SİMBİYOTİK İLİŞKİLER

Simbiyoz: Doğada farklı cins ve türden iki canlının birlikte yaşamasıdır.

Simbiyotik ilişki üç grupta incelenir.

1)Kommensalizm: Birlikte yaşayan iki canlıdan birinin diğerinden yararlanması (beslenme, barınak vb.) diğerinin de bundan herhangi bir yarar ya da zarar görmeme durumudur. (Bağırsakta yaşayan Entemoeba coli)

2)Mutualizim: Birlikte yaşayan her iki canlının da birbirine mutlak bağımlı olduğu ilişkidir. (Mantar-alg ilişkisi)

  • Mantar→alge su ve mineral sağlar.
  • Alg→de fotosentezle mantara organik madde sağ

3)Parazitlik: İki canlıdan biri diğerinin zararına yaşamını sürdürür. Parazitin zararı, cinsine -türüne konakta yerleştiği yere ve ne tip parazit olduğuna bağlıdır.

Tıbbı Parazitoloji

 İnsan vücudunda yerleşen parazitlerle ilgilenir. Onların evrimleri, insana bulaşma yolları, hastalık oluşturma mekanizmaları, hastalıkların tanısı ve tedavisi ile ilgili faktörler üzerinde durur.

Ektoparazitlik

 Konak vücudunun üzerinde/yüzeyinde yaşayan parazittir. Genellikle eklem bacaklıların neden olduğu parazitlenmedir. Bu parazitlenmeye bitlenme örnek verilebilir.

Endoparazitlik                                                                                    

Konağın vücudunun içinde yaşayan parazittir. Bu grup parazitler konağın vücut boşluğu, dokuları ya da hücre içinde yaşarlar. Hücre içinde yaşayan endoparazitlere hücre içi parazit ya da intrasellüler parazit denir. Örn;Toxoplasma gondii

Zorunlu parazit

 Yaşamının devamını ancak parazitlikle sürdüren canlıdır. İnce bağırsaklarda yaşayan Ascaris lumbricoides, sıtma paraziti Plasmadium türleri.

Fakültatif parazit

 Dönem dönem özgür , dönem dönem parazit olarak yaşayanlardır. Örn; bazı amipler.

Hiperparazit

 Parazitin paraziti. Kendisi parazit olan bir canlının vücudunda yaşayan paraziti tanımlar.

Yalancı parazit

 Bulunduğu yerde gerçek bir parazit olarak bulunmadığı halde öyleymiş gibi görünen canlılar. Beslenme ile ilgili-Dicrocoelium dendriticum’lu Karaciğeri yiyen kişinin dışkısında bulunur.

Konak

 Parazitin üzerinde ya da içinde yaşadığı genelde parazitten daha büyük canlılardır. Bazı parazitler evrimlerini bir (monoksen); bazıları birden fazla konakta (heteroksen) tamamlarlar.

Son konak

 Parazitin erişkin ya da eşeyli üreyen şeklini barındıran konaktır. Örn; Taenia saginata’nın son konağı insan, Toxoplasma gondii’nin son konağı kedidir.

 Ara konak

 Parazitin erişkin olmayan ya da eşeysiz üreyen şeklini barındıran konaktır. Örn; Taenia saginata’nın ara konağı sığır, Toxoplasma gondii’nin ara konağı insandır.

Rezervuar Konak

 Herhangi birden fazla konağın olması durumudur. Ancak bunlardan genellikle bir ya da ikisi parazitinin neslinin devamını sağlayabilir bu tip konağa rezervuar konak denir.

Vektör

Paraziti hasta bir omurgalıdan sağlam bir omurgalıya taşıyan omurgasız canlıdır. Çoğu eklem bacaklıdır.

  • Biyolojik vektör: Parazitin vektör içinde başkalaşım geçirip

ürediği/çoğaldığı durumdur.

  • Mekanik Vektör: Parazit vektör içinde ne çoğalır ne

başkalaşım geçirir sadece bir konaktan diğerine vektörün

ağız parçaları ya da vücut yüzeyine bulaşmış olarak taşınır.

Parazitlerin Yaşayışı

Parazitin kendi yaşamını garanti altına alması ve doğada neslinin devamını sağlaması aşağıdaki koşulların gerçekleşmesine bağlıdır.

  • Konağa ulaşım ve konağa giriş: Konağa ulaşım rastgele ya

da belli uyaranlarla olur. (özel bir durum→oto enfeksiyondur) Konak vücuduna parazit ; ağız, deri, solunum sistemi ve genital açıklıklardan girer. Parazit bulaşıklı yiyecek, cinsel ilişki sırasında ya da bir vektörle de deriden girer.

  • Konağa yerleşme: Yerleşme için parazitin konak vücudunda yerleşmeye elverişli döneminde bulunması ve konağın tüm tepkilerini ve tüm engelleri aşması gerekir. Örn;ağızdan alınan barsak paraziti konağın sindirim enzimlerine karşı, deriden girenler derinin savunma mekanizmalarını aşmalıdır.
  • Beslenme ve büyüme: Parazit beslenmeyi konaktan sağlar. Ya konağın sindirilmiş hazır besinlerini vücut yüzeyinden adsorbsiyonla ya kanla ya da bulunduğu doku hücreleri parçalayarak alır.
  • Çoğalma: Parazit kendi yaşamını garanti altına alınca neslinin devamı için çoğalır.
  • Konak Vücudundan çıkma: Belli evrim dönemi sonrası parazit vücudu terk eder. Terk etme:
  • Vücut atıkları (dışkı-idrar-balgam-üre genital akıntılarla)
  • Vektör aracılığı ile olur.

 Bazı parazit vücuttan çıktığında enfektif yani bulaştırıcı olur (otoenfeksiyona neden olurlar). Bazıları ise bulaştırıcı olabilmek için insan vücudu dışında toprak, su, ara konak da bir süre kalması gerekir.

Reklam (#YSR)