DALAMAN ÇAYI Dalaman çayı, Gölhisar ilçesinin güneyindeki Yeşilgöl dağlarından doğar, Ortaca ve Dalaman ilçe sınırlarını çizerek, Akdeniz’e dökülür[1]. Dalaman çayı Akdeniz ve Ege bölgelerinin sınırını oluşturur. Toplam uzunluğu 229 km, havza alanı 3.500 km²’dir. Yukarı çığırında dar ve derin vadide hızlıca akan çay, aşağı çığırında taşıdığı alüvyonlarla Dalaman ovasını oluşturur. Ovadaki akış daha yavaştır. Çay üzerinde zorluk derecesi 3-4 olan, 26 km’lik
EROZYON Toprak örtüsünün akarsu ve rüzgâr gibi dış kuvvetlerin etkisiyle taşınmasına erozyon denir. Uzun yıllar boyunca oluşan toprağın daha kısa bir zamanda erozyonla taşınması ülke toprakları için çok büyük bir tehlikedir (Görsel 1.155). Türkiye, erozyonun çok şiddetli olduğu ülkeler arasındadır. Türkiye’de erozyon; tarım alanlarının %59’unda, orman alanlarının %54’ünde, mera alanlarının
TÜRKİYE’DE TOPRAKLARIN KULLANIMI Türkiye’de topraklar; tarımsal üretim, sanayide ham madde ihtiyacının karşılanması, hayvancılık ve ormancılık gibi birçok faaliyet alanında kullanılır (Harita 1.18). Topraklarımızdan en yaygın şekilde tarımsal faaliyetlerde (%31,1) yararlanılmaktadır (Grafik 1.7). Toprak çeşitliliğin fazla olması yetiştirilen tarımsal ürün çeşitliliğini etkilemiştir. Sulama imkânının olduğu alanlarda sulu tarım yapılırken bu imkânın
TÜRKİYE’DE TOPRAKLARIN DAĞILIŞI VE GENEL ÖZELLİKLERİ Türkiye’nin sahip olduğu iklim çeşitliliği, toprak türleri bakımından oldukça zengin olmasını sağlamıştır (Harita 1.17). İklimin yanı sıra yeryüzü şekillerinin çeşitlilik göstermesi, farklı kayaç türlerinin görülmesi vb. nedenlerden dolayı aynı iklim özelliklerinin görüldüğü alanlarda dahi farklı toprak tipleri oluşmuştur. BOZKIR TOPRAKLAR Denizden uzak iç bölgelerde
BASINÇ Dünya’yı çepeçevre saran atmosfer tabakası çeşitli gazlardan oluşmuştur. Hava küreyi oluşturan bu gazların bir ağırlığı vardır. Yer çekiminin etkisiyle atmosferi oluşturan gazların yeryüzüne uyguladığı kuvvete atmosfer basıncı denir. Atmosfer basıncı yere ve zamana bağlı olarak değişmektedir (Tablo 1.8.). YÜKSELTİ Basınç değerleri yükseltinin artmasına bağlı olarak azalır (Görsel 1.71.). Bu
SICAKLIK DAĞILIŞINI ETKİLEYEN FAKTÖRLER GÜNEŞ Atmosferdeki ve yeryüzündeki temel sıcaklık kaynağı Güneş’tir. Güneş olmasaydı yeryüzündeki sıcaklık -273 °C civarında olurdu. Güneş’ten gelen enerji miktarı değişmektedir. Güneş lekelerindeki (Görsel 1.61.) büyüme ve küçülmeler, Dünya’nın Güneş’e olan mesafesindeki değişmeler Güneş’ten gelen enerji miktarını da etkileyebilmektedir. Dünya, Güneş’e en yakın olduğu tarihte (3
MEVSİMLER Yılın iklim şartları bakımından farklılık gösteren bölümlerine mevsim denir. Dünya’nın yıllık hareketi ve eksen eğikliğine bağlı olarak oluşan mevsimlere matematiksel mevsimler denir. Mevsimlerin başlangıcı olarak dört önemli tarih bulunmaktadır. Bunlar, 21 Haziran-21 Aralık (gün dönümü ya dasolstis) ve 21 Mart-23 Eylül (ekinoks ya da gece-gündüz eşitliği) tarihleridir. 21 HAZİRAN
DÜNYA’NIN YILLIK (YÖRÜNGE) HAREKETİ Dünya, Güneş çevresindeki hareketini elips şeklinde bir yörüngede 365 gün 6 saatte tamamlar. Bu harekete takvim yılı veya güneş yılı denir. Yörüngenin bulunduğu düzleme de ekliptik veya yörünge düzlemi denir. YÖRÜNGENİN ELİPS ŞEKLİNDE OLMASININ SONUÇLARI Dünya, 3 Ocak’ta (günberi veya perihel) Güneş’e en yakın konumda; 4
KÜÇÜK MENDERES Küçük Menderes, Ege yöresinde Bozdağlar’dan doğan bir nehirdir. Selçuk ovasını sulayarak Selçuk İlçesinin batısından denize dökülür. Küçük Menderes’in alüvyon getirip kıyı çizgisinden sürekli olarak ilerlemiş olması neticesinde, ilk çağların en önemli liman şehirlerinden biri olan Efes, bugün denizden 5–6 km içeride kalmıştır. Batı Anadolu’da isimleri Yunanca “Meandros”, yani “suların dirsek yaptığı yer” anlamına gelen “Menderes”
AZONAL TOPRAKLAR Dış kuvvetlerin aşındırıcı etkisi sonucu taşınarak biriktirilen malzemenin ayrışmasıyla oluşan topraklardır. Düzenli horizon yapısına sahip olmayan bu topraklar, genellikle mineral yönünden zengindir. ALÜVYAL TOPRAKLAR Alüvyal topraklar, akarsuların taşıdığı malzemenin (alüvyon) delta veya dağ içi ovaları gibi eğimin az olduğu alanlarda birikmesiyle oluşur. Oldukça kalın ve geçirgen olan bu