PANDORANIN KUTUSU

Zeus, Hephaestus için topraktan Pandora adında bir kadın yapmıştı. Prometheus tarafından çalınan ateş, insanlık için verilen cezanın bir parçasıydı. Prometheus’un kardeşi Epimetheus ve Pandora evliydi.

Zeus, Pandora’ya kutuyu insanlara vermesi ve onlara hiçbir koşulda açılmaması gerektiğini söylemesi talimatını verdi. Ancak evliliklerinden hemen sonra Pandora kutuyu açtı.^[1] Bunun üzerine bütün ahlaksızlıklar kaçtı. O andan itibaren kötüler dünyayı fethetti. Ondan önce insanlık herhangi bir kötülük, bela, hastalık veya ölüm bilmiyordu. Kutu, tek olumlu şey olarak umut içeriyordu (Yunanca: ἐλπίς cinleri). Kaçmadan önce kutu tekrar kapatıldı.^[1] Böylece dünya ıssız bir yer oldu. Bazen ikincil literatürde kutunun ikinci kez açıldığı iddiası vardır ve bu iddia “umut” duygusununda kaçtığına inanır. Bunlar, insanların neden umudu bildiklerini açıklama girişimleri olabilir. Hesiod’un orijinalinde böyle ikinci bir açılışa atıfta bulunulmamaktadır. Bu nedenle en son hangi kötülüğün kaçabildiği de bilinmemektedir.

Öte yandan, Nietzsche’nin görüşüne göre, umut gerçekten kutudaki tüm lanetler arasında en büyük kötülüktür:

ALIM

Gisela Fuchs’a göre, Pandora efsanesi eski zamanlarda pek kabul görmemişti. Ancak Rönesans’ta yeniden önem kazandı.^[3] Bugün, Pandora’nın kutusunu açmak, tamir edilemeyen bir felaket yaratmanın özüdür.

Mitolojik inanca göre Prometheus, Tanrı Zeus’tan gizlice ateşi çalmış ve insanlığa vermiştir. Bu duruma çok öfkelenen Zeus, Prometheus’u o zamanlar kimsenin yaşamadığı Kafkas Dağlarında zincire vurup Yanına da bir kartal bırakmıştır. Bu kartal her gün Prometheus’un ciğerini yer ve her seferinde Prometheus’un ciğeri tekrar oluşur. Bu şekilde Prometheus’a işkence edilir. Prometheus Herkül tarafından kurtarılır. Zeus bu duruma bir şey demez ancak zincir halkalarının Prometheus’un ayağında kalmasını sağlar. Böylece Prometheus sonsuza kadar cezalandırılmış olur. Zeus insanlardan da intikam almak istemektedir. Bu yüzden Hephaistos’a emir vererek balçıktan bir kadın figürü yapmasını ister ve ardından Pandora’yı yaratır. Pandora Antik Yunan’da ilk kadın olarak kabul edilir (İslamiyet ve Hristiyanlıkta geçen Havva gibi). Zeus, Tanrıçalar gibi güzel olan Pandora’yı, Prometheus’un ikizi olan Epimetheus‘a bir kutuyla/küple gönderir. Kapıyı çalan Pandora’nın güzelliğinden büyülenmiş olan Epimetheus, onu evine alır ve ertesi gün onunla evlenir. Söz konusu kutuyu/küpü açmasını Pandora’nın kulağına fısıldayan Zeus’un, artık insanlıktan intikam alma zamanı gelmiştir. Zeus sayesinde kutuyu/küpü (Pandora’nın kutusunu) açan Pandora, insanlık arasında mutsuzluğu salıvermiştir. Böylece kötülükler dünyaya ve insanlığa yayılmıştır.^[4][5][6]

KADIN DÜŞMANLIĞI 

İrlandalı yazar Jack Holland, Hesiod’un Pandora mitinin ^[5] yazılı tespitini dünyadaki kadın düşmanlığının kaynağı olarak tanımlamaktadır. ^[6]

GÜNÜMÜZ TEMSİLİ

Modern film ve televizyon tasvirleri genellikle birisinin kutuyu ele geçirmesini (veya elde edebilmesini) ve açmaya çalışmasını veya başkaları tarafından açılmasından korumaya çalışmasını içerir.

Efsane, kutunun açılması sonrasında içindeki kötülüklerin kaçmasına yol açarak dünyada olan ve orada acı ve keder yaratacapı şekilde yorumlanır. Bununla beraber zamanla kapanırsa, umudun kutunun içinde kalacağı böylece umudun kaybolmaktan korunacağı anlamına gelir. Bu inanışa göre insanlık için umudu korunması anlamına gelir. Kahraman, kötülüklerin kaçmasını önlemeye veya kutuya kaçan kötülükleri geri vermeye çalışır.

Mitolojide var olan bu inançta, kötülüklerden kaçmanın onu dünyaya  getirirken, umuttan kaçmanın onu yitirmesine neden olduğu çelişki açıklanmaz. Çelişkili durum basitçe anlatılır ve dinleyenler tarafından eleştirilmeden kabul edilir ve devam ettirilir.

Diğer temsillerde bu çelişki, kutunun içeriği ve diğer içerikle ilişkisi büyük ölçüde dışlandığı veya tamamen göz ardı edildiği için umutla aşılır.

Mitte aslında kutunun içinde etkisiz kalan olası bir kurtuluş ya da hafifletme olarak temsil edilen umudun rolü  daha ileri, özellikle sinsi bir kötülük olarak, günümüz yorumlarında bulunmaz.

Pandora’nın (ya da temsil ettiği kadınlık ve kadının) kadınsı merakının kurbanı olarak, kıyametin sorumlusu ya da dünyadaki kötülüğün sorumlusu olarak betimlenmesinden popüler bir şekilde bahsedilmiyor ya da karşıt temsillerle etkisizleştirilmeye çalışılır.

KAYNAKLAR Hesiod : Works and Days 47-105 ( Almanca , Yunanca ) KAYNAKÇA Herder Sözlüğü: Yunan ve Roma Mitolojisi. Herder, Freiburg 1981, Lemma Pandora. Friedrich Nietzsche: Menschliches, Allzumenschliches . 1878, 71. “Umut” ( textlog.de ). Gisela Fuchs: Güneş tanrısının kadehi. “Cup of Wrath” motifinin geliştirilmesi için. Hamburg / Londra / Münster 2003, s. 60 books.google . Cotterell, A. (2006). The Encyclopedia of mythology: Classical. New York: Smithmark. Vernant, J. P. (2001). Evren, tanrılar, insanlar. Ankara: Dost Kitabevi Dora ve Erwin Panofsky: Pandora’nın Kutusu. Efsanevi bir sembolün anlamının değişmesi. Sayfa 17-38. Hesiod: İşler ve Günler , Theogony . Tercüme edildi ve düzenlendi. Otto Schönberger, Stuttgart, Reclam jun. 1996/1999, s. 11 ve 49 (Hollanda’dan alıntı). Jack Holland: Kadın düşmanlığı. Kadın düşmanlığının hikayesi. İngilizceden Waltraud Götting tarafından çevrilmiştir. İki bin bir, Frankfurt a. M. 2007 (2006 baskısı), ISBN 978-3-86150-793-2 , s. 30.