DENİZ YOLLARI

Deniz yolları, kara yollarından sonra gelişme gösteren ve daha çok yük taşımacılığında kullanılan ulaşım ağıdır. İlk ve Orta çağlarda daha dar alanlarda kullanılan deniz yolları, coğrafi keşiflerle birlikte daha çok kıtalar arası ticarette kullanılmaya başlanmıştır. Buharlı gemilerin icadı ile ağır tonajlı gemilerin yapılması, bu yolların önemini daha da artırmıştır. Deniz yolu, günümüzde ürünlerin uzak mesafelere taşınmasında kullanılan en yaygın ulaşım ağıdır. Dolayısıyla dünya ticaretinin büyük bir bölümü bu yolla gerçekleşmektedir. Tek seferde fazla miktarda yükün taşınması, yol yapım ve bakım giderlerinin olmaması ve güzergâhta değişiklik yapılabilmesi gibi nedenlerle en düşük maliyetli ulaşım sistemi olarak dikkat çekmektedir (Görsel 3.4).

Sekiz büyük hat olarak gruplanan dünyadaki deniz yollarının en önemlisi, Batı Avrupa ile Kuzey Amerika’yı birbirine bağlayan Kuzey Atlantik Yolu’dur (Harita 3.1). Bu durumun asıl nedeni, bu iki bölgenin dünyanın en önemli üretim ve tüketim merkezleri olmasıdır. Dünyadaki deniz yollarında gerçekleşen yük taşımacılığının önemli bir kısmı bu yolda gerçekleşmektedir. Kuzey Atlantik’ten sonraki en önemli yol ise Batı Avrupa’dan başlayıp Akdeniz, Süveyş Kanalı, Kızıldeniz ve Hint Okyanusu’nu geçerek Asya’nın doğusuna kadar uzanan güzergâhtır. Bu yol, Orta Doğu’daki petrolün dünyaya; Batı Avrupa’daki sanayi ürünlerinin de doğuya aktarılmasında önem arz etmektedir. Ayrıca bu deniz yolunun en önemli noktasını Süveyş Kanalı oluşturmaktadır. Ümit Burnu Yolu, deniz yollarında önemli bir güzergâh olmasına rağmen Süveyş Kanalı’nın açılmasından sonra önemini kısmen yitirmiştir. Panama Kanalı’nın açılmasına bağlı olarak Pasifik Aşırı Yolu ile Karayipler- Meksika Körfezi Yolu gibi güzergâhların önemi artmış, Pasifik-Güney Amerika Yolu’nun dolayısıyla Macellan Boğazı’nın önemi de kısmen azalmıştır.

İki su kütlesini birleştiren doğal su yollarına boğaz, iki su kütlesini birleştirmek için insanlar tarafından açılan su yollarına ise kanal adı verilir. Deniz yolu ulaşımında çok önemli olan boğaz ve kanallar, yolların kısalmasını sağlayarak ülkeler arası taşımacılığı da hızlandırmıştır.