AKBABA DERGİSİ

Akbaba, ilk sayısı 7 Aralık 1922  son sayısı 28 Aralık 1977 yılları arasında yayımlanmış, Türk edebiyatının en uzun ömürlü siyasi mizah dergilerinden birisidir.

Dergi 1922 senesinin  aralık ayında, Milli mücadele döneminde kapanan Aydede dergisi kadrosunu dahil ederek,^[1]  Beş Hececilerden Yusuf Ziya Ortaç ve Orhan Seyfi Orhon tarafından kurulmuştur. Dergi çeşitli dönemlerde kesintiye uğramakla beraber yaklaşık ikibin sayı çıkarak aralık 1977 tarihine kadar varlığını devam ettirmiştir.

 İlk yıllarında gösterdiği mevcut çizgi zamanla yerini toplumun ihtiyaç ve sıkıntılara yönelterek geniş kitlelerce desteklenmiştir. Akbaba, siyasi dergi niteliğinin yanı sıra edebi bir dergi olarak, Türk edebiyat tarihinde yerini almıştır.^{[1] [2]}

YAYIN HAYATI

Yusuf Ziya ve Orhan Seyfi tarafından çıkarılan  Akbaba dergisi yazar ve çizer ihtiyacını, kadrosunun tamamı Refik Halit’in çıkardığı ve daha sonrasında kapanan Aydede dergisinin dağılan kadrosu ile karşılamıştır. 

Kurucu ortaklardan olan Orhan Seyfi,  bir süre sonra dergiyi Yusuf Ziya’ya devretmiş ve Yusuf Ziya Akbaba, 1967 senesinde ki ölümüne kadar tek başına çıkarmıştır. Yusuf Ziya’nın vefatı üzerine derginin başına Engin Ortaç gelmiş ve 1977 senesine kadar dergiyi yürütmüştür.

İlk yıllarında haftada iki gün (Pazartesi – Perşembe) olarak çıkan dergi 1933 senesinde sonra yeni alfabe ile Çarşamba – Cumartesi çıkmaya devam etti. 1934 yılında 73. sayısı sonrasında dergi ebatları ve sayfa sayısında değişikliğe gitmiştir. 24 Şubat 1944 senesinde haftalık iki olan yayını haftalık olarak değişmiştir. 

Siyasi çizgisini CHP’den yana gösteren dergi 1931-1933 ve 1950-1951 yılları arasında gösterdiği siyasi tavır nedeniyle okur kaybetmiş ve yayınlarına ara vermek durumunda kalmıştır. Son açılışından kapanışına kadar siyasi bir tavırdan ziyade mizah ve edebiyat dergisi olarak varlığını devam ettirmiştir.^[2]

İÇERİK

Akbaba dergisi kapsam olarak eleştiri, tiyatro oyunları, fıkralar, rüya tabirleri, genç fırçalar köşesi ve karikatürlerden oluşuyordu. Derginin arka kapağında yabancı karikatüristlerin eserleri yer almaktaydı ve bu köşenin adı derginin ilk yıllarında “Ecnebi karikatürleri” iken, sonraki yıllarda “Dünya karikatürleri”‘ne dönüşmüştü.

Akbaba, günümüz karikatür anlayışından farklı olarak bir ya da iki kareden ibaret, konuşma baloncuğu yerine alt yazı kullananmaktaydı. Birçok karikatür duayeninin yetiştiği yer olan Akbaba, birçok edebiyatçı ve çizer için okul gibiydi.  

EKİP

Derginin yazarları arasında Osman Celal Kaygılı, İbrahim Alaattin Gövsa, Ercüment Ekrem Talu, Aziz Nesin, Rıfat Ilgaz, Sulhi Dölek ve Muzaffer İzgü bulunuyordu. Çizerleri arasında ise Münif Fehim, Zeki Beyner, Fethi Develioğlu, Ali Ulvi, Ramiz Gökçe, Nemci Rıza, Cafer Zorlu, Samim Agar ve Semih Balcıoğlu vardı. Akbaba dergisinde yayınlanan karikatürler resim sanatına daha yakındı.

 

KONULAR

Dergi; özellikle 1930’lu yılların sonu ile 1940’lı yıllarda eleştiri oklarını, sol muhalefete ve Bobstil adını verdikleri yeni şiir hareketi üzerine yoğunlaştırmıştır.^[1] Mecmuada, Tan gazetesi ve bu gazetenin sahibi olan Sertel’ler üzerine de pek çok eleştiri yazısı neşrolunmuştur. Akbaba ayrıca Orhan Veli ve arkadaşlarının başlattığı Garip adlı şiir anlayışına karşı ilk ve sert tepkilerin verildiği bir mecmua olmuştur.^[1]

KAYNAKÇA