CENNET BOĞASI

Eski Mezopotamya  pişmiş kabartma ( MÖ 2250-1900) Gılgamış destanında geçen boğanın öldürülmesi  olayı [1] Olay 6. Tablette geçmektedir [2] [3]

Eski Mezopotamya mitolojisinde, Cennet Boğası Gılgamış destanında savaşan efsanevi bir canavardır. Cennet Boğazı’nın hikayesinin iki farklı versiyonu vardır. İlki bir Sümer şiirinde geçmektedir ve daha sonra yıllarda Akadların Gılgamış Destanı versiyonunda da görülmektedir. Sümer şiirinde Boğa, belirsiz nedenlerden dolayı tanrıça Inanna tarafından Gılgamış’a saldırmaya gönderilir. Olayın detayı Akadlara ait Tablet VI göre Tanrıça İştar (Ianna) Gılgamış’a cinsel istekte bulunur fakat Gılgamış bu isteği reddeder. Bu duruma çok kızan İştar babası Anu’ya giderek Gök Boğasını  Uruk’u ondan ister. Boğa Gılgamış ve onun arkadaşı Endiku’ya saldırır. Gılgamış ve Endiku boğayı öldürür ve öldürdükleri boğanın sağ uyluğunu İştar’a fırlatır ve onunla alay eder. Efsaneye göre Tanrılar boğanın öldürülmesine çok kızar ve Endiku’yu ölüme mahkum ederler. 

Bu olay Antik Mezopotamya uygarlıklarında “Ölüm” mitinin kaynağı olarak görülür. Öldürülen boğa Tauros (Toros) takım yıldızı ile ifade edildi. Bu hikayenin farklı varyasyonları ilerleyen medeniyetlerde ki efsaneler olan Ugarit,  İlyada ve  Odyssey ve Joseph karakterlerine ve hikayelerine  ilham kaynağı olmuştur. 

MİTOLOJİ

Sümerce hikayeye göre Göklerin Boğası, İştar tarafından Endiku ve Gılgamışı öldürmek için gönderilir.  ^{[4] [5] [6]} Akkad Gılgamış Destanı‘nda ki ifade ise daha farklıdır. ^[7] Sümer şiirinde, İştar (İnanna) sonradan Akkad destanında olduğu gibi  Gılgamış’ın eşi olur. ^{[5]  [7]}

Akad Standart Tablet VI  yazılı Gılgamış Destanı‘nda; İştar Gılgamış’ın onu kabul etmemesine içerlenir ve Cennette bulunan annesi Antu ve babası Anu’ya şikayet eder. ^[8] Anu’dan ona Cennet Boğası ^{[9] [10] [11]} vermesini talep eder ve reddederse Yeraltı dünyasının kapılarını parçalayacak ve yaşayanları yemek için ölüleri yetiştireceğini tehdit eder. ^[12] [11] Anu ilk olarak Iştar’ın talebine itiraz ederek Cennetin Boğasının serbest bırakılmasının yedi yıllık kıtlıkla sonuçlanacağı kadar yıkıcı olduğu konusunda ısrar eder. ^[12] [10] Iştar, önümüzdeki yedi yıl boyunca tüm insanlar ve tüm hayvanlar için yeterince tahıl depoladığını söyler. ^[12] [10] Anu sonunda isteksizce Iştar’a boğayı vermeyi kabul eder ve boğayı dünyaya serbest olarak bıraktıktan sonra boğa toplu insann ölümlerine neden olur. ^[9] [12]

Boğa’nın ilk nefesi, yüz adamın düştüğü yere bir delik açar ve ikinci nefesi iki yüz daha tuzağa düşerek başka bir delik yaratır. ^[12] [11] Gılgamış ve Enkidu, Boğa’yı öldürmek için birlikte çalışır; ^{[9] [12] [13]} Enkidu Boğa’nın arkasına gider ve kuyruğunu çeker ^[12] Gılgamış ise kılıcını Boğanın boynuna atarak öldürür. ^[12] Gılgamış ve Enkidu, güneş tanrısı Şamaş’a boğanın kalbini sunar.^[14][15] Gılgamış ve Enkidu dinlenirken İştar iç duvarları üzerinde duran Gılgamış ve arkadaşına küfür eder. ^{[14] [16] [17]} Enkidu, boğanın sağ uyluk kısmını koparır ve Iştar’ın yüzüne atar. ^{[14] [16] [17] [10]}

İştar, mabet fahişelerini çağırır ^[14] ve onlara Cennet Boğası için yas tutmaları emrini verir. ^[14] [16] Bu arada Gılgamış, Cennet Boğası’nın yenilgisiyle ilgili bir kutlama düzenler. ^[18] [16] Tablet VII’de yazılanlara göre Enkidu’nun Anu, Ea ve Şamaş’ın, Gılgamış veya Enkidu’nun Cennet Boğazı’nı öldürdüğü için ceza olarak ölmesi gerektiğini gördüğü bir rüyayı anlatmasıyla başlar . ^[2] Yakında hastalanan ^[2] Enkidu’yu seçerler ve Yeraltı dünyasının hayalini kurduktan sonra ölürler. ^[2] Tablet VIII, Gılgamış’in arkadaşının ölümü üzerine ölçülemez kederini anlatıyor ^[2] [19]ve Enkidu’nun cenazesinin detaylarını yazar. ^[2] Enkidu’nun ölümü, Gılgamış’ın destanın geri kalan kısmının odağı olan kendi ölüm korkusu için katalizör oldu. ^[20] [21]

SEMBOLİZM VE TEMSİL 

Cennet Boğa Toros takımyıldızı ile tanımlandı . [9]

Eski Mezopotamya sanatının mevcut eserlerinde Cennet Boğazı’nın öldürülmesinin sayısız tasviri ortaya çıkar. ^[22] [10] Temsilleri özellikle Akad medeniyeti merkezlidir. ^[10] Bunlar, Boğa’nın anormal derecede büyük boyut ve şiddetli bir boğa olarak tasavvur edildiğini göstermektedir. ^[11] Ancak, Cennetin boğasının temsil tam olarak ne olduğu belirsizdir. ^[11] 

Michael Rice , boğaların bir depremi temsil edebileceğini düşünmektedir, çünkü genel olarak boğalar eski kültürlerdeki depremlerle geniş çapta ilişkilendirilmekteydi. ^[11]Ayrıca Boğa’nın eski Mezopotamya’daki insanlar için bir kuraklık ve kısırlık dönemi olan yaz zamanını temsil edebileceğini öne sürmüştür. ^[11] 

Assyriologists Jeremy Black ve Anthony Green Cennetin boğasının takımyıldızı ile özdeşleşmiş olduğunu Boğa ^[9] ve Enkidu boğa fırlatır nedeni de Ishtar de uyluk olduğunu iddiasını ise Toros takımyıldızın arakas kısımlarının olmamasıyla ilişkilendirir.  ^[9]

Rice ayrıca boğanın öldürülmesinde astronomik yorumlanması için  ^[22] takımyıldızı belirterek Büyük Köpek bazen ikonografik temsil edildiğini ifade eder. Ayrıca eski Mısır o bu tanımlama hiçbir kanıt olmadığını belirtiyor olsa boğa, uyluk olduğu gibi  Sümer metinlerinde geçmektedir. ^[22] Ayrıca uyluğun eski Yakın Doğu metinlerinde cinsel organların yerine sık sık kullanıldığını gözlemlenmiştir. ^[22] Gordon ve Rendsburg, yakındoğu kültüründe birine boğa bacağını hızla sallanmasının, ağır bir hakaret olduğunu notunıu paylaşmıştır ^[10] [23]

SONRAKİ EFSANELERE ETKİLERİ  

İştar’ın yedi yıllık tahıl depolaması, Gılgamış Destanı’ndan sonra yazılan İncil Genesis Kitabı’nda Joseph ile paraleldir . [10]

Cyrus H. Gordon ve Gary A. Rendsburg, bir kahramanın ölümünden sonra yedi yıllık kıtlığın Yakın Doğu motifinde ^[10] özellikle Akat, Ugaritik mitinde ve eski Ahitte bulunan Joseph mitinde geçtiğini beyan etmektedir. ^[10] Alman klasik akademisyeni Walter Burkert’e göre  olay, Iştarı  doğrudan anlatan  5. Tablet ile uyumludur. ^[8] Gılgamış destanında geçen olayda İştar’ın; “Gılgamış’ı annesi Antu’ya şikayet eder , ancak Anu tarafından hafifçe azarlanır.” ^[8] olayı Antik Yunan efsanesi olan İlyada ile uyumludur ve Afrodit ile Ishtar  özdeşlik göstermektedir ^[24] 

İngiliz bilim adamı Graham Anderson, Odyssey’de Odysseus’un adamlarının Helios’un kutsal sığırlarını öldürdüğünü ve Gılgamış Destanı’ndaki Enkidu gibi tanrılar tarafından ölüme mahkum edildiğini belirtiyor. ^[25] ML West , benzerliklerin, her iki durumda da, öldürülen yaratıkların doğal ölümden muaf sığırlar olduğu gerçeğinden daha derin olduğunu söylüyor. ^[26] Her iki durumda da kalıba mahkum kişi ya da kişiler ölüm ya da ölüm kahraman zorlamak yalnız yolculuğuna devam etmek kahraman, ehlidir. ^[26] Ayrıca, her iki durumda da destanın tanrılar arasında suçlu kişinin ölmesi gerekip gerekmediği üzerine bir tartışmayı tanımladığını belirtiyor ^[26]ve Helios’un sığırlarının Odyssey’deki katliamının intikamını almazsa Zeus’a yönelik tehdidi , Gılgamış Destanı’ndaki Boğa’yı talep ederken Ishtar’ın Anu’ya yönelik tehdidine çok benziyor . ^[26] Bruce Louden, Cennet Boğasını Odysseus’un Odyssey’in IX. Kitabındaki dev Polyphemus alay hareketi ile öldürdükten hemen sonra Enkidu’nun Ishtar alay hareketini karşılaştırır . ^[27] Her iki durumda da, görünür bir zaferden sonra kahramanın kendi kibiri onu lanetlemek için bir tanrıya yol açar. ^[27]

KAYNAKÇA     Powell 2012 , s. 342.  Black & Green 1992, s. 90.  Powell 2012 , s.334-343.  Black & Green 1992 , s. 89.  Tigay 2002, s. 24.  ETCSL 1.8.1.2  Tigay 2002,s.24-25.  Burkert 2005, s. 299-300.  Black & Green 1992, s. 49.  Gordon & Rendsburg 1997, s. 46.  Rice 1998, s. 99.  Jacobsen 1976, s. 201.  Gordon, Rendsburg ve 1лғомжто997 , s. 46.  Dalley 1989, s. 82.  Fontenrose 1980 , s. 1 68-169. Fontenrose 1980, s. 169. Jacobsen 1976, s. 202.  Dalley 1989 , s. 82-83.  Fontenrose 1980 , s. 171.  Gordon & Rendsburg 1997 , s.46-47.  Rice 1998 , s. 100-101.  Rice 1998, s. 100.  Pryke 2017 , s. 205.  Burkert 2005, s. 300.  Anderson 2000 , s. 127.  Batı 1997, s. 417. louden 2011, s. 194. KAYNAKLAR Anderson, Graham (2000). Antik dünyada masal . New York, New York ve Londra, İngiltere: Routledge. ISBN 978-0-415-23702-4. Black, Jeremy; Green, Anthony (1992), Eski Mezopotamya’nın Tanrıları, Şeytanları ve Sembolleri: Resimli Bir Sözlük , British Museum Press, ISBN 978-0714117058 Burkert, Walter (2005), “Bölüm Yirmi: Yakın Doğu Bağlantıları”, Foley, John Miles (ed.), Eski Destan’a Bir Arkadaş , New York, New York ve Londra, İngiltere: Blackwell Publishing, ISBN 978-1-4051-0524-8 Dalley, Stephanie (1989), Mezopotamya’dan Mitler: Yaratılış, Sel, Gılgamış ve Diğerleri , Oxford, İngiltere: Oxford University Press, ISBN 978-0-19-283589-5 Fontenrose, Joseph Eddy (1980) [1959], Python: Delphic Mit ve Kökenleri Üzerine Bir Çalışma , Berkeley, California, Los Angeles, California ve Londra, İngiltere: California Üniversitesi Yayınları, ISBN 978-0-520-04106-6 Gordon, Cyrus H .; Rendsburg, Gary A. (1997) [1953], İncil ve Eski Yakın Doğu , New York, New York ve Londra, İngiltere: WW Norton & Company, ISBN 978-0-393-31689-6 Jacobsen, Thorkild (1976), Karanlığın Hazineleri: Mezopotamya Dininin Tarihi , New Haven, Connecticut ve Londra, İngiltere: Yale University Press, ISBN 978-0-300-02291-9 Louden, Bruce (2011), Homer’s Odyssey ve Yakın Doğu , Cambridge, İngiltere: Cambridge University Press, ISBN 978-0-521-76820-7 Powell, Barry B. (2012) [2004], “Gılgamış: Kahramanlık Efsanesi”, Klasik Mit (Yedinci Baskı), Londra, İngiltere: Pearson, s.356-350, ISBN 978-0-205-17607-6 Pryke, Louise M. (2017), Ishtar , New York ve Londra: Routledge, ISBN 978-1-138–86073-5 Rice, Michael (1998), Boğa Gücü , New York, New York ve Londra, İngiltere: Routledge, ISBN 978-0-415-09032-2 Tigay, Jeffrey H. (2002) [1982], Gılgamış Destanı’nın Evrimi , Wauconda, Illinois: Bolchazzy-Carucci Publishers, Inc., ISBN 978-0-86516-546-5 West, ML (1997), Helicon’un Doğu Yüzü: Yunan Şiiri ve Mitinde Batı Asya Elemanları , Oxford, İngiltere: Clarendon Press, ISBN 978-0-19-815221-7