TÜRK MİTOLOJİSİNİN GENEL ÖZELLİKLERİ VE KAVRAMLARI

Mit kelimesi, TDK tarafından Güncel Türkçe Sözlük’te “geleneksel olarak yayılan veya toplumun hayal gücü etkisiyle biçim değiştiren alegorik bir anlatımı olan halk hikâyesi” şeklinde tanımlanmıştır. Yine aynı sözlükte mitoloji kelimesi: “bir ulusa, bir dine ait mitlerin, efsanelerin bütünü” şeklinde tanımlanmıştır.

Türkler, Şamanizm ve Gök Tanrı Dini öncesinde Totemist, Animist ve Naturist devirlerden geçmişlerdir. [1] Bunları kısaca açıklamak gerekirse totemizm, genellikle cansız bir nesnenin esrarlı bir güce sahip olduğu ve bu gücün bir klan ya da kabiledeki tüm bireylere ait olduğu inancıdır. Türklerin Kurt neslinden ve kayın ağacından geldiği inancı buna bir örnek olarak verilebilir. [2] Animizm (ruhçuluk) ise kısaca, bedenleri ölen canlıların aslında ruhlarının ölmediği, bunların tüm doğada dolaştığı ve böylece tüm doğanın canlı olduğu inancıdır. Bu ruhların yaşayanları kıskanıp öç almak istememeleri için ölen kişinin cesedine saygı gösterilir. Bunun yanında bu ruhlar insanlara şans ya da hastalık verir. [3] Türklerde bu inancın yansımasını, bizzat Şaman ayinlerinde görebiliriz, zira Şamanlar ruhlar ile iletişime geçerek geleceği görür ya da hastalıkları iyileştirirlerdi. [4] Son olarak Natürizm, dini gerçeklere doğal süreçlerin incelenmesi yoluyla varılan, dinin insan ve doğa ilişkisi üzerine kurulu olduğu ve bazı doğal güçlere kutsallık atfedilen bir inanıştır. [5] Şamanizmin ilk dönemlerinde şimşekler, gök gürültüleri, ay, yıldızlar ya da öldürücü hayvanlar gibi doğa unsurları insanlar tarafından kutsal bir biçime dönüştürülüyordu. [6]

Burada asıl olarak anlatılmaya çalışan, Türk mitolojisinin çok farklı inanç sistemlerinin etkilerini taşıdığıdır. Türklerin inanışlarında görülen bu değişimler, mitolojilerinde de gözlemlenebilmektedir. Yukarıdaki tanımda da geçtiği gibi, Türk mitleri, yaşanmış olduğu düşünülen olayların nesilden nesle aktarılması sırasında Türk tarihinde etkili olmuş çeşitli inanç sistemlerinin etkisiyle dönüşüp doğaüstü haller almış halidir.

DİPNOTLAR: 

  1. Yusuf Ziya YÖRÜKAN, Müslümanlıktan Evvel Türk Dinleri – Şamanizm, Yol Yayınları, 2005 s.14
  2. Erman ARTUN, Türklerde İslamiyet Öncesi İnanç Sistemleri – Öğretiler – Dinler, s.1
  3. http://turkoloji.cu.edu.tr/HALKBILIM/erman_artun_inanc_sistemleri.pdf
  4. Erman ARTUN, op.cit., s.2
  5.  Ali Faik DEMiR, Nebahat Akgün ÇOMAK, op.cit., s.35
  6.  Yusuf Ziya YÖRÜKAN, op.cit., s.14

KAYNAKÇA: 

TÜRKLERDE İSLAM ÖNCESİ DİN VE İNANIŞLAR – Hazırlayan: Engin Uluç ALTAY – Dersi Veren: Ali Faik DEMİR – 2014 

 

Reklam (#YSR)