ENGELLİLERDE EMEKLİLİK ŞARTLARI 

Engelli çalışanlar için emeklilik şartları, diğer çalışanlardan farklı olarak biraz daha kolaylaştırılmıştır. Yasadaki ilgili maddeler, engelli çalışanların emekli olmak için yerine getirmeleri gereken yaş, sigortalılık süresi, prim günü gibi şartları diğer çalışanlardan daha hızlı tamamlama imkanı vermiştir.

YASAL DÜZENLEME 

Engellilerin emekli olabilmeleri ile ilgili koşullar, 5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortalar Kanunu’nun yaşlılık sigortasından sağlanan haklar ve yararlanma şartlarını düzenleyen 28. maddesinde düzenlenmiştir.

“MADDE 28- Yaşlılık sigortasından sigortalıya sağlanan haklar şunlardır:

1. a) Yaşlılık aylığı bağlanması.
2. b) Toptan ödeme yapılması.

….

Kurumca yetkilendirilen sağlık hizmet sunucularının sağlık kurullarınca usulüne uygun düzenlenecek raporlar ve dayanağı tıbbî belgelerin incelenmesi sonucu, Kurum Sağlık Kurulunca çalışma gücündeki kayıp oranının;

4. a) % 50 ilâ % 59 arasında olduğu anlaşılan sigortalılar, en az 16 yıldan beri sigortalı olmaları ve 4.320 gün,
5. b) % 40 ilâ % 49 arasında olduğu anlaşılan sigortalılar, en az 18 yıldan beri sigortalı olmaları ve 4.680 gün,

malullük, yaşlılık ve ölüm sigortaları primi bildirilmiş olmak şartıyla ikinci fıkranın (a) bendindeki yaş şartları aranmaksızın yaşlılık aylığına hak kazanırlar. Bunlar 94 üncü madde hükümlerine göre kontrol muayenesine tâbi tutulabilirler.”

Buradan da anlaşılacağı üzere, engelli çalışanlar için emekli olmanın şartı engellilik derecesine göre değişiklik göstermektedir.

ENGELLİ EMEKLİLİK İÇİN KOŞULLAR  

Engelli kişilerin emekli olabilmesi için öncelikle iki ana şartı yerine getirmiş olmaları gerekmektedir.

• Sigorta başlangıç tarihi
• Ödenmiş Prim Gün Sayısı

Normal emeklilerde bulunan yaş şartı engelli kişilerde aranmamaktadır.

Sağlık Raporu oranınıza göre Engelli dereceleri;

% 80 ve üzeri 1. Derece,

% 60-79 arası 2. Derece,

% 40-59 arası 3. Derece.

Emekli olabilmek için Sağlık Kurulu tarafından verilen raporda Engelli oranı en az %40 olmalıdır.

Sağlık raporunun yüzdesine göre Emeklilik şartlarında farklılıklar göstermektedir.

Engellilik oranına ve sigorta başlangıç tarihine göre ödenmiş SGK prim gün sayınız değişmektedir.  Emekli olabilme şartları 01.10.2008 tarihinden önce işe girenler ve sonra girenler diye ayrılmaktadır.

01.10.2008 yılından önce girişliler;

01.10.2008 yılından sonra işe girenler;

BAĞ-KUR EMEKLİ ŞARTLARI  

Yukarıda belirtilen şartlarda emekli olduğunuzda prim gün sayınız 5.400 günmüş gibi maaş hesaplamanız yapılır.

EMEKLİ BAŞVURUSU NEREYE, NASIL YAPILIR? 

Engelli kişilerin Emeklilik başvurusu için SGK başvuru yapılması gerekmektedir.

Başvuru için gerekli evraklar;

• Emeklilik Tahsis ve Talep Formu
• Nüfus idaresinden vukuatlı nüfus kayıt örneği
• Sigortalı hesap fişi (sigortalının bordrosu henüz Kuruma verilmemiş son dönem çalışmalarını gösterir ve ilgili işveren tarafından düzenlenerek onaylanmış hesap fişi)

YILLIK İZİN İLE İLGİLİ TÜM SORU-CEVAPLAR 

İşçi, işe girişinden itibaren 1 yılını doldurmasının ardından bir sonraki hizmet yılında kullanılmak üzere yıllık izin hak eder.

4857 SAYILI İŞ KANUNU BAKIMINDAN YILLIK İZİN NEDİR? 

İşçilerin, yıl içerisinde dinlenmeleri için İş Kanunu tarafından verilmiş, yönetmelikle düzenlenmiş ücretli izin hakkıdır. İşçiler yıllık izin süresinde oldukları zamanlar için çalışmasalar da çalışmış gibi ücret alırlar.

YILLIK İZİN SÜREŞLERİ NELERDİR?  

Yıllık izin süreleri asgari olarak aşağıdaki gibi belirlenmiştir.

Kıdem süresi,

1 yıldan 5 yıla kadar (5 yıl dâhil) olanlara en az 14 gün,

5 yıldan fazla 15 yıldan az olanlara en az 20 gün,

15 yıl (dâhil) ve daha fazla olanlara en az 26 gün

yıllık ücretli izin verilir.

Yer altı işlerinde çalışan işçilerin yıllık ücretli izin süreleri 4’er gün arttırılarak uygulanır.

18 yaşında ve 18 yaşından küçük işçilere en az 20 gün yıllık izin verilir.

50 yaşında ve 50 yaşından büyük en az 20 gün yıllık izin verilir

YILLIK NASIL BÖLÜNEBİLİR? 

Yıllık izin, bir bölümü 10 günden az olmamak üzere bölünerek kullanılabilir. Bölünmesi ile ilgili bir sınırlama yoktur.

İŞÇİ YILLIK İZİN KULLANMAK ZORUNDA MI?  

İş Kanunu yıllık izin için madde 53’te şu cümleye yer vermiştir. “Yıllık ücretli izin hakkından vazgeçilemez. İşçinin yıllık izin kullanmak istememesi, izin kullanmadan çalışmak istemesi diye bir durum söz konusu değildir. İşveren işçinin izinlerinin kullanılıp kullanılmadığından sorumludur.”

YILLIK İZİN İŞVERENDEN NASIL TALEP EDİLMELİ? 

Yıllık izin kullanmak isteyen işçi en az 1 ay öncesinde işverene yazılı olarak izin tarihlerini bildirerek talepte bulunur. Yıllık izin isteminde ad soyad, -varsa- sicil numarası, iznin hangi tarihler arasında kullanılmak istendiği ve ücretsiz yol izni istenip istenmediği belirtilir.

İşveren de, izin tarihlerini değerlendirerek izni onaylar ya da işçiye yeni bir tarih önerir.

İŞVEREN İŞÇİNİN YILLIK İZİN TALEBİNİ KARŞILAMAK ZORUNDA MI? 

İşveren işçinin yıllık izin talebini karşılamak zorundadır. Fakat işçinin seçtiği tarihleri onaylamak zorunda değildir. İşçiye işin gerekleri ile alakalı geçerli bir neden sunarak, başka bir tarih önermek suretiyle işçinin talebini değerlendirebilir.

İşveren veya işveren vekilleri, izin kuruluna danışmak suretiyle iş yerinde yürütülen işlerin nitelik ve özelliklerine göre, yıllık ücretli izinlerin, her yılın belli bir döneminde veya dönemlerinde verileceğini tayin edebilir. Bunu iş yerinde ilan eder.

YILLIK İZİNDE KULLANILAN YOL İZNİ NEDİR?  

İşçinin, yıllık iznini bulunduğu yerden başka bir yerde geçirecek olması nedeniyle işverenden talep etmesi durumunda toplam 4 güne kadar ücretsiz yol izni kullanabilir. Yol izninin amacı gidiş ve dönüşlerinde yolda geçecek süreleri karşılamaktır.

İşveren, işçinin talebine karşılık bu izni vermek zorundadır. Ama işçinin de bu hususu belgelemesi gerekmektedir. Ücretsiz yol izni süreleri için işveren işçiye ücret ödemez.

Yol izni süresini kullanmadan işe dönerlerse, işveren bunları anılan sürenin bitiminden önce işe başlatmayabilir.

YILLIK İZİN SÜRESİ ÜCRETİNİN PEŞİN ÖDENMESİ NASIL GERÇEKLEŞİR? 

İşveren veya işveren vekili, yıllık ücretli iznini kullanan her işçiye izin dönemine ilişkin ücreti ile ödenmesi bu döneme rastlayan diğer ücret ve ücret niteliğindeki haklarını izine başlamadan önce peşin olarak vermek veya avans olarak ödemek zorundadır.

İHBAR SÜRESİNDE YILLIK İZİN KULLABİLİR Mİ?  

İhbar süresi ile yıllık izin birbirinden mahsup edilememektedir. İşçi yıllık izin kullanmak istiyorsa, ihbar süresi başlatılmadan önce bu izni kullanmalıdır. İşçinin ihbar süresi içine denk gelen bir yıllık izin planı olmuşsa da, ihbar süresi yıllık izin süresi kadar uzayacaktır.

YILLIK İZİNDE RAPOR ALAN İŞÇİNİN İZİN SÜRESİ UZAR MI? 

İşçinin yıllık izin kullanırken rapor alması durumunda, yıllık izin süresi raporun çalışma günlerine denk gelen günleri kadar uzayacaktır.

YARIM GÜN İZİN OLABBİLİR Mİ?  

Kanunen yıllık izin 1 gün olarak verilir, 1 gün olarak kullanılır. Mevzuatta yarım gün yıllık izin durumu söz konusu olmasa da pratikte sıkça karşılaşılmaktadır.

YILLIK İZİN HAKKI OLMAYANLAR AVANS YILLIK İZİN KULLANILABİLİR Mİ?  

Avans yıllık izin, yasada yer almamaktadır. İş Kanunu’na göre yıllık izin en az 1 yılını tamamlamış kişiye, bir sonraki hizmet yılı kullanılmak üzere verilir. Yani kişi izin hak etmeden izin kullanımı işverenin inisiyatifindedir.

AVANS OLARAK KULLANILMIŞ YILLIK İZİN ÜCRETİ İŞÇİDEN KESİLEBİLİR Mİ?  

Yasada yer almamasına rağmen, henüz izin hak etmemiş işçiye inisiyatif kullanarak ücretli izin veren işveren, işçinin izni hak etmeden işten ayrılması üzerine işçinin ücretinden bu süreleri kesemez. Hak edilmeyen bir iznin ücreti de olmayacağından, verilmiş izin işverenin kendi rızası ile verilmiş bir izin olarak kabul edilecektir.

YILLIK İZİN KULLANILDIRILMADIĞI GEREKÇESİYLE İŞ SÖZLEŞMESİ FESH EDİLEBİLİR Mİ ?

Yıllık izin işçinin önemli bir hakkıdır. İşçinin dinlenerek çalışma hakkı işveren tarafından engellenemez. İşçi yıllık izin istediği halde, ona hiçbir tarih önerisinde bulunmadan izinsiz çalıştıran işverenler İş Kanunu hükümlerine aykırı hareket etmiş sayılırlar. İşçi önce işvereni yazılı olarak uyarmalıdır. Buna rağmen izin kullanımı ile ilgili engelleme devam ediyorsa iş sözleşmesini haklı nedenle feshedebilmektedir.

BİR BAŞKA ŞİRKETTEN TÜM HAKLARI İLE DEVROLAN İŞÇİNİN YILLIK İZNİ NASIL HESAPLANIR ?

Devir yolu ile tüm hakları yeni iş yerine geçen işçilerin yıllık izin hak edişleri geçmiş çalışmasındaki haklarla birlikte devam edecektir. Yıllık izin hakkedişi geçmiş çalışması başından itibaren hesaplanacaktır.

İşten Çıkıp Sonra Aynı Şirkette İşe Başlayan Kişinin Yıllık İzin Hakkı Nasıl Değerlendirilir?

Yıllık izin hak edişlerinde, aynı işverene bağlı geçirilen süreler birlikte değerlendirilir.

Yıllık izin süresinin ve izne hak kazanmak için gerekli sürenin hesabında işçinin aynı işverene ait iş yerlerinde çalıştığı süreler birleştirilir. Şu kadar ki, bir işverenin bu Kanun kapsamına giren iş yerinde çalışmakta olan işçilerin aynı işverenin iş yerlerinde bu kanun kapsamına girmeksizin geçirmiş bulundukları süreler de hesaba katılır.

Yıllık İzin Hakkı Kullanılmadığında Yanar mı?

Yıllık izin bir sonraki hizmet yılı kullanılmak suretiyle verilse de, kullanılmayan süreler kaldığında işçinin hakkı yanmamaktadır. İzinler devamındaki senelerde de kullanılabilmektedir. İş sözleşmesi feshedilirken kullanılmayan izin sürelerinin ücreti, işçinin çıplak ücreti üzerinden hesaplanarak işçiye ödenmektedir.

Yıllık İzin Süresinde Başka İş Yerinde Çalışılabilir mi?

Yıllık izin işçilere dinlenmek üzere verilmiş bir izindir. İş Kanunu madde 58’de işçinin yıllık izin süresinde çalışmasını yasaklamıştır.

Yıllık ücretli iznini kullanmakta olan işçinin izin süresi içinde ücret karşılığı bir işte çalıştığı anlaşılırsa, bu izin süresi içinde kendisine ödenen ücret işveren tarafından geri alınabilir.

Yıllık İzin Hak Edişi Hesabında Çalışılmış Sayılan Süreler Nelerdir?

Yıllık izin bakımından çalışılmış gibi sayılan haller 4857 sayılı İş Kanunu madde 55’te açıklanmıştır.

• İşçinin uğradığı kaza veya tutulduğu hastalıktan ötürü işine gidemediği günler (Ancak, 25. maddenin (I) numaralı bendinin (b) alt bendinde öngörülen süreden fazlası sayılmaz.).
• Kadın işçilerin 74 üncü madde gereğince doğumdan önce ve sonra çalıştırılmadıkları günler.
• İşçinin muvazzaf askerlik hizmeti dışında manevra veya herhangi bir kanundan dolayı ödevlendirilmesi sırasında işine gidemediği günler (Bu sürenin yılda 90 günden fazlası sayılmaz.).
• Çalışmakta olduğu işyerinde zorlayıcı sebepler yüzünden işin aralıksız bir haftadan çok tatil edilmesi sonucu olarak işçinin çalışmadan geçirdiği zamanın 15 günü (işçinin yeniden işe başlaması şartıyla).
• maddede sözü geçen, işçinin günlük çalışma sürelerinden sayılan zamanlar.
• Hafta tatili, ulusal bayram, genel tatil günleri.
• 3153 sayılı Kanuna dayanılarak çıkarılan tüzüğe göre röntgen muayenehanelerinde çalışanlara pazardan başka verilmesi gereken yarım günlük izinler.
• İşçilerin arabuluculuk toplantılarına katılmaları, hakem kurullarında bulunmaları, bu kurullarda işçi temsilciliği görevlerini yapmaları, çalışma hayatı ile ilgili mevzuata göre kurulan meclis, kurul, komisyon ve toplantılara yahut işçilik konuları ile ilgili uluslararası kuruluşların konferans, kongre veya kurullarına işçi veya sendika temsilcisi olarak katılması sebebiyle işlerine devam edemedikleri günler.
• Ek 2 nci maddede sayılan, mazeret izni süreleri,
• İşveren tarafından verilen diğer izinler.
• Bu Kanunun uygulanması sonucu olarak işçiye verilmiş bulunan yıllık ücretli izin süresi.

KAYNAK: iskanunu.com ve Datassist