BASINÇ

Dünya’yı çepeçevre saran atmosfer tabakası çeşitli gazlardan oluşmuştur. Hava küreyi oluşturan bu gazların bir ağırlığı vardır. Yer çekiminin etkisiyle atmosferi oluşturan gazların yeryüzüne uyguladığı kuvvete atmosfer basıncı denir. Atmosfer basıncı yere ve zamana bağlı olarak değişmektedir (Tablo 1.8.).

YÜKSELTİ

Basınç değerleri yükseltinin artmasına bağlı olarak azalır (Görsel 1.71.). Bu şekildeki azalmanın temel sebebi, gazların yükseklerde yoğunluğunun azalmasıdır. Genel olarak her 11 metrede 1 mb basıncın azaldığı kabul edilir.

SICAKLIK

Sıcaklık arttıkça gaz molekülleri başına düşen enerji payı da artar. Bu nedenle sıcaklığın fazla olduğu yerlerde ısınan hava kütlesinde genleşme ve yükselme olur. Bu yükselme hareketi zemine uygulanan basıncın düşmesine neden olur. Soğuyan hava ağırlaşır ve aşağıya doğru bir hareket başlar. Bu da basıncın artmasına neden olur (Görsel 1.72.). Örneğin Ekvator’da yıl boyunca sıcaklık yüksek olduğu için sürekli alçak basınç koşulları, kutuplarda ise yıl boyunca sıcaklık düşük olduğu Basınç için sürekli yüksek basınç koşulları etkilidir.

YOĞUNLUK

Atmosferde bulunan gazların yoğunluğu artarsa basınç da artar (Görsel 1.73.).

YER ÇEKİMİ

Atmosferi oluşturan gazların yeryüzüne uyguladığı basınç yer çekiminin etkisiyle oluşmaktadır. Dünya’nın şeklinden dolayı kutuplarda yer çekimi daha fazladır. Dolayısıyla Ekvator’dan kutuplara ve yüksek yerlerden alçak yerlere gidildikçe yer çekimi artacağı için basınç da artar (Görsel 1.74.).

DÜNYANIN HAREKETLERİ (DİNAMİK ETKENLER)

Dünya’nın hareketlerine bağlı olarak rüzgârlar yön değiştirir. Yön değiştiren rüzgârların 30° enlemlerinde yığılmasıyla buralarda basınç artar. Farklı özellikteki hava kütlelerinin 60° enlemlerinde karşılaşmasıyla sıcak hava, soğuk havanın üzerinde yükselir ve alçak basınç meydana gelir. Bu şekilde Dünya’nın günlük hareketinin etkisiyle 30° ve 60° enlemlerinde dinamik basınç kuşakları oluşmuştur.

YERYÜZÜNDE Kİ BASINÇ DAĞILIMI

Yeryüzünde basınç değerleri yere ve zamana bağlı olarak değişmektedir. Fakat Dünya’nın şeklinden dolayı Ekvator ve kutup noktalarında sürekli termik basınç kuşakları, Dünya’nın günlük hareketinden dolayı ise 30° ve 60° enlemlerinde sürekli dinamik basınç kuşakları oluşur (Görsel 1.75.).

KAYNAKÇA:

COĞRAFYA – 10 Ders Kitabı ( Kenan TÜRKEZ – Mutlu KARAKOÇ – Nurullah BALŞEN – Tolga PEKTAŞ – İsmail ÖZDOĞAN)  ISBN 978-975-11-4530-7

Reklam (#YSR)