyonlar gönderdi. İkinci ülkede, Adyar merkezli Teosofi Cemiyeti ile çatıştılar ve din değiştirenleri elde etmekte başarısız oldular. [128] Liderliğine 1898’de Ernest T. Hargrove meydan okudu ve başarısız olunca ayrılıp kendi rakip grubunu oluşturdu . [129] 1897’de Tingley , Point Loma’da bir Teosofi topluluğu olan Lomaland San Diego, California’da kuruldu. [130] Çeşitli teosofi yazarlar ve sanatçılar orada toplanırken [131] bahçeciliğin gelişimi de vurgulanmıştır. [132] 1919’da topluluk bir Teosofi Üniversitesi kurulmasına yardım etti. [133] Yaşlanan bir nüfusla birleşen uzun süredir devam eden finansal sorunlar, 1942’de Lomaland’ı satan Topluluğa neden oldu. [134] Bu arada, Tingley’in 1929’daki ölümü, Amerika’daki Teosofi Cemiyeti’nin başkalarıyla yakınlaşmayı teşvik eden Gottfried de Purucker tarafından devralınmasıyla sonuçlandı. Kardeşleşme hareketi olarak bilinen şeydeki teosofik gruplar oluştu. [135]
DEMOGRAFİ |
Teosofik gruplar, aile gruplarının aksine büyük ölçüde bireylerden oluşur. [64] Campbell, bu üyelerin geleneksel sosyal rol ve uygulamalardan farklı şekillerde yabancılaştığını kaydetti. [64]
Dixon’ın belirttiği gibi, on dokuzuncu yüzyılın sonlarında ve yirminci yüzyılın başlarında, Teosofi Cemiyeti “her şeyden önce seçkin, eğitimli, orta ve üst-orta sınıf bir seçmen kitlesine hitap etti”. [17] Onun sözleriyle, “‘düşünme sınıfları’ için bir din” idi. [17] Campbell, Theosophy’nin “alışılmadık, liberal fikirli Batılıları” cezbettiğini, [141] ve Dixon’a göre, bunların “kendilerini çeşitli alanlarda çalışan muhalif bir azınlık olan orta sınıfların insani vicdanı olarak oluşturanlar arasında” olduklarını belirtti. egemen burjuva değerlerini ve kültürünü eleştirmek için paralel örgütler. ” [142]
Campbell ayrıca, Asya’yı evrensel bir antik dinin merkezi olarak tanımladığı ve Asyalıların geleneksel dini inançları ve uygulamaları modern bir çerçeve içinde korumalarına izin verdiği için Theosophy’nin eğitimli Asyalılara ve özellikle Hintlilere hitap ettiğini belirtti. [50]
ALIM VE ESKİ |
Hammer ve Rothstein, Teosofi Cemiyeti’nin oluşumunun ve erken tarihinin “Batı’daki din tarihinin en önemli bölümlerinden” biri olduğuna inanıyordu. [143] Theosophical Society’nin din, politika, kültür ve toplum üzerinde önemli etkileri oldu. [144] Batı dünyasında, Asya dini fikirlerinin tanıtılmasında büyük bir güçtü. [144] 1980’de Campbell onu “muhtemelen geçen yüzyılın en önemli geleneksel olmayan veya gizli grup” olarak tanımlarken [144] , 2012’de Santucci “çağdaş dini manzara üzerinde derin bir etkisi” olduğunu belirtti. [145]
SANAT VE KÜLTÜR ÜZERİNDEKİ ETKİSİ
Özellikle beşeri bilimler ve sanat alanlarındaki birçok önemli şahsiyet, Teosofik hareketin içinde yer almış ve öğretilerinden etkilenmiştir. [145] Teosofi Cemiyeti’ne ait olan tanınmış bilim adamları arasında mucit Thomas Edison, biyolog Alfred Russel Wallace ve kimyager William Crookes vardı . [146] Eğitimci Maria Montessori, 2. Dünya Savaşı yıllarını, oğlu Mario ile birlikte Hindistan’ın Adyar kentinde bulunan Teosofi Cemiyeti’nin merkezinde misafir olarak geçirdi. Bu dönemde Hindistan’da okullar açtı ve öğretmenler için kurslar düzenledi. [151]
Teosofi, sanat üzerinde de bir etki yarattı. [152] Teozofi, aynı zamanda soyut sanatın ilk öncülerinden bazıları üzerinde de bir etkiydi. [153] Hilma af Klint’in soyutlama gelişimi, manevi kavramları görsel olarak sunmak ve korumak amacıyla Teosofi Cemiyeti ile yaptığı çalışmalarla doğrudan bağlantılıydı. [154] Rus soyut dışavurumcu Wassily Kandinsk , renk hakkındaki Teosofi ve Teosofi fikirlerle de çok ilgileniyordu. [155] Hollandalı soyut sanatçı Piet Mondrian da Teosofik sembolizmden etkilenmiştir. [156]
Teosofik fikirler, Charles Johnston , George Russell , John Eglinton, Charles Weeks ve William Butler Yeats gibi yazarların harekete ilgi duymasıyla, 19. yüzyılın sonları ve 20. yüzyılın başlarındaki İrlanda edebiyat hareketi üzerinde de etkili oldu. [157] Amerikalı macera kurgu yazarı Talbot Mundy, eserlerinin çoğunda Teosofik temalara yer verdi. [158] Tingley liderliğindeki Teosofi fraksiyona katılmak için Christian Science’a olan önceki bağlılığından vazgeçti, 1923’te Topluluğa katıldı ve Point Loma topluluğuna yerleşti. [159]
DİĞER DİNİ VE EZOTERİK GRUPLAR ÜZERİNDE Kİ ETKİLER
– Olav Hammer ve Mikael Rothstein, 2013. [9]
Daha sonraki birçok yeni dini hareketin kurucuları Teosofi’ye dahil olmuştu. [160] Alice Bailey’s Arcane School ve Rudolf Steiner ‘s Anthroposophy gibi birçok ezoterik grup Teosofiye “doğrudan bağımlıdır”. [144] Leadbeater’ın kendisinin Dünya Öğretmeni olduğu iddiasından vazgeçerken Theosophy’den ayrılsa da, Krishnamurti sonraki öğretilerinde Teosofi etkiler sergilemeye devam etti. [161] 1923’te, eski bir Teosofist olan Anglo-Amerikalı Alice Bailey , Yükselmiş Üstatlar ile temasa ilişkin iddialara dayanan Arcane Okulu’nu kurdu. [162]
Bir başka eski Teosofist olan Avusturyalı Rudolf Steiner, Krishnamurti hakkındaki iddialar nedeniyle Teosofi Cemiyeti’nden ayrıldı ve 1913’te Teosofik fikirlerden etkilenen bir felsefe olan Antroposofiyi destekleyen kendi Antroposofi Cemiyetini kurdu. [163] Teosofistlerden ayrılmasına rağmen, Rudolf Steiner yine de hayatının geri kalanında Teosofiye büyük ilgisini sürdürdü. [164]
Theosophy, 19. yüzyılın sonlarında Avusturya ve Almanya’nın Völkisch hareketine girerken, Ariosophy olarak bilinen eklektik bir okült hareket oluşturmak için sentezlendi. [165] En önde gelen Ariosophist, Avusturyalı Guido von List, kendi okült sistemini yaratırken Teosofik fikirlerden etkilenmiştir. [166]
Amerika Birleşik Devletleri’nde 1930’larda, I AM grubu Guy Ballard ve Edna Ballard tarafından kuruldu ; grup Teosofi’den Yükselmiş Üstatlar fikrini benimsedi. [167] Üstatlar fikri – ve Morya ve Kuthumi’ye olan inanç – Evrensel ve Muzaffer Kilisesi’nin inanç sistemine de uyarlanmıştır. [168] Kanadalı mistik Manly P. Hall da Blavatsky’nin yazılarını, fikirleri üzerinde önemli bir etki olarak gösterdi. [169] Dünyanın evrimi de dahil olmak üzere teosofik fikirler, İngiliz komplocu David Icke’nin öğretilerini etkiledi. [170]
Hammer ve Rothstein, Theosophy’nin “popüler dindarlığı” büyük ölçüde etkilediğini ve yirminci yüzyılın sonları ve yirmi birinci yüzyıllarda “Batı ülkelerindeki çağdaş” halk “dini kültürünün hemen hemen her köşesine nüfuz ettiğini belirtti. [9] Yirminci yüzyılın Yeni Çağ ortamı üzerinde büyük bir etkiye sahipti . [171] Batılılar arasında reenkarnasyona olan inancı teşvik etmede önemli bir rol oynadı. [172]
BİLİMSEL ARAŞTIRMA
İlk din bilginlerinin çoğu Teosofi’yi incelemeye değer olmadığı için reddetti; Örneğin Mircea Eliade, Teozofi’yi “iğrenç” ruhani “bir melezlik” olarak tanımladı. [175] Teosofik akımın akademik çalışması, iki akademik alt alanın kesiştiği noktada gelişti: 1970’lerde ortaya çıkan yeni dini hareketlerin incelenmesi ve Batı ezoterizminin incelenmesi izledi. [176] Örneğin, teosofi bilimci Moon Laramie tarafından yazılan Blavatsky Unveiled Volume 1 [177] , Isis Unveiled’ın ilk yedi bölümünün modern bir tercümesini ve tarafsız bir analizini sağlar.. Teosofi bursunun önemli bir kısmı, önde gelen üyelerinin biyografilerini ve Topluluğun tarihindeki olayların tartışmalarını oluşturur. [173] Teosofistlerin ilk iki kuşağına odaklanan önemli miktardaki araştırmanın aksine, sonraki figürler üzerinde çok az şey üretildi. [175] Hammer ayrıca, Teosofi üzerine çalışmalar gelişirken, Leadbeater ve Besant tarafından Theosophy’nin yeniden formüle edilmesine ya da Steiner veya Bailey gibi post-Theosophical yazarların gelişen fikirlerine odaklanmadığını söyledi. [178]Hammer ve Rothstein, Teozofi üzerine “bilimsel literatür kıtlığının”, Avrupa ve Kuzey Amerika’daki “güçlü bireyler ve kurumların” dini “gülünç” olarak görmelerinden kaynaklandığını ve bu nedenle bilim adamlarının zamanlarını onu araştırmaya ayırmalarını engellediğini öne sürdüler. [175]
KAYNAKÇA
KAYNAKLAR
|