Artuklu Beyliği
Artuklu Beyliği Artukoğulları Beyliği |
|||||
---|---|---|---|---|---|
1102-1409 | |||||
1200 yılında Anadolu, Artuklu Beyliği, Anadolu Selçuklu Devletinin (Sultanate of Rome) doğusunda görünmektedir. |
|||||
Başkent | Hasankeyf daha sonra Diyarbakır | ||||
Yaygın diller | Türkçe | ||||
Yönetim Biçemi | Beylik | ||||
Beylik Hükümdarları | |||||
• 1098 – 1104 |
Sökmen Bey | ||||
• 1104 – 1109 |
Hüsameddin Timurtaş | ||||
• 1376 – 1407 |
Zahir Mecdeddin İsa | ||||
• 1407 – 1409 |
Şihabeddin Ahmet | ||||
Tarihçe | |||||
• Kuruluşu |
1102 | ||||
• Hasankeyf kolu |
1102-1231 | ||||
• Mardin kolu |
1104-1409 | ||||
• Harput kolu |
1185-1224 | ||||
• Dağılışı |
1409 | ||||
Para birimi | Dinar | ||||
|
Artuklu Beyliği ya da diğer adıyla Artuklular, Mardin, Hasankeyf ve Harput bölgelerinde 1102-1409 yılları arasında hüküm sürmüş bir Oğuz Türkmen Beyliğidir.
Artuklular, 1102 yılında, Güney ve Doğu Anadolu’da Artuk Bey tarafından kurulmuş bir beyliktir. İsmini Türkmen beyi olan Artuk Bey’den almıştır. 1086 yılında Kudüs’ü alan Artuk Bey aynı yıl burada öldü. Daha sonrasında Artuklular Hasankeyf, Mardin ve Harput olmak üzere üç ana koldan idare edildiler.
Hasankeyf kolu, Artuk Bey’in oğlu Sökmen Bey tarafından kurulmuştur. Başkenti Hasankeyf, daha sonra da Diyarbakır olarak belirlenmiştir. 1231 yılında Eyyubiler tarafından yıkılmışlardır.
Mardin kolunun kurucusu İlgazi Bey’dir. Sırasıyla Anadolu Selçuklu, Eyyubi ve Moğol hakimiyetine girmişler, 1409 yılında Karakoyunlular tarafından yıkılmışlardır.
Harput kolunun kurucusu Mardin Artuklularından Melik İmameddin Ebubekir’dir. 1224 yılında I. Alaaddin Keykubad, Harput’u alarak bu kola son vermiştir.
Artuklulardan günümüze kadar gelen tarihi eser, halen ayakta durmakta olan Malabadi Köprüsü’dür. Malabadi Köprüsü 1147 yılında yapılmıştır. Malabadi Köprüsü dünyanın en büyük taş kemerli köprüsüdür ve Ayasofya’nın kubbesini içine rahatlıkla alabilecek kadar büyüktür.
-
Artuklu Beyleri Listesi
Artuklu Beyliği 1102-1409 yılları arasında Mardin, Hasankeyf ve Harput bölgelerinde hüküm süren bu Türkmen beyliği Sökmen Bey’e dayanan Sökmenoğulları ve İlgazi Bey’e dayanan İlgazioğulları olarak iki hanedana ayrılmışlardır.
Sökmenoğulları Hasankeyf ve Harput Beyleri olarak iki dala ayrılmıştır. Bu hanedana mensup beyler, hüküm sürdükleri sırayla şu şekildedir:
Hasankeyf Beyleri
- Müineddevle Sökmen Bey (1098-1104)
- İbrahim (1104-1109)
- Rükneddin Davud (1109-1144)
- Ebulharis Fahreddin Karaaslan (1144-1167)
- Nureddin Muhammed (1167-1185)
- Mesud Kutbeddin (1185-1200)
- Salih Nasreddin Mahmud (1200-1222)
- Mesud Rükneddin Mevdud (1222-1231)
Harput Beyleri
- İmadeddin Ebubekir (1185-1203)
- Nizameddin Ebubekir (1203-1223)
- Nizameddin İbrahim (1223-1224)
- Şemsüddevle Süleyman (1224)
- İzzeddin Ahmed (1224-1234)[1]
İlgazioğulları ise Mardin ve Halep Beyleri olarak iki dala ayrılmıştır. Bu hanedana mensup beyler, hüküm sürdükleri sırayla şu şekildedir:
Mardin Beyleri
- Necmeddin İlgazi (1104-1122)
- Hüsameddin Timurtaş (1122-1154)
- Necmeddin Alpı (1154-1176)
- Kutbeddin İlgazi (1176-1184)
- Hüsameddin Yavlak Yörükaslan (1184-1201)
- Mansur Nasreddin Artuk Arslan (1201-1239)
- Said Necmeddin Gazi (1239-1260)
- Muzaffer Ebulfeth Fahreddin Karaaslan (1260-1292)
- Semseddin Davud (1292-1294)
- Mansur Necmeddin Gazi (1294-1312)
- Adil İmadeddin Ali Alpı (1312)
- Salih Şemseddin (1312-1363)
- Mansur Ahmed (1363-1367)
- Salih Mahmud (1367)
- Muzaffer Davud (1367-1376)
- Zahir Mecdeddin İsa (1376-1407)
- Salih Şihabeddin Ahmed (1407-1409)
Halep Beyleri
- İlgazi Bey (1117-1121)
- Eburebi Bedriddevle Süleyman (1121-1123)
- Belek Gazi (1123-1124)
- Timurtaş (1124)* İzzeddin Ahmed (1224-1234)[2]
Kaynakça
- ^ Öztuna, Yılmaz, “Devletler ve Hanedanlar” Cilt:2, Kültür Bakanlığı Yayınları, Ankara (1996), s.43
- ^ Öztuna, Yılmaz, “Devletler ve Hanedanlar” Cilt:2, Kültür Bakanlığı Yayınları, Ankara (1996), s.43-44