Yusuf Akçura 

(2 Aralık 1876  Simbir/Ulyanovsk – 11 Mart 1935, İstanbul)

 

 

Kırım’dan Kazan şehrine göç eden Çuha Fabrikatörü Hasan bey ile Kamer Banu Hanım’ın çocuğu olarak bugün Ulyanovks olarak bilinen Sibir şehrinde doğdu.

Babasını iki yaşında kaybetti. 7 yaşında iken ailesi ile beraber İstanbul’a taşındı. Üvey babası Dağıstanlı Osman Beyin telkinleriyle Kuleli Askeri Lisesine yazıldı. 1895 yılında Harp Okuluna yazıldı. Bu dönem zarfında İsmail Gaspıralı Bey’in çıkardığı Tercüman gazetesi ve sonra ki yıllarda Galata Mevlevihanesi şeyhlerinden olacak olan Veled Çelebi’den etkilenerek Türkçülük fikrine intisap etti.

Orta Asya Türklüğü ve Anadolu Türklüğünü kaynaştırmak için için “Şehabettin Hazret” adlı bir yazıyı kaleme aldı.

Harp okulu 2. Sınıf öğrencisiyken Türkçülük hareketine katıldığından dolayı 45 gün ceza aldı. Askeri Mahkeme tarafından Türkçülük suçlamasıyla yargılandı ve askerlikten el çektirilip Fizan’a (Libya) sürgün edildi.  Trablus şehrinden Fizan’a gönderilecek iaşe bulunamadığından Trablus’ta hapsedildi. İttihat ve Terakki Fırkasının bastırması neticesine hapisten çıkarıldı. Sürgün arkadaşı Ahmet Ferit (TEK) ile beraber Fransa’ya kaçtı.

Paris Siyasi Bilgiler Okulunda 3 yıl eğitim gördü. Bu dönem onun fikirlerinin olgunlaştığı yıllardı.

Üçüncülükle bitirdiği okul sonrasında, amcasının yanına Kazan şehrine gitti. Kazan şehrinde “Türkçülük” fikrinin ilk manifestosu olarak kabul edilen üç “Üç Tarz-ı Siyaseti” kaleme aldı. Yazı, Mısır’da çıkan Türk adlı gazetede yayınlandı.

İsmail Gaspıralı, Ali Merdan Bey ve Kadı İbrahimov ile beraber “Rusya Müslümanları İttifakı” adlı bir partinin kuruluşunda aktif rol aldı. Bu dönemde tutuklandı ve daha sonra serbest bırakıldı.

2.Meşrutiyet’in ilan edilmesinden sonra Ekim 1908 tarihinde İstanbul’a geri döndü.

İstanbul Üniversitesinde dersler vermeye başladı. Türk milliyetçiliğini esas alan Türk Derneği kurucuları arasında oldu. 1912 Yılında Türk Ocağı derneğinin kurucu üyeleri arasında yer aldı ve Türk Yurdu dergisinin de idareciliğini üstlendi.

“Rusya Mahkumu Müslüman Türk-Tatar Halklarını Müdafaa Cemiyeti” ni kurdu. Rusya’da esir bulunan Türk esirleri kurtarmak için Kızılay temsilcisi olarak görev aldı. Bu dönemde “Rusya’da ki Esir Türklerin Durumu” hakkında bir kitap hazırladı.

Birinci Dünya Savaşı sonrasında İstanbul’ a geri döndü. Ahmet Ferit (TEK) Bey ile beraber “Milli Türk Fırkası’na” katıldı. İstanbul’u işgal etmiş olan İngilizler tarafından tutuklandı. Hapisten çıkınca arkadaşı Ahmet Ferit Bey’in baldızı olan Selma Hanımla evlendi.

Milli mücadeleye katılmak için Ankara’ya geçti. 1923 yılında İstanbul milletvekili olarak meclise girdi. Savaş sonrası Türkiye Cumhuriyeti hükümeti adına, İstanbul’u, işgal kuvvetlerinden teslim aldı. 

Mustafa Kemal Atatürk’ün kültür ve siyaset danışmanlığını yürütmenin yanı sıra Ankara Hukuk Okulunda siyasi tarih dersleri de vermekteydi.

1931 yılında Türk Tarih Kurumu kurucuları arasında yer aldı ve ertesi yıl başkanlığa getirildi.

İstanbul Üniversitesinde 1933 yılında Siyasi tarih profesörü unvanını aldı. 

Geçirdiği kalp krizi sonrasında 11 Mart 1935 tarihinde İstanbul’da vefat etti. Kabri Edirnekapı Şehitliğindedir.

 

ESERLERİ

Mevkufiyet Hatıraları, Matbaa-i Kader, İstanbul, 1904

Eski “Şuray-ı Ümmet”te Çıkan Makalelerimden, Tanin Matbaası, İstanbul, 1911

Türk, Cermen ve Islavların Münasebat-ı Tarihiyeleri, Kader Matbaası, İstanbul, 1914

Muasır Avrupa’da Siyasi ve İçtimai Fikirler ve Fikri Cereyanlar, Maarif Vekâleti Neşriyatı, İstanbul, 1923

Türk Yılı 1928, Yeni Matbaa, İstanbul, 1928

Zamanımız Avrupa Siyasi Tarihi (6. Tedris Senesi), Ankara Hukuk Mektebi Neşriyatı, Ankara, 1930

Zamanımız Avrupa Siyasi Tarihi (5. Tedris Senesi), Ankara Hukuk Mektebi Neşriyatı, Ankara, 1930

Zamanımız Avrupa Siyasi Tarihi (4. Tedris Senesi), Ankara Hukuk Fakültesi Neşriyatı, Ankara, 1933

Osmanlı Devletinin Dağılma Devri, Türk Tarih Kurumu, İstanbul, 1940

Türk Milliyetçiliğinin Kökenleri

Üç Tarzı- Siyaset Mısır, 1904