YEDİNCİ YÜZYILDA TÜRK – İSLAM BİLİM GELİŞMELERİ 

YAZAN : DENİZ KAYIKÇI 

İslamiyet’in ortaya çıkışıyla birlikte çok hızlı biçimde eski dünya düzeni değişmeye başlamıştır. 630’larda İslam ordularının hem Pers hem de Roma imparatorluklarını yenilgiye uğratmaları, dünya tarihine hızlı bir giriş yapmalarını sağlamıştır. İslam’ın 7. yy’da ortaya çıkışı ve dört halife dönemiyle kısa sürede geniş bir coğrafyaya yayılması, İslam topluluklarının bilim ve o dönemin teknolojisini iyi kullandıklarının göstergesidir. Örneğin çöl bedevisi olarak bilinen Arapların, donanma kurarak çok kısa sürede (M.S.649) Kıbrıs’ı ele geçirmeleri, ardından 652’de Sicilya’ya kadar uzanmaları ve 654’te Rodos’u almaları, çok yeni oldukları denizcilikte o dönemin teknolojisine hakim olduklarını göstermektedir. 654/55 yılındaki Finike açıklarındaki Masts Deniz Savaşı, Abdullah İbn Saad komutasındaki Müslüman donanma ile, İmparator II. Konstans’ın kişisel komutasındaki yaklaşık 500 deniz savaş aracından oluşan Bizans filosu arasında gerçekleşmiş ve Müslümanların kesin zaferi ile sonuçlanmıştır. Bu zafer, Bizans’ın Doğu Akdeniz hakimiyetine son verdiği için önemlidir. İmparator Konstans genç bir Bizans askerinin çabasıyla zor kurtulmuştur. Bu savaştan anlıyoruz ki İslam kültür bölgesinde donanma kuvvetliydi. 674-678 yılları arasında İstanbul’u kuşatmaları da bu savı desteklemektedir.

Bu yüzyıldaki en önemli gelişme sonraki yüzyılların bilim temelini atacak olan tercümelerin başlaması olmuştur. 661’de Emevi döneminin başlamasıyla hız kazanan tercüme bilimi, kendisinden önce büyük gelişme göstermiş olan antik dünyanın bilim merkezlerine çok yakın olan İslam dünyası için büyük avantaj olmuştur. Müslümanlığa geçmiş veya geçmemiş kimselerin, bu bilim mirasını benimsemeleri için uygun koşullar mevcuttur, ilk çeviri örnekleri arasında: Yunan simyacı Zosimos’un (350-420) çalışmasının 658 yılında Arapçaya tercüme edilmiş bir nüshası karşımıza çıkmaktadır. İskenderiyeli Ahron tarafından yazılan bir ders kitabı da ilkin Süryaniceye ardından 683-85 yılları arasında Maserceveyh elBasri tarafından iki bölüm daha eklenerek Arapçaya çevrilmiştir. III.Yezdecird’in (632-651) emriyle Ptolome’nin kanun adlı eserinin tercümesine girişilmiş ve “Zic-eş-Şehriyar”adı altında muhtemelen 7. yüzyılın sonlarında Arapçaya çevrilmiştir. Bu çevirinin, İslam Coğrafyasında yaşayan bilim insanlarının çok erken dönemde astronomiyle uğraşmasını sağladığı görülmektedir. [1]

NOTLAR:

[1] Sezgin, 2008, c1, 10

KAYNAKÇA

Sezgin, F. (2008). İslam’da Bilim Ve Teknik. İstanbul Büyükşehir Belediyesi Kültür A.Ş. Yayınları, İstanbul