HAVA DURUMU VE İKLİM

Güneş’ten gelen enerjiye bağlı olarak atmosferde sıcaklık, nem, rüzgâr, yağış gibi hava olayları meydana gelir. Belirli bir yerde kısa süreli meydana gelen hava olaylarına hava durumu denir. Örneğin bugün hava çok sıcak, yarın öğleden sonra yağmur yağacak vb. hava durumunu meteoroloji inceler. Hava durumları aniden değişebilen hava olaylarıdır. Bu yüzden günlük hayatı da etkilemektedir. Örneğin soğuk havalarda kalın giysiler tercih edilir ya da kar yağdığında ulaşım aksar.

Gün içinde farklı saatlerde hava durumu ölçümleri yapılır. Yapılan hava durumu ölçümleri kayıt altına alınır ve bu kayıtlar saklanır. Elde edilen hava durumu ölçümlerinin uzun yıllar (en az 35-40 yıl) ortalaması alınır. Geniş alanlarda uzun yıllar boyunca etkili olan hava durumlarının ortalamasına iklim denir. İklim bölgelerini ve özelliklerini inceleyen bilim dalına klimatoloji denir. İklim bazen kısa süreli değişimlere uğrayabilir. Örneğin Akdeniz ikliminde yazlar sıcak ve kurak, kışları ılık ve yağışlı geçer. Bu durum, Akdeniz ikliminde yaz mevsiminde hiç yağmur yağmayacağı; kış mevsiminde de hiç soğuk olmayacağı anlamına gelmez. Hava durumu kısa sürede ve aniden değişebilirken iklim ise hava olaylarının uzun süreli ortalamasıdır. Dolayısıyla bu iki kavram birbirinden farklıdır.

İklimin doğal çevreye ve canlı yaşamına önemli etkilerinden bazıları şunlardır:

• Yeryüzü şekillerinin oluşumunda önemli rol oynayan dış kuvvetlerin dağılışını ve etki alanlarını belirler. Örneğin kutuplarda ve yüksek yerlerde buzullar, yağışlı yerlerde akarsular, çöllerde ise rüzgârlar etkilidir.

• Denizler ve göllerin tuzluluk oranını etkiler. Sıcaklık ve kuraklığın fazla olduğu alanlarda buharlaşma arttığı için tuzluluk oranı fazladır. Soğuk ve yağışlı bölgelerde ise buharlaşma az olduğu için tuzluluk oranı azdır.

• Akarsuların özelliklerini etkiler. Kurak iklimlerde akarsu sayısı az ve rejimleri düzensiz, ekvatoral iklim gibi yağışlı iklimlerde ise akarsu sayısı fazla ve rejimleri düzenlidir.

• Doğal bitki örtüsünün türünü, miktarını ve dağılışını etkiler. Örneğin yağışlı ve sıcak iklimlerde gür ormanlık alanlar, kurak iklimlerde ise kısa boylu ot toplulukları yaygındır. Bitki örtüsünün özellikleri, diğer canlıların yaşamını da etkiler.

• Toprak oluşumu ve kayaçların parçalanmasını etkiler. Örneğin yağışın fazla olduğu iklimlerde toprak aşırı yıkandığı için mineral bakımından fakir topraklar, kurak iklimlerde ise yüksek buharlaşmadan dolayı tuzlu ve kireçli topraklar oluşur.

• İnsanların yeryüzündeki dağılışı belirli ölçüde iklimden etkilenir. Örneğin çöller gibi aşırı sıcak ve kurak ya da kutuplar gibi aşırı soğuk iklim bölgeleri nüfusun seyrek olduğu alanlardır. Ilıman iklim bölgeleri daha yoğun nüfuslu alanlardır. Ancak gelişen teknoloji sayesinde insanlar, yaşam koşullarının elverişli olmadığı iklim bölgelerinde de yaşayabilmektedir.

• Ayrıca iklim; insanların günlük yaşamını, gıda ve giyinme ihtiyaçlarını, konutlarda kullanılan malzemelerini, karakterlerini ve ekonomik faaliyetlerini (tarım, hayvancılık, turizm, ulaşım vb.) etkiler.

KAYNAKÇA:

MEB Ortaöğretim Coğrafya – 9. Sınıf Ders Kitabı ( İsmail ÖZDOĞAN Kenan TÜRKEZ Mutlu KARAKOÇ )