Rus Edebiyatı 18.yy.
18.yüzyılın sonunda dini konular ve karakterler kurgusal imgelere ve laik temalara yerini bırakmıştı. Bu tür eserler arasında, kahramanın bir tüccar ve askeri ortamdaki aşk ilişkilerinin canlı bir biçimini anlatan ‘Savva Grudtsyn Hikayesinde’[1] en büyük sanatsal özelliklerle ayırt edilmiştir; ‘Bir keder ve Talihsizlik Hikayesi’[2] ise ahlaki değerlere özel ilişkilerini yeni bir biçim kullanarak genç bir erkeğin ahlaksız yaşamını ve ahlaki canlanmasını anlatmıştır.
Büyük Peter’in Batı Avrupa’ya olan çok yönlü ilgisi kültürel değil de daha çok arka planlı olduğu için, onun hükümdarlığı süresince (1682-1725) yapılan edebi çalışmalara önem verilmemişti. Ancak, onun döneminde Slav Kilise dili yazılı rutine ekletilmişti.
Fransız neoklasisizmin Rus edebiyatının gelişimini etkilemesinin ilk işaretleri, Prens A.D. Kantemir’in hicivlerinde (1708-1744) ve şair V.K.Trediakovsky’nin (1703-1768) eserlerinde göze çarpmaktadır. Ayrıca bu dönemin en belirgin insanı Mikhail Lomonosov[3] edebiyatta egemen olarak Rus edebi dilinin oluşumuna büyük katkı sağlayan dilbilim, üslup ve metrikler üzerine önemli çalışmalar yapmıştı.
Büyük Katerina’nın[4] hükümdarlığı dönemde, sanat ve edebiyat konuları için iyi bir şekilde önem verilmişti. İlk başta Fransız P. Cornel, J. Racine, Moliere ve Voltaire vb. gibi yazarların eserlerinin çevirileri şiir, nesir ve dramaturgi örnekleri olarak kullanılmıştır. Örneğin, Horace’nin[5] eserlerinden etkilenerek tarihsel ve epik şiirleri yazan 18.yy. Rus şairlerinin en büyüğü ve önemlisi G.R.Derjavin (1743-1816) idi.
A.P. Sumarokov (1717-1777), 1756’da St. Petersburg’da kurulan ilk tiyatronun kurucularından ve liderlerinden biriydi. O yıldan itibaren Rus tiyatrosu hızlı bir şekilde gelişmeye başladı. Örneğin, Sumarokov’un trajedilerinin çoğunluğu, Fransız neoklasikçiliğinin “hissetme ve görev” karakteriyle olan çatışmasını açıkça ortaya koyan kafiyeli beyitlerle yazılmıştır.
Bu dönemde, Fransızca çevirilerde bilinen ünlü İngiliz eserlerinden ilham alan “Vsyakaya Vsyaçina’ adlı (1769) ilk Rus hiciv dergisini Büyük Katerina desteklemişti. O dergi ile birlikte başka hiciv dergileri de ortaya çıkmaya başlamıştı. Örneğin, N.I. Novikov (1764-1816) tarafından yayımlanan dergi. Fakat, bu dergiler son yıllarda kraliçenin hükmüne karşı eleştirmelere cevap olarak yasaklanmıştıı. Böyle bir yasakların içinde tarihi öneme sahip bir kitap da vardı. O kitabın yazarı ise A.N. Radishchev (1749-1802), Sibirya’ya sürgün edilmişti.
Büyük Katherina döneminde yayınlanan Rus romanların sayısı çok az bulunmaktadır. Romanların sayısı az olmasına rağmen, tümü 18. yüzyılın ünlü İngiliz yazar S. Richardson, G. Fielding ve L. Stern’in romanlarını taklit etmiştir. Romanların en popüleri, N.M. Karamzin’in (1766-1826) ‘Zavallı Liza’ (1792) adlı duygusal hikayesiydi. Bu ve diğer nesir eserleri, özellikle de Rus edebiyatındaki Fransız ve İngiliz şairlerinden ve romancılarından yoğun olarak etkilenmişti. Bununla birlikte, Karamzin’in en önemli başarısı, Slavizm’den arınmış ve Fransız dili kültürü, sözdizimi ve hecelere odaklanan yeni bir Rus yazı tarzının edebi üslubun tanıtmasıydı. Onun on iki ciltlik ‘Rus Devletinin Tarihi’ adlı kitabı da yeni tarzın bir örneğiydi.
Dipnotlar:
[1] Savva Grudtsyn’in Masalı (Rusça: Повесть о Савве Грудцыне; İngilizce: The tale of Savva Grudsy) tahminen 1666-68 yılları arasında yazılmış olan, 17.yüzyıldaki ünlü Rus hikayesidir.
[2] Bir keder ve Talihsizlik Hikayesi (Rusça: Повесть о Горе-Злочастии; İngilizce: Tale of Woe and Misfortune) 17. yüzyıldan kalma anonim bir Rus halk hikayesidir.
[3] Mihail Vasilyeviç (1711-1765) Rus yazar ve bilim adamı. Başta fizik ve kimya olmak üzere birçok bilim dalına katkıda bulunmuştur.
[4] Anhalt-Zerbst’ten doğan Prenses Sophie, aynı zamanda Büyük Katherina olarak da bilinen Katherine II, 1762’den 1796’ya kadar ülkenin en uzun yönetici kadın lideri olarak Rusya’nın İmparatoriçesi idi. Organize ettiği bir darbenin ardından iktidara geldi – kocası Peter III’ün devrilmesiyle sonuçlandı.
[5] İngilizce konuşan dünyada Horace olarak bilinen Quintus Horatius Flaccus, Augustus döneminde önde gelen Roma lirik şairiydi.
