KIZILÇAM

Kızılçam veya Türk çamı olarak bilinen Pinus brutia, doğu Akdeniz bölgesine özgü bir çam türüdür. Menzilinin büyük bir kısmı Türkiye’dedir, ancak aynı zamanda güneydoğu Bulgaristan, ^[2] Ege Denizi’nin Doğu Ege Adaları, Girit, Kırım, İran, Gürcistan, Azerbaycan, kuzey Irak, batı Suriye, İsrail,   Ürdün, Lübnan ve Kıbrıs kuzey batısına kadar uzanır.^[3] Genellikle deniz seviyesinden 600 metreye kadar, menzilinin güneyinde 1.200 metreye kadar olan alçak irtifalarda dağılım gösterir.

Kızılçam, Türk ve Doğu Akdeniz çamı olarakta bilinir.  

GENEL ÖZELLİKLER

Kızılçam (Pinus brutia), 20-35 metre uzunluğa ve 1 metreye kadar gövde çapına, istisnai olarak 2 metreye ulaşan orta boy bir ağaçtır. Kabuğu turuncu-kırmızıdır, gövdenin tabanında kalın ve derin çatlaklıdır ve üst taçta ince ve pul puldur. Yapraklar (iğneler) çiftler halinde hafif sarımsı yeşil, ince, çoğunlukla 10-16 cm uzunluğunda, parlak yeşil renklidir.

Kozalakları olgunlaşma, şişman, ağır ve ilk başta yeşil renkte 6-11 cm uzunluğundadır ve 4-5 cm geniş üssünde kapalı iken, sert kızıl kahverengi parlak zaman 24 aylıkken oluşur. Tohumları serbest bırakmak için önümüzdeki bir veya iki yıl içinde yavaşça  5-8 cm genişliğe kadar açılırlar. Tohumlar 7-8 mm uzunluğunda, 15-20 mm kanatlıdır ve çoğunlukla rüzgarla dağılır.

ÇEŞİTLERİ

Pinus brutia, Türk çamı ile birçok özelliği paylaşan Halep çamı, Kanarya Adası çamı ve Deniz çamı ile yakından ilişkilidir. Bazı yazarlar onu Halep çamının bir alt türü olarak ele almışlardır, ancak genellikle ayrı bir tür olarak kabul edilir. Orta derecede değişken bir türdür ve aşağıdaki alt türler ve çeşitler adlandırılır:

• Pinus brutia var. brutia (tipik biçim; aralığın çoğu)
• Pinus brutia var. pityusa (Gürcistan, komşu Rusya Karadeniz kıyısı ve Kırım; türünden çok az farklı)
• Pinus brutia var. pendulifolia (Türkiye’nin güney kıyısı; iğneler 20–29 cm, sarkık)
• Pinus brutia var. eldarica (Afgan çamı); Azerbaycan, Gürcistan bölgesinde yetişir ve iğneleri 8–14 cm, kozalakları 5–9 cm şeklindedir.

Eldar çamı bazı yazarlar tarafından bir tür (Pinus eldarica) olarak ele alınırken yaz yağışlarının zirve yaptığı daha kuru bir iklime uyum sağlarken,  pityusa ve pendulifolia ağırlıklı olarak kış yağışlı bir iklime uyarlanmıştır.

TAKSONOMİ 

İtalyan botanikçi Michele Tenore, türleri 1811’de tanımladı.

EKOLOJİ

Pinus brutia, bitki örtüsü sınıfı Pinetea halepensis’in tanısal bir türüdür. ^[4]

Küçük sıvacı kuşu, nadir sıvacıkuşu, büyük ölçüde Türk çam ormanları ile sınırlıdır ve beslenmeleri için buna büyük ölçüde bağlıdır ve iki türün aralıkları büyük ölçüde çakışmaktadır.

KULLANIM ALANLARI

REÇİNE

Türk çamı, özsuyu emen bir yaprak biti Marchalina hellenica’ya ev sahipliği yapar. Normal şartlar altında bu böcek çam ağacına önemli bir zarar vermez, ancak salgıladığı fazla şeker için büyük önem taşır. Bu reçine, “tatlı özsu”, bal arıları tarafından toplanarak onu zengin aromalı ve değerli bir bal, “çam balı” haline getirir ve tıbbi faydalarıyla bilinir.

BÖLGESEL

Gelibolu’daki ANZAK Birinci Dünya Savaşı savaşında önemli bir dönüm noktası olan “Yalnız Çam” bu türdü. Savaş alanından kozalaklar Avustralya’ya götürüldü ve tohumlardan elde edilen bitkiler yaşayan anıtlar olarak dikildi.

Gelibolu’dan getirilen kozalaklara dayanan “Yalnız Çam” anıtlarında bu tür veya Halep çamı kullanılabilir. Bazı anıtlar diğer türleri tamamen kullanır. ^[5]

ORMANCILIK

Hem kendi bölgesinde (Türkiye’deki ormancılıktaki en önemli ağaçtır) hem de Pakistan’ın doğusundaki Akdeniz bölgesinin başka yerlerinde kereste için yaygın olarak ekilir. Kereste, marangozluk, endüstri, genel yapılar, yakacak odun ve kağıt hamuru gibi birçok amaç için kullanılmaktadır. ^[6] İsrail’de, Thaumetopoea tırtıllarına karşı göreceli direnci nedeniyle bazen daha yaygın olarak kullanılan Pinus halepensis’e (Halep çamı) tercih edilir.

YETİŞTİRME

Pinus brutia, önemli ölçüde ısı ve kuraklık toleransının çok değerli olduğu sıcak kuru bölgelerdeki parklara ve bahçelere yaygın olarak dikilen popüler bir süs ağacıdır. Eldarica alt türü, Afganistan, İran ve daha yakın zamanda Arizona, Kaliforniya ve Teksas’ta kullanılan kuraklığa en dayanıklı formdur. ^[7]

KAYNAKÇA