Togolok Moldo (Bayımbet Abdırahmanov) (1860 – 1942)

  Kırgız halkının tanınmış şairi Bayımbet Abdırahmanov (Togolok Moldo); Narın bölgesinde Kurtka adlı köyde 17 haziran 1860 yılında, fakir bir ailenin evinde dünyaya geldi; asıl adı Bayımbet, babasının adı Abdrahmandır.

Arapça okuma yazmayı bildiği için Togolok moldo(yuvarlak molla) adını almış, halk arasında da aslen bu adıyla tanınmıştır. Togolok Mollo adını almasının diğer bir sebebi kısa boylu, esmer tenli olmasıdır. Bayımbet (Togolok Moldo) on dört yaşında babasını kaybetti ve kendisinden küçük beş kardeşi ile yetim kaldı. Birkaç yıl baba tarafından akrabası olan Muzoke’nin yanında kaldı. Köyün mollasından ilim öğrendi, fakat daha sonra Muzake’nin ölmesiyle yeniden yetim kalmış ve akrabaları ile birlikte yaşamak için Çü bölgesine gelmiştir. Burada Rus ve Kırgız zenginlerinin yanında çalışmak zorunda kalmıştır.

Muzoke büyük bir kopuzcu, şair olduğundan Bayımbet’e halk türkülerini, hikaye, şecere, masallarını çok anlatmış ve onun yeteneğinin gelişmesine etki etmiştir. Neticede Togolok Moldo on beş yaşından başlayarak şiir yazmaya başlamıştır. Bunun hakkında kendisi bir şiirinde; “on sekiz yaşa gelince, şair oldum ad alıp, “Manas’ı” tamamen öğrendim. Tınıbek’ten ezberleyip” der. Bayımbet Abdrahmanov, okuma yazma bildiği için kendi eserlerini kağıda döken bir şairdir.

Şair devrime kadar bir çok şiir yazmıştır, batıdaki türlü kitapları çok okumuştur. Ne yazık ki devrime kadar Kırgızistan’da matbaa olmadığı için Bayımbet’in devrime kadarki eserleri kitap olarak yayınlanamamıştır. Bu eserler halk arasına el yazması şeklinde dağılmıştır. Örneğin; “Kaçan kız”, “Koyun gözlü”, “Yaşlanınca özlem olan yaş” v.b… Fakir bir aileden olup, hayatın türlü zorluklarını çok çekmiş olan Togolok Mollo, Ekim devriminin başarılı olmasına çok sevinmiştir.

Daha Sovyetler devrinin ilk yıllarında geniş hacimli “Fakirlere nasihat”, “Değişim”, “Kadınların bağımsızlığı”, “Bağımsızlık”, “Atan tan ile Süyünbay” gibi siyasi içerikli şiirler, manzumeler yazmıştır. Şairin “Değişim”, “Nasihat” adlı manzumeleri kısaltılarak, birleştirilmiş ve “Nasihat” adı altında 1925 yılında Moskova’dan kitap olarak basılmıştır. Bu kitap zamanımızda en popüler kitaplar arasındadır ve Kırgızistan’ın bütün bölgelerine dağılmış, elden ele geçerek okunmuş ve şairi tüm halka geniş bir şekilde tanıtmıştır.

Togolok Mollo Kırgız halkının tarihine, örf adet, geleneğine, folkloruna ait bir çok materyalleri biliyordu. Şair “Manas” destanını da çok iyi biliyordu. Kendisinin yazıp verdiği “Manas” destanının varyantı; hacim, işleniş kalitesi bakımından büyük varyantlardan sayılmaktadır.

Togolok Mollo seksen yıldan fazla süren ömründe ilginç eserler vermiştir. Şair Kırgız halkının edebiyatına ve kültürüne verdiği emeklerden dolayı “Şeref” madalyası almıştır.

Eserleri

Nasihat. Manzume,1925.

Çocuk masalları. 1939.

Toprak ve onun çocukları. F.   1939.

Külliyat. 1944.

Seçilmiş şiirler. 1951.

Bagımsızlık. Şiirler ve manzumeler. F. 1953.

Seçilmiş eserler, 1960.

Ihtiyar karı ile kocasının ekmegi, 1961.

Toprak ve onun çocukları. , 1964.

 Kuşların hikayesi. Manzume.1970.

Kurt ile tilki. Kıssa. , 1971.

Kanatlılar. 1973.

Bıldırcının Tilkiyi Kandırması. Masal.1977.

Kurt ile tilki. Kıssalar, 1979.

Insan karakteri. Şiirler, kıssalar, manzumeler. F. Mektep, 1980.

Ala – Too. Manzumeler. , 1982.

 Ihtiyar karı ile kocasının ekmegi. Masal. ,1984.

Nasihat. Şiirler, kıssalar, manzumeler, masallar, 1985.