Giriş yap veya kayıt olun

Recep Tayyip Erdoğan

26 Şubat 1954 (Beyoğlu, İstanbul)

12. Türkiye Cumhuriyeti Cumhurbaşkanı 28 Ağustos 2014 – (Devam Ediyor)
25. Türkiye Cumhuriyeti Başbakanı  14 Mart 2003 – 28 Ağustos 2014
Adalet ve Kalkınma Partisi Genel Başkanı 21 Mayıs 2017 – Devam ediyor

14 Ağustos 2001 – 27 Ağustos 2014
İstanbul Büyükşehir Belediye Başkanı 27 Mart 1994 – 6 Kasım 1998
Türkiye Büyük Millet Meclisi
22., 23. ve 24. Dönem Milletvekili		 Görev süresi
9 Mart 2003 – 28 Ağustos 2014
Seçim Bölgesi 2003 – Siirt
2007 – İstanbul
2011 – İstanbul
KİŞİSEL BİLGİLERİ
Doğum Recep Tayyip Erdoğan
26 Şubat 1954  
İstanbul, Türkiye
Partisi Millî Selamet Partisi
(1976-1981)
Refah Partisi
(1983-1998)
Fazilet Partisi
(1998-2001)
Adalet ve Kalkınma Partisi
(2001-2014, 2017-günümüz)
Evlilik
Emine Erdoğan  
Çocukları Ahmet Burak Erdoğan (1979)
Bilal Erdoğan (1980)
Esra Erdoğan (1983)
Sümeyye Erdoğan (1985)
Bitirdiği okul İstanbul İktisadi ve Ticari İlimler Akademisi
Hükümeti 59., 60., 61. ve 66 Hükûmetler
Dini İslam
İmzası

Recep Tayyip Erdoğan, Türk siyasetçi, Adalet ve Kalkınma Partisi’nin genel başkanı, Türkiye’nin 12. ve görevde olan cumhurbaşkanıdır.

2003-2014 yılları arasında 11 yıl Türkiye başbakanlığı yapan Erdoğan, Cumhurbaşkanını halkın seçmesini onaylayan anayasa değişikliği referandumu sonrasında 2014 yılında gerçekleştirilen seçimle doğrudan halk oyuyla seçilen ilk cumhurbaşkanı olmuştur. 1994 ve 1998 yılları arasında Refah Partisi’nden İstanbul büyükşehir belediyesi başkanlığı görevini yürütmüştür. Kurucuları arasında yer aldığı Adalet ve Kalkınma Partisi’nin 12 yıl boyunca genel başkanlığı görevini sürdürmüş, 2017 Türkiye anayasa değişikliği referandumu sonrası tekrar Adalet ve Kalkınma Partisi genel başkanı olmuştur. Genel başkanlığı sırasında 2002, 2007, 2011 ve 2018 genel seçimlerinde partisi, birinci parti olmuştur.

1976 yılında Millî Selamet Partisi Beyoğlu Gençlik Kolu Başkanlığına ve aynı yıl İstanbul İl Gençlik Kolları Başkanlığına seçilen Erdoğan, Aksaray İktisadi ve Ticari İlimler Yüksek Okulu’ndan 1981 yılında mezun oldu. Millî Selamet Partisi’nin 1981’de kapatılması sonrasında, 1983’te kurulan Refah Partisi ile siyasi hayatına devam etti. 1986 milletvekili ara seçimlerinde milletvekili, 1989 yerel seçimlerinde ise Beyoğlu belediye başkanı adayı olarak seçimlere girse de her iki seçimde de seçilemedi. Milletvekili adayı olduğu 1991 genel seçimlerinde ise milletvekili olmasına rağmen tercihli oy sistemi sebebiyle Yüksek Seçim Kurulu milletvekilliğini iptal etti. 1994 yerel seçimlerinde elde ettiği %25,19’luk oy oranı ile İstanbul büyükşehir belediye başkanı seçildi. 6 Aralık 1997’de Siirt’te düzenlenen bir açıkhava toplantısı sırasında topluluğa yaptığı konuşmada kullandığı ifadeler sebebiyle “halkı sınıf, ırk, din, mezhep veya bölge farklılığı gözeterek kin ve düşmanlığa tahrik ettiği” gerekçesiyle kendisine açılan dava sonucunda 10 ay hapis cezasına çarptırıldı. Belediye başkanlığı görevinden ayrılarak 26 Mart 1999’da girdiği cezaevinde dört ay on gün kaldıktan sonra 24 Temmuz 1999’da tahliye edildi.

14 Ağustos 2001’de kurulan Adalet ve Kalkınma Partisi’nin kurucuları arasında yer aldı ve partinin genel başkanlığına seçildi. Parti, girdiği ilk seçimler olan 2002 genel seçimlerinde %34,43’lük oy oranı ile Abdullah Gül’ün başbakanlığında 59. hükûmeti kurarken, siyasi yasağı süren Erdoğan seçimlere girememişti. Siyasi yasağının kaldırılması için Türkiye Büyük Millet Meclisine sunulan yasa değişikliği talebinin uygulamaya girmesiyle siyasi yasağı kalktı. 9 Mart 2003’te gerçekleştirilen ara seçimlerinde Siirt milletvekili olarak meclise girdi. Başbakan Gül’ün istifasını sunmasıyla, 14 Mart 2003’te başbakanlık görevine geldi. Genel başkanlığını yürüttüğü Adalet ve Kalkınma Partisi, 2007 genel seçimlerinde oyların %46,58, 2011 genel seçimlerinde ise oyların %49,83’ünü alarak Erdoğan’ın başbakanlığında sırasıyla 60. ve 61. hükûmetlerini kurdu. Parti ayrıca, oyların %41,67’sini aldığı 2004 yerel seçimleri, oyların %38,39’unu aldığı 2009 yerel seçimleri ve oyların %43,40’ını aldığı 2014 yerel seçimlerinde de en çok oy toplamayı başaran parti konumundaydı. 2007 anayasa değişikliği referandumu sonrasında anayasada yapılan değişiklikle birlikte cumhurbaşkanının ilk defa doğrudan halk oyuyla seçilmesinin önü açılırken, adaylığını koyduğu 2014’te yapılan seçimlerde aldığı %51,79’luk oy oranıyla cumhurbaşkanı seçildi ve başbakanlık ile partisindeki görevinden ayrılarak cumhurbaşkanlığı görevine 28 Ağustos 2014’te başladı.14Dış bağlantılar

İlk yılları ve eğitimi

Recep Tayyip Erdoğan’ın babası Ahmet Erdoğan, “Bakatalı Tayyip” olarak da bilinen Tayyip Efendi’nin oğluydu.[1][2]  Doğum tarihi net olarak bilinmeyen Ahmet Erdoğan’ın mezar taşında 1321 (Rumi takvime göre 1905-1906) yazarken, kimlik bilgilerinde 1905 yazmaktadır.[6] Güneysu’dayken Havuli ile gerçekleşen ilk evliliğinden Mehmet (1926-1988) ve Hasan (1929-2006) isimli iki erkek çocuğu olan Ahmet Erdoğan, bir süre sonra İstanbul’a yerleşirken eşini ve çocuklarını Güneysu’da bıraktı.[6] İstanbul’a geldikten bir süre sonra Şirket-i Hayriye’ye giren ve kıyı kaptanı olarak çalışmaya başladı.[1] Havuli ile olan evliliği devam ederken, Mehmet ile Havva’nın kızı Tenzile Mutlu’dan (evlendikten sonra Erdoğan, 1924-2011) Recep Tayyip, Mustafa (d. 1958) ve Vesile (d. 1965) adlı üç çocuğu oldu.[1][7][8] Havuli 1980’de vefat edince Ahmet Erdoğan ile Tenzile Mutlu arasında resmî nikah yapıldı.[9][10] 26 Şubat 1954’te İstanbul’un Beyoğlu ilçesindeki Kasımpaşa semtinde doğan Recep Tayyip Erdoğan;[11][12] Tayyip adını dedesinden, Recep adını ise doğduğu günün Hicrî takvime göre Recep ayına denk gelmesinden dolayı aldığı belirtilse de;[1] doğduğu gün Hicrî takvime göre Recep ayına denk gelmemektedir.[13][14]

Kendisiyle yapılan bir röportajda çocukluk döneminde simit ve su sattığını ifade eden Erdoğan,[15] kendisi hakkında hazırlanan Ustanın Hikayesi  belgeselinde ise çocukluğunda yaz aylarında gittiği Rize’de çay ve fındık topladığını aktarmıştı.[16] İlkokul eğitimini aldığı Kasımpaşa’daki Piyalepaşa İlkokulu’ndan 1965’te, lise eğitimini aldığı ve yatılı olarak okuduğu Fatih’teki İstanbul İmam Hatip Lisesi’nden ise 1973’te mezun oldu.[11][17] 2017 yılında okuduğu liseye adı verildi. İstanbul İmam Hatip Lisesi’nde okuduğu dönemde Camialtıspor’da amatör olarak futbol oynadı.[18] İmam hatip mezunlarının üniversiteye girme konusunda uygulanan kısıtlamalar nedeniyle liseyi dışarıdan bitirme sınavlarına girerek fark derslerini verdi ve 1973 Ekim’inde Eyüp Lisesi’nden mezun olarak ikinci bir lise diploması aldı.[19][20][21] Aynı yıl, İstanbul İktisadi ve Ticari İlimler Akademisine bağlı olan Aksaray İktisadi ve Ticari İlimler Yüksek Okuluna girdi.[22] Temmuz 1974’te İETT’de geçici işçi statüsüyle işe alınırken, kurumun futbol takımında da futbolculuk yapmaya devam etti.[23] 18 Haziran 1981 tarihli istifa mektubuyla İETT’deki görevinden ayrıldı.[24][25] Bu dönemden sonra bir süre amatör takımlardan Erokspor’da futbol oynadı.[24] 1977-1978 eğitim-öğretim döneminde İstanbul İktisadi ve Ticari İlimler Akademisi bünyesindeki yüksek okullar İstanbul İktisadi ve Ticari İlimler Akademisi Ticari Bilimler Fakültesi adı altında birleştirilirken, Erdoğan Şubat 1981’de buradan mezun oldu.[26][27][28] Bu kurum daha sonraları, 1982 Temmuz’unda kurulan Marmara Üniversitesi’ne bağlanarak Marmara Üniversitesi İktisadi ve idari Bilimler Fakültesi adını alırken, Erdoğan’ın diploması da bu kurumdandır.[27][28]

Erken siyasi kariyeri

Lise yıllarında Millî Türk Talebe Birliğine girdi.[1][24] 1975’te Millî Selamet Partisi (MSP) Beyoğlu Gençlik Kolu Başkanlığına, 1976 yılında ise Millî Selamet Partisi İstanbul İl Gençlik Kolları Başkanlığına seçildi.[29][30] Millî Selamet Partisi’nin 12 Eylül Darbesi sonrasında kapatılmasına kadar bu görevini sürdürdü.[31][32] 1982 Mart’ında zorunlu askerlik görevini gerçekleştirmeye başladı.[32] Dört aylık acemiliğini İstanbul’un Tuzla ilçesindeki Tuzla Yedek Subay Piyade Okulu’nda yapmasının ardından kıt’a hizmetini Kâğıthane’deki 3. Kolordu 6. Piyade Tümeni 77. Piyade Alayı Karargâh Servis Bölüğü’nde, kantinlerin idaresinden sorumlu subay olarak gerçekleştirdi.[33][34][35]

19 Haziran 1983’te kurulan Refah Partisi ile siyasete geri döndü ve 1984 yılında Beyoğlu ilçe başkanı oldu.[36] Ertesi yıl düzenlenen genel kongrede Merkez Karar ve Yürütme Kurulu üyesi seçilirken, aynı yıl partinin İstanbul il başkanlığına getirildi.[36] 28 Eylül 1986’daki milletvekili ara seçimlerine Refah Partisi’nin İstanbul adayı olarak girse de seçilemedi.[37] 26 Mart 1989’daki yerel seçimlerde Beyoğlu belediye başkan adayı oldu.[37] %22,83 oranında oy toplayan Erdoğan, %29,29 oranında oy alan Sosyaldemokrat Halkçı Parti adayı Hüseyin Aslan’ın gerisinde kalarak belediye başkanı seçilemedi.[38] Sonuç birleştirme tutanaklarında usulsüzlük olduğunu öne sürerek seçim sonuçlarına itiraz eden Erdoğan, İlçe Seçim Kurulu Başkanı 2. Asliye Ceza Mahkemesi Hakimi Nazmi Özcan’a hakaret ettiği gerekçesiyle Özcan tarafından mahkemeye verildi ve 18 aydan 2 yıla kadar hapis cezası istemiyle yargılandı.[39] Beyoğlu 1. Asliye Ceza Mahkemesinde görülen davanın duruşmalarına katılmayan Erdoğan hakkında gıyabi tutuklama kararı çıkarıldı.[39] Yaklaşık bir ay sonra, 27 Nisan günü tutuklandı ve bir hafta kadar Bayrampaşa Cezaevi’nde kaldıktan sonra 500 bin lira kefaletle serbest bırakıldı.[40] Mahkeme ise kendisini “hakime hakaret” suçundan altı ay hapis ve 20 bin lira para cezasına çarptırsa da, Türk Ceza Kanunu’nun 72. maddesi gereğince hapis cezası tecil edilerek 920 bin liralık para cezasına çevrildi.[40]

20 Ekim 1991’deki genel seçimlerine Refah Partisi’nin İstanbul 6. bölge 1. sıradan adayı olarak girdi.[41] Seçimlere Milliyetçi Çalışma Partisi ve Islahatçı Demokrasi Partisi ile ittifak yaparak giren Refah Partisi,[42] İstanbul’dan %16,73 oranında oy aldı. 19. dönem milletvekili olarak Türkiye Büyük Millet Meclisi’ne giren Erdoğan, ilk kez uygulanan seçmenlerin parti milletvekillerini sıralamaya bakmadan tercih edebildiği tercihli oy sisteminde seçmenlerin tercihini ikinci sıradaki aday Mustafa Baş’tan yana kullanması sebebiyle, sonuçların belli olmasından birkaç gün sonra Erdoğan’ın milletvekilliği Baş’a geçti.[43] Sandıklardan Erdoğan’a yaklaşık 9 bin tercihli oy çıkarken, Baş’a yaklaşık 13. bin oy çıkmıştı.[43]

İstanbul Büyükşehir Belediye Başkanlığı (1994-98)

27 Mart 1994’teki yerel seçimlerde İstanbul büyükşehir belediye başkanlığı adaylığı için Refah Partisi; Erdoğan, Ali Coşkun, Nevzat Yalçıntaş, Temel Karamollaoğlu ve Veysel Eroğlu için kamuoyu araştırması yaptırmıştı.[44] 15 Ocak 1994 günü parti başkanı Necmettin Erbakan tarafından Erdoğan’ın İstanbul büyükşehir belediye başkanı adayı olacağı açıklandı.[45] Seçimlerde Erdoğan %25,19 oy oranı alarak İstanbul Büyükşehir Belediyesi Başkanı seçildi.[46] Belediye başkanlığı döneminde 4 milyar dolarlık yatırım gerçekleştirdi. Kentin trafik ve ulaşım açmazına karşı 50’den fazla köprü, geçit ve çevre yolu inşa edildi.[47]

Hapis dönemi

6 Aralık 1997’de Siirt’te düzenlenen bir açık hava toplantısı sırasında topluluğa yaptığı konuşmada, Ziya Gökalp’ın 1912 yılında Balkan Savaşı’ndaki Türk askerler için yazdığı “Asker Duası” adlı şiirinin sonradan değiştirilmiş bir sürümünden bir dörtlük okudu.[51][52] Okuduğu dörtlüğün bu şekliyle Gökalp’e ait olduğunu iddia eden Erdoğan, konuyla ilgili olarak “konuşmamın bütünü incelendiğinde millî birlik ve beraberlik mesajım verildiği görülür” demişti.[53] Daha sonraları Erdoğan’ın okuduğu sürümün, Türk Standartları Enstitüsünün 1994’te çıkarttığı Türk ve Türklük kitabında bulunduğu ortaya çıktı ancak kim tarafından değiştirildiği anlaşılamadı.[51]

Konuşmayla ilgili olarak bir inceleme başlatıldı ve Yargıtay Cumhuriyet Başsavcısı Vural Savaş, Erdoğan’ın konuşmasının yer aldığı görüntüleri inceledikten sonra, Refah Partisi’nin kapatılması istemiyle açılan davayı görüşen Anayasa Mahkemesi Başkanlığına iletti.[54] Diyarbakır Devlet Güvenlik Mahkemesi Başsavcılığı, Erdoğan hakkında Türk Ceza Kanunu’nun 312/2 maddesine göre “halkı din ve ırk farkı gözeterek kin ve düşmanlığa açıkça tahrik etmek” suçlamasıyla hazırladığı iddianamesini 12 Şubat 1998’de tamamladı.[55] Bir yıldan üç yıla kadar hapis istemiyle dava açılan Erdoğan’ın yargılanmasına 31 Mart 1998 günü başlandı.[56] 21 Nisan 1998’de sonuçlanan dava, Erdoğan’ın iddianamede bahsedilen suçu işlemesiyle sonuçlandı ve Erdoğan’a bir yıl hapis ile 860 bin TL ağır para cezası verildi. Daha sonra kendisini duruşmadaki hâli ve tavrı göz önüne alınarak cezası 10 ay hapis ve 176 milyon 666 bin 666 TL para cezasına çevrildi.[57] 3 Haziran’da açıklanan gerekçeli karara göre Erdoğan, “Siirt’te yaptığı konuşmayla dindar ve dindar olmayan diye bölünen kesimler arasındaki gerginliği canlı tutmayı amaçlamakta”ydı. “Bunları inanç birliği maksadıyla söyledim” şeklindeki ifadesinin inandırıcı bulunmadığı belirtilirken, “benim referansım İslam’dır” diyerek topluluğu inanan ve inanmayan olarak ayırdığı belirtildi. “Cezanın ertelenmesine yer olmadığı” ibaresinin de yer aldığı kararın bir aykırı oya karşılık oy çokluğuyla alındığı ve Yargıtay’a başvurulabileceği kaydedildi.[58] Mahkemenin aldığı karar 23 Eylül’de Yargıtay 8. Ceza Dairesi tarafından, bire karşı dört oyla onaylandı.[59] Kararın ardından kendisine siyasi yasak getirilen Erdoğan, herhangi bir partiyle birlikte veya bağımsız olarak herhangi bir seçime katılamayacaktı.[59] 25 Eylül’de Yargıtay tarafından açıklanan gerekçeli kararda Erdoğan’ın söylemlerinin “savaş çağrısı” niteliği taşıdığı belirtilmekteydi.[60] Ceza infaz yasası gereği hapis cezası 4 ay 10 güne inerken, çeşitli ertelemeler sonrasında İstanbul büyükşehir belediye başkanlığı görevini bırakarak 26 Mart 1999 günü Kırklareli’nin Pınarhisar ilçesindeki Pınarhisar Cezaevi’ne girdi.[61][62][63] 24 Temmuz 1999’da ceza süresini tamamlayarak cezaevinden tahliye edildi.[64]

Siyasi yasaklı olduğu dönem

Fazilet Partisi’nin, Anayasa Mahkemesi tarafından daimi kapatılmasının ardından, bağımsız kalan milletvekilleri, yeni parti kurma çalışmalarını “gelenekçiler” ve “yenilikçiler” olarak adlandırılan iki kanattan sürdürdü. “Millî Görüşçü” olarak adlandırılan kanat, Recai Kutan’ın genel başkanlığında 20 Temmuz 2001’de Saadet Partisi’ni kurarken, “değişimci” kanat da, Tayyip Erdoğan liderliğinde 14 Ağustos 2001’de, Adalet ve Kalkınma Partisi’ni kurdu ve Tayyip Erdoğan, parti genel başkanlığına seçildi.[65] Erdoğan “biz gömleğimizi değiştirdik” ifadesiyle muhafazakarlardan büyük tepki aldı.[66] Kurulan Adalet ve Kalkınma Partisi, 3 Kasım 2002 seçimlerinde kayıtlı 41.291.568 seçmenin oy kullanan 32.652.702 kişisi içinden 10.770.704 adet oy alarak %34,29 ile birinci parti oldu.[67][68]

Erdoğan, siyasi yasağı bulunduğu için seçimlere giremedi ve milletvekili seçilemedi. Seçim sonrasındaki 58. Hükûmet, Abdullah Gül başbakanlığında kuruldu. Bu hükûmet döneminde Erdoğan’ın siyasi yasağının kaldırılması için Türkiye Büyük Millet Meclisine yasa teklifi sunuldu. Bu yasa değişikliği TBMM tarafından oy çokluğuyla kabul edilse de Cumhurbaşkanı Ahmet Necdet Sezer yasayı “öznel, somut ve kişisel” olduğu gerekçesiyle veto etti. Daha sonra aynı yasa değiştirilmeden mecliste tekrar kabul edildi ve Cumhurbaşkanı Sezer yasa değişikliğini bu kez onayladı. Bu yasanın kabulüyle Erdoğan’ın milletvekili seçilmesi için yasal bir engel kalmadı. Seçimlerde Siirt milletvekili seçilen Fadıl Akgündüz’ün milletvekilliğinin düşürülmesinin ardından Siirt’teki seçimlerin tekrar edilmesi kararlaştırıldı. Seçimlerde Adalet ve Kalkınma Partisi’nin ilk sıradaki adayı Mervan Gül’ün adaylıktan çekilmesi ile Erdoğan partinin birinci adayı olarak Siirt seçimlerine girdi ve oyların %85’ini alarak kazandı.

Başbakanlığı (2003-14)

Erdoğan’ın milletvekili seçilmesinin ardından başbakan Abdullah Gül, Erdoğan’ın başbakan olması için Cumhurbaşkanı Sezer’e istifasını sundu. Sezer bu kez hükümeti kurma görevini Erdoğan’a verdi ve genel seçimlerden yaklaşık üç ay sonra Erdoğan başkanlığında 59. Hükümet kuruldu. 22 Temmuz 2007 tarihinde yapılan 23. Dönem Milletvekili Seçimlerinde %46,6 oy alarak 341 milletvekili çıkaran Adalet ve Kalkınma Partisi, Recep Tayyip Erdoğan’ı başbakanlık koltuğuna ikinci kez taşıdı.[69] 12 Haziran 2011 tarihinde 24. Dönem Milletvekili Seçimlerinde oy yüzdesini %49,83’e çıkarmış ve Türkiye genelinde 21.399.082 oy alarak toplamda 327 milletvekili ile üçüncü kez hükümet kurma yetkisini kazanmıştır.[70]

Altyapı ve ulaşım

2003 yılı sonunda ülke genelindeki bölünmüş devlet ve il yolların toplam uzunluğu 4.387 km, otoyolların uzunluğu ise 1.714 km iken; 2013 yılı itibarıyla sırasıyla 16.420 km ve 530 km’lik yol inşasıyla bu uzunluklar sırasıyla 20.807 km ve 2.244 km’ye ulaştı.[71] Erdoğan’ın cumhurbaşkanı olması sonrasında başbakanlık görevinden ayrıldığı dönem de dahil olmak üzere 2014 yılı itibarıyla 471 km’lik bölünmüş devlet ve il yolu inşası gerçekleştirildi.[72] 1993 yılında inşası başlamış olan Bolu Dağı Tüneli ve 2000 yılında inşasına başlamış olan Nefise Akçelik Tüneli 2007’de tamamlandı, 2011’de ise halen yapımı devam eden Avrasya Tüneli ve Konak Tüneli’nin temelleri atıldı. Konak Tüneli’nin inşası 24 Mayıs 2015’te tamamlandı. Türkiye’nin ilk denizaltı tüneli olan ve İstanbul Boğazı’nın altından geçen Marmaray’ın 2004’te başlayan inşası 2013’te tamamlandı. 2003-2014 yılları arasında devlet ve il yollarında 41,2 km uzunluğunda 84 tek tüp tünel, 86,9 km uzunluğunda 46 çift tüp tünel; otoyollarda 1 km uzunluğunda tek tüp tünel ve 21,1 km uzunluğunda 12 çift tüp tünel; tüm yollarda ise toplam 64,3 km uzunluğunda 151 tek tüp tünel ve 135,8 km uzunluğunda 75 çift tüp tünel hizmete girdi.[73] 2013’te, İstanbul Boğazı üzerindeki üçüncü köprü olan Yavuz Sultan Selim Köprüsü ile İzmit Körfezi üzerindeki İzmit Körfez Köprüsü’nün inşalarına başlandı. 2003-2013 yılları arasında toplam uzunluğu 114,2 km’yi bulan 1.608 köprü inşa edilirken, 609 köprünün bakım ve onarımı tamamlandı.[74] 2014 yılı itibarıyla inşa edilen köprülerin toplam uzunluğu 120,6 km’ye, toplam sayısı 1.669’a, bakım ve onarımı yapılan köprü sayısı ise 732’ye ulaşmıştı.[75] İlk hattı 2009’da Ankara-Eskişehir arasında devreye giren Yüksek Hızlı Tren daha sonraları çeşitli illere yayıldı.

2002’de 25 olan ülkedeki havalimanı sayısı, Erdoğan’ın başbakanlığı döneminde inşası tamamlanan 27 havalimanıyla birlikte 52’ye yükseldi.[76] Uluslararası seferlerin düzenlendiği Hatay Havalimanı, Şanlıurfa GAP Havalimanı ve Eskişehir Anadolu Havalimanı 2007’de, Zafer Havalimanı ise 2012’de açılırken; İstanbul’daki üçüncü havalimanının inşasına 2014’te başlandı.

Mart 2014 itibarıyla, Erdoğan’ın başbakanlığı döneminde 18’i hidroelektrik santrali olmak üzere 268 baraj inşa edildi.[77][78]

138 ayrı yerleşim biriminde kentsel dönüşüm yapılarak TOKİ önderliğinde toplu konutlar yapıldı.[79]

Haberleşme

2008’de hizmete giren e-Devlet uygulamasıyla halkın, çeşitli devlet hizmetlerine İnternet üzerinden ulaşabilmesi sağlandı.[80]

2008’de Türksat 3A,[81] 2014’te Türksat 4A haberleşme uyduları,[82] 2012’de ise Türkiye’nin ilk yer gözlem uydusu Göktürk-2 uzaya gönderildi.[83]

Eğitim

2002 yılında eğitime ayrılan bütçe 11.3 milyar TL iken 2014 yılında yaklaşık 7 katına çıkarak 78.5 milyar TL’ye ulaştı.[84] 2003 yılında UNICEF işbirliğiyle başlatılan “Haydi Kızlar Okula!” kampanyasıyla ülkedeki kızların okula gitmesi ve eğitim seviyesindeki cinsiyet dengesizliğinin giderilmesi amaçlandı.[85][86] Kampanya sayesinde 2002’de %87 olan kız çocuğu okullaşma oranının geçen yıl %96 seviyesine yükseldi.[87]

2003 yılında 70 olan üniversite sayısı,[88] 2008 yılı sonunda doğru 130’un üstüne çıkarak[89] ülkedeki 81 il de en az bir üniversiteye sahip oldu.[90] 2012 yılında bu sayı 186’ya ulaştı.[91] 2008’de, 2010’da başlatılan Fatih Projesi kapsamında çeşitli okullardaki bazı sınıflara akıllı tahta konuldu ve bazı öğrencilere tablet bilgisayar dağıtıldı.[92][93] 2012-2013 eğitim-öğretim döneminde itibaren uygulanan 4+4+4 eğitim sistemiyle birlikte 8 yıllık kesintisiz zorunlu eğitim yerine 12 yıllık zorunlu kademeli eğitim sistemine geçildi.[94]

Ekonomi

AK Parti iktidara gelmeden önce Kara Çarşamba olarak da bilinen 2001 Türkiye ekonomik krizi yaşanmıştır. Türkiyenin Şubat 2001 finansal krizi, beklenmedik ölçüde ekonomik daralmayla sonuçlanmasının ötesinde, ülkenin orta vadeli perspektifini değiştiren yeni koşulları da beraberinde getirmiştir.[95]

Erdoğan’ın Başbakanlık görevine başladığı 2003 yılından 2009’a kadar Türkiye ekonomisi büyüme göstermiş ve Türkiye’nin GSMH ‘si Dünya toplamının %1,11’inden %1,37’sine yükselmiştir.[96] Bu oranla Türkiye, AB ülkeleri arasında en iyi performansı yakaladı.[97] Ayrıca Erdoğan’ın başbakanlığı döneminde Türkiye’nin Uluslararası Para Fonu’na olan borcu bitirildi.[98] Erdoğan’ın performansı  Cumhuriyetin diğer dönemleriyle kıyaslandığında da ‘kuruluş yılları’ özelliği taşıyan Atatürk dönemi hariç, en yüksek performanslardan biridir.[97]  Siyasi istikrar sağlandı, ekonomi güçlendi ve sosyal refah seviyesi ciddi oranlarda yükseldi.[99]

2000-2014 tarihleri arası işsizlik oranları

GSYİH yüzdesi olarak altı büyük Avrupa ülkeleri ekonomilerinin 2002-2009 tarihleri arasında kamu borç durumu, (Türkiye açık mavi çizgide belirtilmiş).

GSYİH yüzdesi olarak altı büyük Avrupa ülkeleri ekonomilerinin 2002-2009 tarihleri arasında kamu borç durumu, (Türkiye açık mavi çizgide belirtilmiş).

Türk ekonomisinde uluslararası krizi takiben 2008’in son çeyreğinde durgunluk başladı. Ekonomik durgunluk bir yıl sürdü, Türk ekonomisinde güçlü bir küçülmeye sebep oldu ve işsizlik oranını yüzde 10’dan yüzde 14’e kadar yükseltti. 2010 ve 2011’de GSYH sırasıyla yüzde 9 ve yüzde 8’den daha fazla büyüdü; Türkiye’yi, Çin’den sonra dünyada en fazla büyümeyi sağlayan ikinci ülke konumuna yükseltti. Bu büyüme, işsizlik oranının kriz öncesi seviyesine düşmesini sağladı. 2011’e gelindiğinde, cari işlemler açığı %10’luk oranla tarihinin en yüksek noktasına ulaşarak dünya rekorunu da kırdı. Türk lirası’nın değeri, aşırı sermaye girişinin etkisiyle yükseldi. AK Parti Hükümeti, “ekonomiyi yeniden dengeleme” adlı bir uyum operasyonu yapmaya karar verdi. Bütçedeki eğitim payı 2002’de yüzde 10’dayken, 2011’de yüzde 15’e yükseldi; sağlık harcamalarının payı da yüzde 2.6’dan yüzde 5.8’e yükseldi. Bu zaman içerisinde GSYH reel olarak yüzde 50’den fazla yükseldiği için, eğitim ve sağlık harcamalarının reel artışın GSYH içindeki pay artışlarından daha fazla oldu.[99]

2000’li yıllarda cari işlemler dengesinin bozulma sürecinin giderek artması

Ekonomik iyileşmelere karşın yüksek cari açık eleştiri aldı. Türkiye 2013 yılında 65 milyar dolarlık cari açık verdi. 2002 yılında  %-2 ’lerde olan cari açık 2014’te %-7,9’a yükseldi. 2002’de 51.6 milyar dolarlık ithalat yapan Türkiye, 2013’te 245.6 milyar dolarlık ithalat gerçekleştirdi. İthalat 4.7 kat artmış oldu. 2002’de 129.6 milyar dolar olan dış borç stoku 2013 sonu itibarıyla 372.7 milyar dolara yükseldi. 2002’de 184.8 milyon dolar olan Toplam Millî gelir, 2013’te bu rakam 800 milyar doları aştı.[97]

Çözüm Süreci

2009’da Başbakan Erdoğan yönetimindeki hükûmet, çeyrek asırdır süren ve resmî rakamlara göre 40 binden fazla kişinin hayatını kaybetmesine yol açan Türkiye-PKK çatışmasını bitirmeye yardım edecek bir plan duyurdu. Avrupa Birliği tarafından da desteklenen çözüm süreci planıyla birlikte tüm medya yayınlarında ve siyasi kampanyalarda Kürtçe kullanımına izin verildi, ayrıca daha önceden Türkçe isimlerle değiştirilen Kürtçe şehir ve kasaba isimlerinin yeniden yapılandırılması kararı alındı.[100]  Konuyla ilgili olarak Erdoğan, “Türkiye’nin gelişmesine, büyümesine engel olan kronik sorunları çözmek için cesur bir adım attık.” diye konuştu.[100]  Ayrıca çıkarılan yasayla birlikte silah bırakan PKK mensuplarının eve dönüşleri ile sosyal yaşama katılım ve uyumlarının temini için gerekli tedbirlerin alınması kararlaştırdı.[101]  

Cumhurbaşkanı olarak seçilmesi

2007 Türkiye cumhurbaşkanlığı seçiminde seçilen Türkiye Cumhuriyeti’nin 11. Cumhurbaşkanı Abdullah Gül’ün görev süresi 2014 yılında dolduğundan, 2007 Türkiye anayasa değişikliği referandumu gereği Türkiye’de ilk kez cumhurbaşkanı halk tarafından doğrudan seçilmiştir.[128] İlk turu 10 Ağustos 2014 tarihinde olacak bu seçim için Cumhuriyet Halk Partisi ve Milliyetçi Hareket Partisi çatı adayı olarak Ekmeleddin İhsanoğlu’nu,[129] HDP ise Selahattin Demirtaş’ı adayları olarak belirlemiştir.[130] 1 Temmuz 2014 tarihinde AK Parti Genel Başkan Yardımcısı ve eski TBMM Başkanı Mehmet Ali Şahin, AK Partili bütün milletvekillerinin imzası alınarak Cumhurbaşkanı adaylarının Recep Tayyip Erdoğan olduğunu açıkladı.[131] Seçim kampanyasında kullanılan slogan ”Milletin Adamı Erdoğan” şeklinde oldu.[134] Seçimde Erdoğan %51,79 oy oranıyla birinci sırada, İhsanoğlu %38,44 oy oranıyla ikinci sırada ve Demirtaş %9,76 oy oranıyla üçüncü sırada yer aldı.

Cumhurbaşkanlığı (2014-günümüz)

Erdoğan, 28 Ağustos 2014’te yemin etti ve Türkiye’nin on ikinci cumhurbaşkanı olarak göreve başladı. Bıraktığı başbakanlık koltuğunu ise 29 Ağustos’ta yeni başbakan Ahmet Davutoğlu doldurdu.

Cumhurbaşkanlığı Süreci


Cumhurbaşkanlığı Sarayı

Erdoğan, Ankara’daki Atatürk Orman Çiftliği‘nin yaklaşık 50 dönümü kullanılarak inşa edilen ve başlarda Ak Saray olarak adlandırılan Cumhurbaşkanlığı Sarayı‘nın inşası yüzünden birçok eleştiri topladı.[136] Bir sit alanı olarak korunan Atatürk Orman Çiftliği’nde inşaat yasağı bulunduğu için sarayın inşasının durdurulmasına dair çeşitli mahkeme kararları çıksa da inşaat tamamlandı.[137] Muhalefet, bunu hukukun üstünlüğünün açıkça ihlal edilmesi olarak değerlendirdi.[138] Proje; inşaat sürecinde yolsuzluk, yaban hayatına zarar verilmesi ve yeni yollar yapılması için çiftlikteki hayvanat bahçesinin tahribi gibi konularda sert eleştirilere ve iddialara maruz kaldı.[139]  
Saray başta ülkenin başbakanları için yeni bir merkez olarak tasarlandı. Ancak cumhurbaşkanlığı görevine başlaması üzerine Erdoğan, sarayın cumhurbaşkanı tarafından Çankaya Köşkü yerine yeni merkez olarak kullanılacağını duyurdu. Çankaya Köşkü ise yeni başbakanlık merkezi olarak değiştirildi. Çankaya, ülke kurulduğundan bu yana cumhurbaşkanları için sembolik bir merkez olduğu için bu olay, tarihi bir değişiklik olarak görüldü. Yaklaşık 1.000 odası olan ve maliyeti $350 milyon (€270 milyon) tutan saray, maden kazalarının ve işçi haklarının ülke gündemine hâkim olduğu bir süreçte ortaya çıkması ve kullanılmaya başlanması yüzünden büyük eleştirilere yol açtı.[141][142]

29 Ekim 2014’te Erdoğan, ülkenin 91. kuruluş yıl dönümünü anmak için düzenlenen Cumhuriyet Bayramı resepsiyonunu Cumhurbaşkanlığı Sarayı’nda yaparak sarayın açılışını da resmen gerçekleştirmiş olacaktı ancak bazı davetli katılımcıların etkinliği boykot edeceğini açıklaması ve Ermenek maden kazasının gerçekleşmesi yüzünden resepsiyon iptal edildi.[143]

Davutoğlu ile ilişkileri

Kamuoyunda ilk olarak, Ocak 2015’te Başbakan Ahmet Davutoğlu tarafından açıklanan ancak hayata geçirilemeyen ‘şeffaflık paketi’ ve 17 Aralık Yolsuzluk soruşturmasında adı geçen 4 bakanın yüce divana gönderilmesi hususlarında Davutoğlu-Erdoğan arasında gerginlik çıktığı iddia edilmişti.[144] Mayıs 2016’da Pelikan dosyası adlı blog, ikili arasındaki gerginliği Erdoğan yanlısı bir bakış açısıyla detaylı bir şekilde maddelendirdi.[145] 4 Mayıs’ta Erdoğan ile Davutoğlu arasında yapılan görüşmeden kısa süre sonra AK Parti, olağanüstü kongre kararı alarak Davutoğlu’nun parti başkanlığına aday olmadığı bir kongre düzenledi[146][147] ve Davutoğlu başbakanlıktan çekilerek yerine Binali Yıldırım getirildi.  

Darbe girişimi

15 Temmuz 2016 tarihinde Türk Silahlı Kuvvetleri bünyesinde kendilerini Yurtta Sulh Konseyi olarak tanımlayan bir grup asker tarafından askerî darbe girişimi gerçekleştirildi. Erdoğan, CNN Türk kanalında telefon ile gerçekleştirdiği görüntülü konuşmada darbecilere hiçbir şekilde imkan tanınmayacağını ifade ederek halkı darbeye tepki göstermek için sokağa çıkmaya davet etti. Çağrının ardından, Türkiye’nin birçok ilinde darbe karşıtı protesto gösterileri düzenlendi. 16 Temmuz sabahı, darbe girişimi bastırıldı ve askerler silahları ile birlikte teslim oldu.[151][152]

Darbe girişiminin bastırılması sonrası Erdoğan, Amerika Birleşik Devletleri Başkanı Barack Obama’ya seslenerek Fethullah Gülen’in terör örgütü lideri sıfatıyla Türkiye’ye iade edilmesi çağrısında bulunarak yapının mensuplarının da kararlılıkla ve ivedilikle devlet kurumlarından temizleneceğini belirtti.[153][154]

Dış siyaset

Avrupa Birliği

Erdoğan, European Voice Organization tarafından “The European of the Year 2004 (Yılın Avrupalısı)” seçilmiş, bunun üzerine Erdoğan “Türkiye’nin Avrupa’ya katılımı bir medeniyetler çatışmasına yol açmaz uzlaştırıcı ve birleştirici olur.” yorumunda bulundu.[178] 3 Ekim 2005 tarihinde Türkiye’nin Avrupa Birliği üyelik müzakereleri, Erdoğan’ın görev süresi içinde başladı.[179]

2016 Birleşik Krallık’ın Avrupa Birliği üyeliği referandumu öncesi Birleşik Krallık Başbakanı David Cameron “bugünkü ilerleme hızıyla Türkiye’nin AB’ye üyeliği 3000 yılını bulur.” açıklamasını yaptı.[180] 19 Haziran 2016 tarihinde ise Türkiye AB üyesi olacak diye hayır oyu kullanmayın şeklinde bir görüş belirtti.[180] Bu açıklamaların ardından Erdoğan  “Bir araya geldiğimiz zaman sen böyle konuşmuyordun Cameron… Öyle demiyordun bize. Hep bize söylediği şuydu, ‘Her zaman yanınızdayız, bir an önce Türkiye’nin Avrupa Birliğine girmesi için her türlü gayreti gösteriyoruz’. Ne oldu şimdi?” sözleriyle tepkisini belirtti.[181]

Almanya

Haziran 2016’da Almanya Federal Meclisi’nde Hristiyan Birlik Partileri, Sosyal Demokrat Parti ve Yeşiller Partisi’nin Ermeni Soykırımı’nı tanıdığı tasarı önergesini oy çokluğuyla kabul edilmesi Türkiye ile Almanya ilişkilerini gerdi. Erdoğan, bu oylamanın Almanya ilişkilerini etkileyeceğini belirterek “Atmamız gereken adımları atacağız” açıklamasını yaptı.[182] Açıklamanın ardından Türkiye otepki olarak parlamentosunun kararının “şiddetle kınanacak bir karar” ve “kabul edilemez” olduğunu açıkladı ve “tarihi olaylara siyasetçiler değil, tarihçiler karar vermeli” tezini ortaya koydu. Ayrıca Almanya’daki büyükelçisini geri çağırdı.[183]

Rusya

2002 yılında Türkiye ve Rusya arasındaki ticaret yaklaşık 5 milyar dolar değerindeyken bu rakam 2011 yılı sonu itibarıyla 32 milyar dolara ulaşmıştır.[184]

Kasım 2005’te Vladimir Putin’in açılışına katıldığı iki ülke arasında ortaklaşa inşa edilecek olan Mavi Akım doğal gaz boru hattı projesi başlatılmıştır. Yine iki ülke arasında Akkuyu Nükleer Enerji Santrali projesi planlanmaktadır. Türkiye başbakanı Tayyip Erdoğan 3 Aralık 2012 tarihindeki Rusya başbakanı Putin’in Türkiye ziyaretinde iki ülke ilişkilerinde hedefin 100 milyar dolar olduğunu belirtmiştir.[185]

Sınır ihlali gerçekleştiren Rus Su-24 uçağının Türk Hava Kuvvetleri tarafından düşürülmesi olayının ardından iki ülke arasında gerek siyasi gerek ekonomik olarak ciddi bir gerilim yaşandı.[186] Erdoğan olayın ardından uçağın sınır ihlali yapılması sebebiyle böyle bir olayın yaşandığını belirtti ve “Bugün olsa yine aynısını yaparız” şeklinde bir açıklama yaptı.[187] Olayın ardından Rusya, Türkiye’den ithal edilen tarım ürünlerinin neredeyse tümünü yasaklamıştı ve Rus vatandaşlarına Türkiye’de tatile gitmeme çağrısı yapmış ve turizm acentelerinin de Türkiye’ye tur satışlarını engelledi.[188] Bunun sonucu olarak Antalya’daki Rus turistlerin sayısı %98.5 azaldı.[189] Rusya parlamentosunun üst kanadı Federasyon Konseyi Dış İlişkiler Komitesi Başkan Yardımcısı Vladimir Cabarov, Binali yıldırım’ın başbakan olması ve kurulan yeni hükümet ile ilgili ”Türkiye’de hükümetin değişmesiyle pratikte hiçbir şey değişmiyor. İlişkilerimiz değişmez.” şeklinde bir açıklama yaptı.[190][191][192]

Kremlin sözcüsü Dmitri Peskov gazetecilere yaptığı açıklamada Erdoğan’ın Putin’e yazdığı mektupta olayda ölen pilotun ailesine başsağlığı mesajı verdiğini ve “af dilediğini” söyledi.[193][194] Yıldırım, Erdoğan’ın Putin’e gönderdiği mektupla ilgili “Rusya ile mesele tatlıya bağlanmıştır… Sadece üzüntülerimizi bildirdik.” açıklamasını yaptı ve 6 ayda yaşananları yaşanmamış gibi kabul edip yola devam edeceklerini belirtti.[195][196] Putin bu açıklamanın ardından hükümetine, Türkiye ile karşılıklı ticari anlaşmaları iyileştirmek üzere görüşmelere başlamaları talimatı verdi ve Rus turistlerin Türkiye’ye gelmesini engelleyen seyahat kısıtlamalarını da kaldırma kararı aldı.[197][198]

Ermenistan

Erdoğan, Türkiye ile Ermenistan arasındaki normalleşme süreciyle ilgili Karabağ Sorunu hakkında ‘Karabağ’da Ermeni işgali sona ermeden biz de sınırı Ermenilere açmayız’ demiştir.[199]

İsrail

Erdoğan İsrail’in sahip olduğu nükleer tesisleri “bölgesel barış için ana tehdit” olarak tanımladı ve UAEK denetimi altına girmesi için çağrıda bulundu.[200] Erdoğan “açık hava hapishanesi” olarak tanımladığı Gazze’nin bu durumu için İsrail’i suçlu bulduğunu açıklamıştır.[201]

2009 Dünya Ekonomik Forumu toplantısında Gazze çatışması ile ilgili olarak Shimon Peres ve Erdoğan arasında geçen konuşma, Erdoğan’ın toplantıyı terketmesiyle sonuçlandı. Peres Erdoğan’ın açıklamaları sonrası İstanbul’a bir roket düşse aynı tutumun Türkiye tarafından yapılacağını söyleyerek Erdoğan’ın durumu anlamadığını söyledi.[202] Erdoğan Peres’e şu sözleri söyledi: “Sesin çok yüksek çıkıyor. Biliyorum ki sesinin benden çok yüksek çıkması bir suçluluk psikolojisinin gereğidir. Öldürmeye gelince, siz öldürmeyi çok iyi bilirsiniz. Plajlardaki çocukları nasıl öldürdüğünüzü, nasıl vurduğunuzu çok iyi biliyorum.” Peres’e yanıt vermesi esnasında konuşması moderatör tarafından kesilen Erdoğan, şu sözleri söyleyerek salondan ayrılmıştır. ” Benim için de bundan böyle Davos bitmiştir. Daha Davos’a gelmem. Siz konuşturmuyorsunuz. 25 dakika konuştu, 12 dakika konuşturuyorsunuz. Olmaz.”[203]

31 Mart 2010 tarihinde Gazze’ye insani yardım taşıyan altı gemiye Akdeniz’de İsrail Savunma Kuvvetleri tarafından gemilerde bulunan aktivistlerden bir kısmının öldürülmesi, bir kısmının yaralanması ve gemilerin yolcularıyla birlikte rehin alınması ile sonuçlanan olayın[204][205] ardından iki ülke arasında gerek siyasi gerek ekonomik olarak ciddi bir gerilim yaşandı. Olay hakkında Türk Dışişleri Bakanı 2010 yılında, olayın iki ülkenin arasındaki ilişkileri geri dönülmez bir şekilde zedeleyebileceğini belirtti.[206]

Erdoğan, 6 Ekim 2011 tarihinde Güney Afrika Cumhuriyeti’ne İsrail Başkatiplerinden Ya’akov Finkelstein, Erdoğan’ın Güney Afrika Başbakanı ile yaptığı basın açıklamasında “Tünellerden sadece gıda değil, silahlar, füzeler geçiyor. Bu füzelerle şehirlerimiz, çocuklarımız vuruluyor” diyen Başkatibin sözlerine “O tünellerden atom bombası geçmez. Nükleer silah geçmez, fosfor bombaları geçmez. İsrail, fosfor bombalarıyla Gazze’yi bombalamıştır. Bu bir kitle imha silahıdır. Ve kitle imha silahı kullanmak suçtur. O tünellerden geçse geçse ancak küçük çaplı silahlar geçebilir. Tüfek geçer. Ama oradan tank, top bunlar geçmez değil mi?” sözlerini sarf etmiş ve devamında “İsrail, bölge için en büyük tehlike çünkü atom bombası var” demiştir.[203]

20 Aralık 2015 tarihinde AK Parti Sözcüsü Ömer Çelik “İsrail ile kesin bir anlaşma yok. Bir taslak üzerinde çalışılıyor. Kuşkusuz İsrail Devleti ve halkı Türkiye’nin dostudur.” açıklamasını yaptı.[207] Haziran 2016 tarihinde İsrail-Türkiye İlişkilerinin normalleşmesi için müzakerelerde Türkiye ile İsrail uzlaşmaya vardı. İsrail’le uzlaşma kapsamında iki ayrı metin düzenlendi.[208] 28 Haziran 2016 tarihinde mutabakata Dışişleri Bakanlığı müsteşarı Feridun Sinirlioğlu ve aynı saatte İsrail Dışişleri Bakanlığı Genel Direktörü Dore Gold da Dışişleri Bakanlığı’nda basına kapalı olarak imza attı.[209] Erdoğan İsrail’le yapılan anlaşmadan bahsederken Gazze filosu saldırısı ile ilgili İHH’ya “Uluslararası bazda bir adım atıyoruz. Siz kalkıp da Türkiye’den böyle bir insani yardımı götürmek için günün başbakanına mı sordunuz? Biz zaten oraya gerekli yardımı Gazze’ye bugüne kadar hep yaptık yapıyoruz. Filistin’e yaptık yapıyoruz.” şeklinde bir eleştiri yaptı.[210][211]

Diğer Orta Doğu ülkeleri

Recep Tayyip Erdoğan Başbakanlık dönemi boyunca; Türkiye-Irak Yüksek Düzeyli Stratejik İşbirliği Konseyi tarafından düzenlenen Bağdat’ta 36 mutabakat zaptı ve çalışma protokolü imzaladı. Protokol içeriği güvenlik, enerji, petrol, elektrik, su, sağlık, ticaret, çevre, ulaşım, konut, inşaat, tarım, eğitim, yüksek öğrenim ve savunma sektörlerini içermektedir[212].

Irak’ın kuzey bölgesi ile ılımanlaşan ilişkiler sonrası Erbil’de bir Türk üniversitesi ve Musul’da bir Türk konsolosluğu açılmıştır.[213] Abdullah Gül 23 Mart 2009 tarihinde Irak’a gerçekleştirmiş olduğu gezi ile 33 yıl sonra Irak’a giden ilk cumhurbaşkanı oldu. [214]

Recep Tayyip Erdoğan, ailesi ve eşlik eden heyetle birlikte, 13 Eylül 2011 tarihinde [215] ilk ziyaret yeri Mısır olmak üzere Tunus ve Libya’ya[216] resmi ziyaretler gerçekleştirmiştir.[217] Mısır’ın ardından Tunus ziyaretini gerçekleştiren Erdoğan’a Mısır[218], Tunus ve Libya’da duyulan halk ilgisi dünya kamuoyunda geniş yankı bulmuştur.[219] Erdoğan, Trablus da Libya’lılara Şüheda Meydanı’nda bir konuşma yapmıştır.

Suudi Arabistan

24 Eylül 2015’te Mina’da yaşanan izdiham üzerine Erdoğan, Suudi hükumetinin hac organizasyonları için çok çalıştığını belirterek “Dünyanın birçok yerinde bu tür organizasyonlarda bakıyorsunuz ihtimaller düşük de olsa bazı sıkıntılar yaşanıyor. Suudi Arabistan’a saldırgan tavırları doğru bulmuyorum.” dedi.[220]

Seçimler tarihi

12 Haziran 2011 tarihinde gerçekleştirilen 2011 Türkiye Genel Seçimlerinde Adalet ve Kalkınma Partisi tarafından kullanılan, üzerinde Erdoğan’ın bir resmi ve “Türkiye Hazır Hedef 2023” sloganı yazılı bulunan afişlerden biri.

Recep Tayyip Erdoğan, 1986 yılından beri beşi milletvekili seçimi, ikisi yerel seçim, biri ise cumhurbaşkanlığı seçimi olmak üzere toplamda sekiz farklı seçime katıldı. İki milletvekili seçimi ile bir yerel seçim dışında katıldığı tüm seçimlerde halk tarafından seçildi. Erdoğan’ın katıldığı seçimler ve aldığı sonuçlar şu şekildedir:

Seçim Erdoğan’ın katılımı Parti Oy sayısı Oy oranı (%) Sonuç
1986 milletvekili ara seçimleri, İstanbul 6. bölge İstanbul milletvekili adayı Refah Partisi 31.247 8,57 Parti 5. sırada kaldı ve seçilemedi
1989 yerel seçimleri, Beyoğlu Beyoğlu belediye başkanı adayı Refah Partisi 21.706 22,83 2. sırada kaldı ve seçilemedi
1991 genel seçimleri, İstanbul 6. bölge İstanbul milletvekili adayı Refah Partisi 70.555 20,01 Parti 5. sırada kaldı ve seçildi; ancak tercihli oy sisteminde tercih edilmediğinden milletvekilliği 2. sıradaki adaya geçti
1994 yerel seçimleri, İstanbul İstanbul büyükşehir belediye başkanı adayı Refah Partisi 973.704 25,19 Belediye başkanı seçildi
2003 milletvekili ara seçimleri, Siirt Siirt milletvekili adayı Adalet ve Kalkınma Partisi 55.203 84,82 Siirt milletvekili seçildi
2007 genel seçimleri, İstanbul 6. bölge İstanbul milletvekili adayı Adalet ve Kalkınma Partisi 939.027 44,07 İstanbul milletvekili seçildi
2011 genel seçimleri, İstanbul 6. bölge İstanbul milletvekili adayı Adalet ve Kalkınma Partisi 1.391.558 48,27 İstanbul milletvekili seçildi
2014 cumhurbaşkanlığı seçimi Cumhurbaşkanı adayı – 21.000.143 51,79 Cumhurbaşkanı seçildi
2018 cumhurbaşkanlığı seçimi Cumhurbaşkanı adayı Adalet ve Kalkınma Partisi 26.325.188 52,59 Cumhurbaşkanı seçildi

Genel seçimler

3 Kasım 2002 tarihinde yapılan Türkiye genel seçimleri Erdoğan’ın başkan adayı olduğu Adalet ve Kalkınma Partisi 34.29%’luk oy oranı ile 363 milletvekili çıkartarak kazanmış; Erdoğan kurulacak hükümetin başkanlık etmiştir.

22 Temmuz 2007 tarihinde yapılan Türkiye genel seçimlerinde ise 46.58% oy oranı ile Adalet ve Kalkınma Partisi hükümeti kurma görevini üstlenmiştir. Seçimden önce parti tanıtımı için Erdoğan’ın seçim vaatleri ile dolu çeşitli resimler bilbordlarda gösterilmiştir. Ayrıca “Tek millet, tek bayrak, tek vatan, tek devlet” yazılı bir Erdoğan resmide gösterilmiştir. Hükümete ve partiye Erdoğan başkanlık yapmıştır.

12 Haziran 2011 tarihinde yapılan Türkiye genel seçimlerini ise Adalet ve Kalkınma Partisi Türkiye genel seçimlerinde bir ilke imza atarak üçüncü kez üst üste 49.83%’lük bir oy oranı ile kazanmıştır. Diğer seçim tanıtımlarından farklı olarak 2011 seçimlerinde Erdoğan farklı temaların bulunduğu parti tanıtım reklamlarında boy göstermiş ve “Haydi Bir Daha” adlı partisine ve oy verenlere atıfla hazırlanan şarkısını yorumlamıştır. Erdoğan’ın söylemiyle “Türkiye Hazır Hedef 2023” sloganı kullanılmıştır.

Cumhurbaşkanlığı seçimi

24 Nisan 2007 tarihinde Adalet ve Kalkınma Partisi Grup toplantısında Başbakan Recep Tayyip Erdoğan “Adayımız Abdullah Gül kardeşim” diyerek Abdullah Gül’ün 11. Cumhurbaşkanı adayı olduğunu açıklamıştır.[221] Abdullah Gül 28 Ağustos 2007 tarihinde yapılan cumhurbaşkanlığı seçiminin üçüncü turunda 339 oy alarak Türkiye Cumhuriyetinin 11. cumhurbaşkanı seçildi.[222]

Yerel seçimler

Recep Tayyip Erdoğan 1994 yerel seçimlerinde %25,19 oy alarak İstanbul Büyükşehir Belediye Başkanı olarak seçildi.

Erdoğan’ın liderliğinde Adalet ve Kalkınma Partisi 2002 genel seçimleri kazandıktan sonra, 2004 yerel seçimlerinde oy sayısını daha fazla arttırdı. Adalet ve Kalkınma Partisi 16 büyükşehir belediyesinden 12 tanesini kazanarak seçimlerden birinci parti olarak ayrıldı.

2007-2010 e-muhtıra , 2007 ve 2010 Referandumu Seçimleri , İsrail’in Filistin’e saldırıları ve Çin’in Doğu Türkistan’da olay çıkarması gibi olaylar döneminde iken 2009 yılında yerel seçim yapıldı. Bu seçimde Adalet ve Kalkınma Partisi 2004 yerel seçimlerindeki oy oranından %3 az oy alarak %39 oy aldı. İkinci parti olan CHP %23 oy aldı ve üçüncü parti olan MHP %16 oy aldı.

2014 yerel seçimlerinde , 2009 seçimlerinden %5 fazla oy alarak %43,39 oy aldı. İkinci parti olan CHP %25,61 oy aldı ve üçüncü parti olan MHP %17,62 oy aldı.

Ödüller

Kurdele Ödül ya da nişan Ülke Tarih Şehir Not Kaynak
Nişan-ı Pakistan Pakistan 26 Ekim 2009 İslamabad Pakistan Hükûmeti tarafından verilen en yüksek dereceli sivil nişandır. [260][261]
Altın Kartal Nişanı  Kazakistan 11 Ekim 2012 Ankara Altın Kartal Nişanı Kazakistan Cumhuriyeti’nin en yüksek devlet nişanıdır. [262]
Haydar Aliyev Nişanı  Azerbaycan 3 Eylül 2014 Bakü Haydar Aliyev Nişanı Azerbaycan’ın en yüksek nişanıdır. [263][264]
Leopold Nişanı Belçika 5 Ekim 2015 Brüksel Leopold Nişanı adını ilk Belçika Kralı I. Léopold’dan almıştır. [265][266]
Madagaskar Devlet Yüksek Nişanı  Madagaskar 25 Ocak 2017 Antananarivo Madagaskar’ın en önemli ve en yüksek dereceli nişandır. [267][268]

Özel hayatı

4 Temmuz 1978 günü verdiği bir konferansta tanıştığı 1955 doğumlu Emine Gülbaran ile evlenmiştir. Emine Erdoğan ile Recep Tayyip Erdoğan’ın Ahmet Burak ve Necmettin Bilal isminde iki oğlu, Esra ve Sümeyye isminde iki kızı bulunmaktadır. Mustafa isminde bir erkek kardeşi vardır. Vesile ismindeki kız kardeşi, Ziya İlgen ile evlidir.

Kaynakça

  1. Yalçın, Soner (Haziran 2014). Kayıp Sicil: Erdoğan’ın Çalınan Dosyası (1. bas.). İstanbul: Kırmızı Kedi Yayınevi. ISBN 978-605-4927-40-1.
  2. “Karayolu sektörü” (PDF). Türkiye Cumhuriyeti Ulaştırma, Denizcilik ve Haberleşme Bakanlığı. 2015. s. 6. 22 Mart 2015 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Çakır, Ruşen ve Çalmuk, Fehmi (4 Temmuz 2001). “Babası küfür eden Tayyip’i tavana astı”. Milliyet. s. 19.
  3.  Yalçın, Soner; ss. 11
  4.  “Başbakan Erdoğan ‘Gürcü’ Asılı Mı!”. Milliyet. 3 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 12 Kasım 2009.
  5.  http://www.youtube.com/watch?v=8RcH-t3O2OA
  6.  “Başbakan Erdoğan dedesinin nereli olduğunu Odatv’den öğrenecek”. Odatv. 17 Ağustos 2009. 16 Temmuz 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi.
  7.  Yalçın, Soner; ss. 19
  8.  Yalçın, Soner; 23
  9.  Yalçın, Soner; 27
  10. “Tayyip olmazsa Vecdi’yi yapsınlar”. Hürriyet. Doğan Haber Ajansı. 14 Kasım 2002. 8 Kasım 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi.
  11.  Yalçın, Soner; 24
  12. “Bakanlar Kurulu’nun özgeçmişi”. Milliyet.com.tr. 29 Ağustos 2007. 6 Ocak 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Mart. Tarih değerini gözden geçirin: |erişimtarihi= (yardım)
  13. “En coşkulu açılım”. Ntvmsnbc.com. 14 Mart 2010. Erişim tarihi: 14 Mart 2010.
  14.  Yalçın, Soner; ss. 24
  15.  “Miladi takvimdeki 1950-1959 yılları arasındaki ayların Hicrî ve Rumi takvimlerdeki karşılığı”. Diyanet İşleri Başkanlığı. 4 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi.
  16.  “Erdoğan: Simit ve su satar, kitap alırdım”. Anadolu Ajansı. Ankara: NTV.com.tr. 23 Temmuz 2012.
  17.  “Erdoğan, kendi hikayesini anlattı”. Cihan Haber Ajansı. Ankara: Zaman. 4 Eylül 2013. 13 Temmuz 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi.
  18.  Yalçın, Soner; ss. 33
  19.  Yalçın, Soner; ss. 43
  20.  Yalçın, Soner; ss. 56
  21.  “Biyografi”. tccb.gov.tr. 10 Haziran 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Nisan 2016. |yayıncı=dış bağlantı (yardım)
  22. Küçük, Mustafa (5 Temmuz 2014). “Erdoğan Ailesi’nin mutlu günü”. Hürriyet. 13 Temmuz 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi.
  23.  Yalçın, Soner; ss. 59
  24.  Yalçın, Soner; ss. 46
  25.  Yalçın, Soner; ss. 49
  26. Tokuş, Kübra (24 Eylül 2014). “Erdoğan’ın 33 yıl sonra ortaya çıkan istifa dilekçesi”. Yeni Şafak. 31 Ocak 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi.
  27. Gökdemir, Orhan (25 Nisan 2014). “Erdoğan’ın diploması aslında hangi okuldan”. Odatv. 27 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi.
  28. “Rektörlük, diplomasını yayınladı; Halaçoğlu yeni belge gösterdi”. Doğan Haber Ajansı. Zaman.com.tr. 25 Nisan 2014. 16 Kasım 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi.
  29.  Yalçın, Soner; ss. 60
  30.  “‘Susuzluğu birlikte yudumlayacağız'”. Milliyet. 29 Mayıs 1994. s. 15.
  31.  Yalçın, Soner; ss. 67
  32.  “Portre: Recep Tayyip Erdoğan”. Aljazeera. 19 Ocak 2014. 22 Mayıs 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Şubat 2014.
  33.  Yalçın, Soner; ss. 86
  34.  Yalçın, Soner; ss. 91-92
  35. Gökdemir, Orhan (11 Kasım 2010). “Erdoğan için hangi asker ‘icabına bakacağım’ dedi”. Odatv. 8 Nisan 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi.
  36.  Çelik, Mansur (6 Eylül 2007). “Baykal’dan Erdoğan’a ‘muhasebeci’ eleştirisi”. Ankara: Milliyet.
  37.  Yalçın, Soner; ss. 103
  38.  Yalçın, Soner; ss. 112
  39. http://eski.yerelnet.org.tr/secimler/il_secim.php?ilid=34&yil=1989&bbb=2870
  40.  Yalçın, Soner; ss. 114
  41.  Yalçın, Soner; ss. 115
  42.  Yalçın, Soner; ss. 125
  43.  Yalçın, Soner; ss. 124
  44.  Yalçın, Soner; ss. 126
  45.  Akyol, Taha (28 Aralık 1993). “Belediye görüntüleri”. Milliyet. s. 17.
  46.  “Refah’ta Alevi atağı”. Milliyet. 16 Ocak 1994. s. 25.
  47.  27 Mart 1994 Büyükşehir Belediye Seçimi İstanbul İhlas Haber Ajansı Erişim tarihi: 1.7.2011.
  48. http://www.tccb.gov.tr/receptayyiperdogan/biyografi/
  49.  [1] “Davayı karara bağlayan mahkeme heyeti, Başbakan Recep Tayyip Erdoğan ile Adalet ve Kalkınma Partili Mehmet Mustafa Açıkalın, İdris Naim Şahin ve Mikail Arslan’ın milletvekili olmalarını dikkate alarak, Anayasa’nın 83. maddesi uyarınca dosyalarının ayrılmasına karar verdi.”, Radikal, 2 Aralık 2003
  50.  Hürriyet Gazetesi’nin 28 Nisan 1999 tarihli AKBİL skandalı büyüyor haberi
  51.  Milliyet Gazetesi’nin 30 Nisan 1999 tarihli İstanbul belediyesi çalkalanıyor haberi
  52. Bardakçı, Murat (22 Eylül 2002). “Şiiri böyle montajlamışlar”. Hürriyet. 19 Haziran 2014 tarihinde kaynağındanarşivlendi.
  53.  Tarih Bilinci
  54.  Avcu, Arife (8 Aralık 1997). “Erdoğan soruşturma kıskacında”. Milliyet. İstanbul. s. 19.
  55.  “Erdoğan’ın konuşma bandı Yargıtay’da”. Milliyet. Ankara. 9 Aralık 1997. s. 19.
  56.  “Tayyip Erdoğan’a hapis istemi”. Milliyet. Diyarbakır. 13 Şubat 1998. s. 17.
  57.  Avcu, Arife (31 Mart 1998). “Erdoğan’dan 7 savunma”. Milliyet. İstanbul. s. 19.
  58.  Çakan, Şeyhmus (22 Nisan 1998). “Erdoğan’a yargı şoku”. Milliyet. Diyarbakır. s. 18.
  59.  “‘Erdoğan, takiye yapıyor'”. Milliyet. Diyarbakır. 4 Haziran 1998. s. 17.
  60.  “Erdoğan artık yasaklı”. Milliyet. 24 Eylül 1998. s. 16.
  61.  Atar, Ersan (26 Eylül 1998). “Erdoğan, savaş çığırtkanı”. Milliyet. İstanbul. s. 15.
  62.  Avcu, Arife (28 Kasım 1998). “Erdoğan cezasını 4 ay erteletti”. Milliyet. İstanbul. s. 21.
  63.  Avcu, Arife (26 Ocak 1999). “Erdoğan 53 gün daha erteleme istiyor”. Milliyet. İstanbul. s. 13.
  64.  Avcu, Arife (27 Mart 1999). “Erdoğan’dan son gösteri”. Milliyet. İstanbul. s. 19.
  65.  Avcu, Arife (25 Temmuz 1999). “Erdoğan ‘milli duruş’ istedi”. Milliyet. İstanbul. s. 17.
  66.  Millî Nizam Partisi Ve Millî Görüş Hareketi
  67.  Millî görüş gömleğimizi değiştirdik konulu ulusal gazete haberi.Sabah
  68.  Yüksek Seçim Kurulu Resmî Sitesi verileri
  69.  10 Kasım 2002 tarihli 24932 sayılı T.C Resmi Gazetesi
  70.  TÜRKİYE GENELİ PARTİLERİN KAZANDIKLARI MİLLETVEKİLİ SAYILARI T.C. Yüksek Seçim Kurulu Başkanlığı Resmî Web sitesi erişim tarihi: 28 Ekim 2007.
  71.  2011 Yılı Genel Seçim SonuçlarıHürriyet gazetesi 02 Temmuz 2011 tarihinde erişilmiştir.
  72. “Millete hizmet yolunda 12 yıl”. Adalet ve Kalkınma Partisi. Mart 2014. s. 179. 5 Mart 2016 tarihinde kaynağından (PDF)arşivlendi.
  73.  Karayolu sektörü; ss. 6
  74.  Karayolu sektörü; ss. 89
  75.  Millete hizmet yolunda 12 yıl; ss. 364
  76.  Karayolu sektörü; ss. 94
  77. Gürkan, Emrah (12 Ocak 2014). “Havaalanı sayısı 10 yılda 2 kat arttı”. Ekonomist. 14 Temmuz 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi.
  78.  “Türkiye 10 yılda baraj yapma rekoru kırdı”. Akşam. 22 Nisan 2014. 4 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi.
  79.  Millete hizmet yolunda 12 yıl; ss. 397
  80.  “TOKİ “23 şehir” kurdu”. Sabah, Emlak. 25 Aralık 2013. Erişim tarihi: 7 Şubat 2014.
  81.  “E-devlet kapısı açıldı”. Hürriyet. 18 Aralık 2008. 13 Temmuz 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi.
  82.  “TÜRKSAT 3A fırlatıldı”. Habertürk. 13 Haziran 2008. 13 Temmuz 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi.
  83.  “TÜRKSAT 4A Uydumuz, Başarıyla Fırlatıldı”. Türksat. 15 Şubat 2014. 16 Temmuz 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi.
  84.  “Türk keşif uydusu Göktürk-2 Uzay’a fırlatıldı”. NTV.com.tr. 18 Aralık 2012.
  85.  http://www.haberler.com/bakan-simsek-2014-yili-butcesinde-en-buyuk-payi-5173100-haberi/
  86. “Doğuda kızlar okuldan uzak”. Radikal. 3 Eylül 2003. 7 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi.
  87. Bozarslan, Mahmut (10 Eylül 2003). “‘Haydi Kızlar Okula’ anketi”. Diyarbakır: NTV.com.tr. 4 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi.
  88. http://www.sabah.com.tr/yazarlar/oguz/2016/03/08/haydi-kizlar-okula-basari-duzeyi-96
  89.  http://www.hurriyet.com.tr/10-yilda-universite-sayisi-kac-oldu-22898266
  90.  http://www.haberler.com/2008-yili-sonuna-kadar-universite-sayisi-130-un-haberi/
  91.  “Üniversitesiz il kalmadı”. Ankara: Milliyet. 23 Mayıs 2008. 6 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi.
  92.  http://www.haberler.com/sahin-universite-sayisi-186-ya-ulasti-3987342-haberi/
  93. Atakan, Bahar (19 Kasım 2010). “Erdoğan’ın FATİH projesi başlıyor”. Ankara: Milliyet. 18 Nisan 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi.
  94. “Fatih Projesi, TBMM gündeminde”. Cihan Haber Ajansı. Hürriyet. 22 Ocak 2015. 13 Temmuz 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi.
  95.  “4+4+4 eğitim sistemi başlıyor”. Anadolu Ajansı. Sabah. 16 Eylül 2012. 5 Mart 2016 tarihinde kaynağındanarşivlendi.
  96.  Merih Celasun; 2001 Krizi, Öncesi ve Sonrası; S1
  97. http://www.ggdc.net/Maddison/Historical_Statistics/horizontal-file_03-2007.xls
  98.  http://www.hurriyet.com.tr/erdogan-in-ekonomi-karnesi-26986761
  99.  “Borç bitti vatandaş IMF’yi unuttu”. Hürriyet. 13 Eylül 2013. Erişim tarihi: 7 Şubat 2014.
  100. http://dergi.aljazeera.com.tr/2014/01/19/akpnin-on-yili-bir-ekonomik-basari-hikayesi-mi/
  101. Arsu, Şebnem (13 Kasım 2009). “Turkey Plans to Ease Restrictions on Kurds and Help End Decades of Conflict”. New York Times. Erişim tarihi: 17 Kasım 2009.
  102. “Attempts to Improve the Government”. infoplease.com. 11 Mayıs 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Temmuz 2012.
  103.  “Turkey apologises for 1930s killing of thousands of Kurds”. The Telegraph. Londra. 24 Kasım 2011. Erişim tarihi: 24 Kasım 2011.
  104.  “Hopa Demonstrations: Stones Considered as Weapons”. Bianet. 19 Ocak 2012. Erişim tarihi: 26 Ocak 2012.
  105.  Belge, Berçin (16 Aralık 2010). “Two-Year Prison Threat for Egg Throwing”. Bianet. Erişim tarihi: 26 Ocak 2012.
  106.  Bilefsky, Dan; Arsu, Sebnem (4 Ocak 2012). “Charges Against Journalists Dim the Democratic Glow in Turkey”. The New York Times. Erişim tarihi: 26 Ocak2012.
  107.  Söylemez, Ayça (23 Ocak 2012). “Journalists are in Prison Because of their Writings”. Bianet. Erişim tarihi: 26 Ocak2012.
  108.  Söylemez, Ayça (16 Ocak 2012). “First Hearing of Journalists after 13 Months of Pre-Trial Detention”. Bianet. Erişim tarihi: 26 Ocak 2012.
  109.  Genc, Kaya (22 Ocak 2011). “Turkish crackdown on Kurdish Journalists”. Xindex. Erişim tarihi: 26 Ocak 2012.
  110.  Önderoğlu, Erol (21 Mayıs 2010). “Kurdish Artist Faces 15 Years in Jail”. Bianet. Erişim tarihi: 26 Ocak 2012.
  111.  “31 People Arrested”. Bianet. 17 Ocak 2012. Erişim tarihi: 26 Ocak 2012.
  112.  “Crackdowns on KESK and BDP”. Bianet. 12 Ocak 2012. Erişim tarihi: 26 Ocak 2012.
  113.  Vogel, Toby (19 Ocak 2012). “Inching away from democracy?”. European Voice. Erişim tarihi: 26 Ocak 2012.
  114.  Çolak, Saliha; Karakus, Abdullah (29 Ocak 2008). “Eşcinseller de eşitlik istiyor, verecek miyiz?”. Milliyet. Erişim tarihi: 26 Ocak 2012.
  115.  “‘Homosexulaty is a disease’ says Turkish minister”. Hürriyet. 7 Mart 2010. Erişim tarihi: 26 Ocak 2012.
  116.  “Press Freedom Index 2013”. Sınır Tanımayan Gazeteciler. Erişim tarihi: 15 Haziran 2013.
  117.  “Freedom of the Press 2012”. Freedom House. Erişim tarihi: 15 Haziran2013.
  118.  “Freedom House Critic of Press Freedom in Turkey”. Bianet. 17 Mart 2011. Erişim tarihi: 26 Ocak 2012.
  119.  “Turkey Loses Ground again in World Press Freedom Index”. Bianet. 26 Ocak 2012. Erişim tarihi: 26 Ocak 2012.
  120.  “Press Freedom ‘Terrible’ in Turkey: Watch Group”. Journal Of Turkish Weekly. 23 Ocak 2012. Erişim tarihi: 26 Ocak 2012.
  121.  Arsu, Sebnem (28 Ağustos 2011). “Turkish Government to Return Seized Property to Religious Minorities”. The New York Times. Erişim tarihi: 3 Aralık 2014.
  122.  Bağış, Egemen (31 Mayıs 2013). “Azınlıklara 2 milyar dolarlık mülk verdik”. Hristiyan Gazete. Erişim tarihi: 3 Aralık 2014.
  123.  “İşte gözaltına alınan isimler!”. Habertürk. 17 Aralık 2013. Erişim tarihi: 22 Aralık 2013.
  124.  “Flaş! Rıza Sarraf ve bakan çocuklarına tahliye!”. Milli Gazete. 28 Şubat 2014. 17 Nisan 2015 arihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Mayıs 2014.
  125. “Bakan Âlâ: 17 Aralık’la ilgili görev yeri değişen polis sayısı 1000”. Hürriyet. 22 Şubat 2014. 13 Temmuz 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Mayıs
  126. 2014.
  127.  Zeynep Gürcanlı (11 Şubat 2014). “Savcı Öz ile 166 hakim ve savcının görev yeri değişti”. Hürriyet. 13 Temmuz 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Mayıs 2014.
  128. Mesut Er, Emir Somer (12 Nisan 2014). “‘Dik durmasaydık darbe hükümeti kuracaklardı'”. Sabah. 25 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Mayıs 2014.
  129. “Star Gazete Manşeti 18 Aralık 2013”. Gazete5. 6 Mart 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Şubat 2014.
  130. http://www.sabah.com.tr/gundem/2010/06/17/cumhurbaskanini_halk_sececek
  131.  http://odatv.com/bahceli-cumhurbaskanligi-icin-o-ismi-eledi-1606141200.html
  132.  http://www.hurriyet.com.tr/hdpnin-cumhurbaskani-adayi-selahattin-demirtas-26712300
  133.  http://www.hurriyet.com.tr/ak-partinin-cumhurbaskani-adayi-recep-tayyip-erdogan-26719347
  134. http://www.sozcu.com.tr/2014/gundem/erdoganin-logosu-calinti-mi-545952/
  135.  http://www.hurriyet.com.tr/erdoganin-secim-logosu-sosyal-medyayi-karistirdi-26720140
  136.  http://www.milatgazetesi.com/milletin-adami-erdogan-makale-59567
  137.  “Peygamber efendimizi bile desteklemeyenler oldu”. Cumhuriyet. 13 Ağustos 2014.
  138.  Tim Arango (31 Ekim 2014). “Turkis Leader, Using Conflicts, Cements Power”. The New York Times. Erişim tarihi: 27 Kasım 2014.
  139. Christopher Cameron (1 Kasım 2014). “Turkish President drops $350m on new palace”. The Real Deal: New York Real Estate News. 6 Ocak 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Kasım 2014.
  140. “Erdoğan’dan ‘Kaç-Ak Saray’ için yorum”. Cumhuriyet. 1 Kasım 2014. 4 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Aralık 2014.
  141. “Critical media block imposed on ‘Ak Saray’ amid opening graft concerns”. Today’s Zaman. 29 Ekim 2014. 5 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Kasım 2014.
  142.  “Kaç-Ak Saray’a mehterli tanıtım”. Cumhuriyet. 31 Ekim 2014. 3 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Aralık 2014
  143.  “‘Ak-Saray’ Alman basınında”. Zaman. 30 Ekim 2014. 4 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Aralık 2014
  144. Kadri Gursel (17 Eylül 2014). “Erdogan’s $350m presidential palace”. Al-Monitor. 15 Kasım 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Kasım 2014
  145.  “29 Ekim resepsiyonu iptal”. 30 Ekim 2014. 2 Mart 2016 tarihinde kaynağındanarşivlendi. Erişim tarihi: 3 Aralık 2014
  146.  “Erdoğan Davutoğlu krizinin geçmişi”. Sözcü. 9 Haziran 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Mayıs 2016.
  147. “How mysterious new Turkish blog exposed Erdogan-Davutoglu rift – Al-Monitor: the Pulse of the Middle East”. Al-Monitor. 10 Haziran 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi
  148.  “Ahmet Davutoglu, Turkey’s Prime Minister, Is Expected to Be Replaced”. The New York Times. 5 Mayıs 2016. 29 Mayıs 2016 tarihinde kaynağındanarşivlendi
  149. “Davutoğlu, Erdoğan’ı yalanlayıp gitti: Tercih değil, zaruret”. Cumhuriyet. 6 Mayıs 2016 tarihinde kaynağındanarşivlendi. Erişim tarihi: 6 Mayıs 2016
  150. “Cumhuriyet Gazetesi – #4 Mayıs Saray darbesi”. Cumhuriyet. 4 Mayıs 2016. 29 Mayıs 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi
  151.  “Nihat Genç yazdı: Bu saray darbesi nedir .toğlanları”. odatv.com. 6 Mayıs 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi.
  152. Doğan Akın. “Davutoğlu’na Saray darbesini MHP’ye yargı darbesi izler mi; 25 maddede AKP tarihi ve ihtimaller”. t24.com.tr. 6 Mayıs 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi
  153.  “Türkiye’de Darbe Girişimi: Ne Oldu? Nasıl Oldu?” www.amerikaninsesi.com. Erişim tarihi: 30 Temmuz 2016
  154.  “Darbe girişiminin 24 saati”www.bbc.com. Erişim tarihi: 30 Temmuz 2016
  155.  http://archive.is/8AUe
  156.  “Cumhurbaşkanı’ndan ABD’ye ‘Fethullah Gülen’ çağrısı” www.mynet.com. Erişim tarihi: 30 Temmuz 2016
  157.  Suikastçi paniği Sabah. 28 Temmuz 2010 tarihinde erişilmiştir
  158.  Duruşma gizli değil, açık olsun haber
  159.  Erdoğan’a suikastin cezası: 11 yı
  160.  ‘mehmetali’ tam bir profesyone
  161. http://www.sabah.com.tr/gundem/2014/02/07/savcidan-mit-baskanina-ifadeye-ge
  162.  Mumcu: Adam şehitlere kelle diyo
  163.  NTVMSNBC haberi, 12 Aralık 200
  164.  Sabah gazetesi, 13 Aralık 200
  165.  Erdoğan’dan Bahçeli’ye tazminat davası NTVMSNBC. 11 Haziran 2010 tarihinde erişilmiştir
  166.  Erdoğan, Bahçeli’den 10 bin TL tazminat kazandı Zaman. 11 Haziran 2010 tarihinde erişilmiştir
  167.  Erdoğan ve Adalet ve Kalkınma Partisi Bahçeli’den tazminat kazandı CNN Türk. 11 Haziran 2010 tarihinde erişilmiştir
  168.  Erdoğan’ın Behramoğlu’na açtığı dava başladı Haber 7. 11 Haziran 2010 tarihinde erişilmiştir
  169. “Recep Tayyip Erdoğan Adalet ve Kalkınma Partisi Genel Başkanı”. BBC Türkçe. 27 Aralık 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Aralık 2014
  170. Erdoğan’a hakarette bugün: ‘Faşist Erdoğan’ diyen avukata bir yıl altı ay hapis cezası. Diken.com.tr. En son 14 Temmuz 2015 tarihinde erişildi
  171. AİHM yargcı Karakaş: ‘Cumhurbaşkanı’na hakaret’ davaları gerçek bir sorun. Diken. 13 Ekim 2015. En son 14 Ekim 2015 tarihinde erişildi
  172.  İşte Başbakan’ın mal varlığı Hürriyet. 25 Temmuz 2010 tarihinde erişilmiştir
  173.  Başbakan’ın malvarlığ
  174.  T.C. Başbakanlık İnternet Sitesi 8 Ocak 2014 tarihinde erişilmiştir
  175.  “Eminağaoğlu suç duyurusunda bulundu: Diploması sahte, Cumhurbaşkanlığı iptal edilsin”. http://www.cumhuriyet.com.tr. 3 Haziran 2016 tarihinde kaynağındanarşivlendi. Erişim tarihi: 8 Haziran 2016.|yayıncı= dış bağlantı (yardım
  176. “Marmara Üniversitesi’nden ‘sahte diploma’ açıklaması”. http://www.mynet.com. 5 Haziran 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Haziran 2016. |yayıncı= dış bağlantı (yardım
  177. “ÜNİVDER: Marmara Üniversitesi mezunu olarak gösterilemez”. http://www.imctv.com.tr. 9 Haziran 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Haziran 2016. |yayıncı= dış bağlantı (yardım
  178.  Erdoğan’dan diploma iddialarına yanıt, Vatan (gazete, 2002), Erişim tarihi: 8 Haziran 201
  179.  Cumhurbaşkanı Erdoğan’dan diploma iddialarına yanıt, NTV, Erişim tarihi: 8 Haziran 201
  180.  “Erdogan named European of the Year”. NTV-MSNBC. 1 Aralık 2004. 6 Ocak 2014 tarihinde kaynağındanarşivlendi. Erişim tarihi: 2 Aralık 2004
  181. “EU enlargement past, present and future”. BBC News. 6 Kasım 2008. Erişim tarihi: 1 Şubat 2009
  182. http://www.bbc.com/turkce/haberler/2016/05/160522_ingiltere_turkler_ab_referandu
  183. http://www.bbc.com/turkce/haberler/2016/06/160623_erdogan_ab_muzakere_referandu
  184.  “Cumhurbaşkanı Erdoğan’dan soykırım tepkisi”. Habertürk
  185.  “Almanya Büyükelçimiz Bavulunu Topluyor”. Sözcü
  186.  Turkish-Russian Ties Improving, Premier Erdogan Says Turkish Weekly
  187.  Erdoğan ve Putin’den ortak açıklama!Samanyolu Haber Alıntı: 6 Aralık 201
  188.  http://t24.com.tr/haber/nali-yildirim-hukumeti-dis-politikada-hangi-adimlari-atacak,34223
  189. http://www.komplohaber.com/gundem/erdogan-dan-rus-ucagi-aciklamasi-bir-daha-olsa-yine-aynisini-yapariz-h5041.htm
  190.  https://t24.com.tr/haber/basbakan-yildirim-gerekirse-rusyaya-tazminat-oderiz,34746
  191. http://www.ekonomidebugun.com/h/antalya-ya-gelen-rus-turist-sayisinda-98.5-kayip-var-267
  192.  http://www.haber7.com/dis-politika/haber/1962824-binali-yildirimin-basbakan-olmasina-rusyadan-ilk-aciklam
  193.  http://t24.com.tr/haber/basbakan-binali-yildirim-rusya-icin-ilk-mesajinda-ne-dedi,34208
  194.  http://www.birgun.net/haber-detay/rusya-dan-binali-yildirim-icin-ilk-aciklama-113267.htm
  195. http://www.bbc.com/turkce/haberler/2016/06/160624_erdogan_rusy
  196.  http://www.diken.com.tr/kremlin-erdogan-putinden-ozur-diledi
  197. http://t24.com.tr/haber/basbakan-yildirim-rusyaya-tazminat-odenmesi-soz-konusu-degil-sadece-uzuntulerimizi-bildirdik,34750
  198. http://www.sabah.com.tr/webtv/turkiye/basbakan-binali-yildirim-rusya-ile-mesele-tatliya-baglanmisti
  199.  http://www.sozcu.com.tr/2016/dunya/ve-putin-resmen-acikladi-erdogan-bizden-ozur-diledi-1297937
  200.  http://www.hurriyet.com.tr/rus-turizmciler-hesap-cikardi-turkiyede-her-sey-dahil-tur-paketi-kac-para-olacak-4012463
  201.  “Erdoğan’dan net mesaj: Ermeni işgali.” Samanyolu. 27 Temmuz 2011. 10 Temmuz 2015 tarihinde kaynağındanarşivlendi. Erişim tarihi: 7 Eylül 2011
  202. Service, Haaretz. “Turkish PM: Israel is the main threat to Mideast peace – Haaretz Daily Newspaper | Israel News”. Haaretz.com. 23 Nisan 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Eylül 2010
  203.  Haaretz Service (1 Ocak 2009). “Report: Turkish PM Erdogan says ‘Palestine today is an open-air prison'”. Haaretz. 23 Nisan 2016 tarihinde kaynağındanarşivlendi. Erişim tarihi: 8 Eylül 2010
  204.  “WEF 2009 Turkish leader storms out of debate with Israeli PM”. Telegraph. London. 30 Ocak 2009. Erişim tarihi: 23 Şubat 2011. Yazar |ad1= eksik |soyadı1=(yardım
  205.  “Turkish PM storms out of Davos’ Gaza session, slams moderator”. Hürriyet. 18 Ekim 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Şubat 2009.
  206.  http://t24.com.tr/haber/israil-mavi-marmaraya-saldirdi-9-olu-30-yarali,79210
  207.  http://www.yenisafak.com/gundem/mavi-marmarada-neler-olmustu-421372
  208.  “Turkey condemns Israel over deadly attack on Gaza aid flotilla”. London: Telegraph. 31 Mayıs 2010. Erişim tarihi: 5 Haziran 2010.
  209.  http://www.aljazeera.com.tr/haber/celik-israil-devleti-ve-halki-turkiyenin-dostudur
  210.  http://t24.com.tr/haber/turkiye-israil-arasindaki-mutabakat-metni-yarin-imzalanacak,347390
  211.  http://www.hurriyet.com.tr/turkiye-israil-anlasmasini-imzaladi-40123237
  212. http://www.bbc.com/turkce/haberler/2016/06/160629_erdogan_ihh
  213. http://t24.com.tr/haber/ihhya-bana-mi-sordunuz-diyen-erdogan-gemiye-akpli-vekillerin-binmesine-engel-oldugunu-unuttu,347989
  214. “Türkiye-Irak Ekonomik İlişkileri”. Türkiye Cumhuriyeti Dış İşleri Bakanlığı. 25 Mart 2009. Erişim tarihi: 15 Ağustos 2011.
  215. “Turkish Foreign Minister’s visit to Northern Iraq”. Today’s Zaman. 12 Ekim 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Ağustos 2011.
  216. “Cumhurbaşkanı Gül Irak’ta”. İhlas Haber Ajansı. 23 Mart 2009. Erişim tarihi: 15 Ağustos 2011.
  217. Başbakan Erdoğan’ın ‘Arap Baharı turunun’ ikinci durağı Tunus’ta coşkulu karşılama EurAvtif
  218. http://www.haberturk.com/dunya/haber/669583-tunusta-da-ayni-cosku-galeriTunus’ta da aynı coşku! (HaberTürk
  219. Tüm dünya Erdoğan’ın “Arap Baharı” turunu konuşuyor…
  220. Mısır’da Erdoğan Coşkusu!.. CNN Türk. 13 Eylül 2011
  221. Dünya Erdoğan’ı Konuşuyor Kanal D Haber (14 Eylül 2009)
  222. 25 Eylül 2015 T24 haberi
  223. “Turkey’s ruling party announces FM Gul as presidential candidate,” Xinhua, 24 Nisan 2007 tarihinde erişilmiştir.
  224.  “Gül 339 oyla 11. cumhurbaşkanı seçildi”. NTV.com. 28 Ağustos 2007. Erişim tarihi: 5 Nisan 2007.
  225.  Hasan Cemal (12 Kasım 2014). “Tayyip Erdoğan’ın Atatürkçülüğü…” T24. 2 Aralık 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi.
  226.  “Prime Minister Erdogan’s strongman response to Turkey’s protests”. The Washington Post. Erişim tarihi: 14 Haziran2014.(İngilizce)
  227. “Erdoğan: ‘İki ayyaşın yaptığı yasa…'”. Sözcü. 28 Mayıs 2013. 5 Aralık 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi.
  228.  “Ayşe Hür, “Laiklik Sizlere Ömür””. 28 Mayıs 2013. 7 Mayıs 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi.
  229.  “‘Kim o iki ayyaş?'”. Vatan. 29 Mayıs 2013. 16 Mayıs 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi.
  230.  “Erdoğan’dan “Ayyaş’a Özür!”. habervaktim.com. 3 Haziran 2013. 12 Aralık 2013 tarihinde kaynağındanarşivlendi.
  231.  “Türkiye Başbakanı Erdoğan’a açık mektup; hoş gelmediniz, burada istenmiyorsunuz!”. Bild. 22 Haziran 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Haziran 2014.(Türkçe) ve (Almanca)
  232.  https://www.cihan.com.tr/tr/the-new-york-times-erdogan-paralel-evrende-yasiyor-1631418.htm
  233. “İtalyan gazetesinden Erdoğan’a sert eleştiri”. http://www.hurriyet.com.tr/. 16 Şubat 2016 tarihinde kaynağındanarşivlendi. Erişim tarihi: 14 Şubat 2016.|eser= dış bağlantı (yardım)
  234. http://www.gazeteciler.com/gundem/financial-times-erdogani-elestirdi-pkkyi-korudu-90366h.html
  235.  http://www.taraf.com.tr/padisahlar-daha-mutevaziydi/
  236.  http://www.ntv.com.tr/dunya/abd-insan-haklari-raporunda-turkiyeye-elestiri,PD8vyATAt0GZlV1LxlznzQ
  237. “BirGün’ün ‘Katil ve Hırsız Erdoğan’ manşetinin cezası 11 ay hapis”. http://www.bbc.com/. 15 Aralık 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Şubat 2016. |eser= dış bağlantı (yardım)
  238. “BirGün’e “Hırsız, Katil Erdoğan” Davasında Savunma: Politik Eleştiriydi”. http://bianet.org/. 16 Şubat 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Şubat 2016. |eser= dış bağlantı (yardım)
  239. “New York Times’tan Erdoğan’a sert eleştiri: Bir çizgiyi daha aştı Tamamını oku: http://tr.sputniknews.com/avrupa/20160107/1020057997/new-york-times-recep-tayyip-erdogan.html#ixzz4061SdDKY”. http://tr.sputniknews.com/. 22 Şubat 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Şubat 2016. |başlık=, |eser= dış bağlantı (yardım)
  240. “‘Cumhurbaşkanı’na hakaret’ davaları bilançosu”. http://www.imctv.com.tr/. 3 Mayıs 2016 tarihinde kaynağındanarşivlendi. Erişim tarihi: 14 Şubat 2016.|eser= dış bağlantı (yardım)
  241.  “Kılıçdaroğlu’ndan, Erdoğan için AKP’lilere salonu terk ettiren sözler”. http://www.cumhuriyet.com.tr/. 20 Şubat 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Şubat 2016. |eser= dış bağlantı (yardım)
  242.  “Erdoğan’ı hicveden şarkı nedeniyle Alman büyükelçisine uyarı”. http://www.cnnturk.com/. 17 Nisan 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Nisan 2016. |eser= dış bağlantı (yardım)
  243. “Şarkı: Erdowie, Erdowo, Erdoğan (Türkçe altyazılı)”. http://daserste.ndr.de/. 16 Haziran 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Nisan 2016. |eser= dış bağlantı (yardım)
  244.  “Türkiye ‘Şarkıyı kaldırın’ dedi, Alman mizahçı beklemediği bir yanıt verdi”. http://www.birgun.net/. 9 Mayıs 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Nisan 2016. |eser= dış bağlantı (yardım)
  245. “Almanya Başbakanı Merkel’den ‘Erdoğan’ şiirine sert tepki”. http://www.hurriyet.com.tr. 18 Nisan 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Mayıs 2016. |yayıncı= dış bağlantı (yardım)
  246.  “‘Erdoğan şiiri’ krizi sürüyor”. http://www.dw.com. 3 Mayıs 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Mayıs 2016. |yayıncı= dış bağlantı (yardım)
  247.  “Hiciv mi, hakaret mi?”. http://www.dw.com. 4 Mayıs 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Mayıs 2016. |yayıncı= dış bağlantı (yardım)
  248. “”Erdoğan lütfen benden de davacı ol””. http://www.dw.com. 4 Mayıs 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Mayıs 2016. |yayıncı= dış bağlantı (yardım)
  249. “İngiltere’de ‘Erdoğan’a hakaret şiiri yarışması'”. http://www.bbc.com. 7 Mayıs 2016 tarihinde kaynağındanarşivlendi. Erişim tarihi: 6 Mayıs 2016.|yayıncı= dış bağlantı (yardım)
  250. “Adalet Bakanından Jan Böhmermann’ın yargılanmasına itiraz”. http://www.cnnturk.com. 1 Mayıs 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Mayıs 2016. |yayıncı= dış bağlantı (yardım)
  251. Böhmermann’ın şiirine Almanya’dan yasaklama, Hürriyet, Erişim tarihi: 17 Mayıs 2016
  252. “Erdoğan’a “kan testi” yanıtı: Diplomasını göndersin sahtelik testi yaptıralım”. 18 Haziran 2016 tarihinde kaynağındanarşivlendi. Erişim tarihi: 14 Haziran 2016.
  253. “Demirtaş, Erdoğan’ın o sözlerini hedef aldı: Irkçı bir söylem”. 7 Haziran 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Haziran 2016.
  254. “Erdoğan’ın ırkçı sözlerine Almanya’dan tepki: “Demokrasimize açık saldırı””. 18 Haziran 2016 tarihinde kaynağındanarşivlendi. Erişim tarihi: 14 Haziran 2016.
  255. “Ermeni meselesini bu defa Cem Özdemir üzerinden çözeceğiz”. 18 Haziran 2016 tarihinde kaynağındanarşivlendi. Erişim tarihi: 14 Haziran 2016.
  256. “Özdemir’den Erdoğan’a kan testi cevabı: Çağdışı söylem”. 18 Haziran 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Haziran 2016.
  257. “Merkel’den Erdoğan’a ‘kan testi’ yanıtı: Anlamak mümkün değil”. 8 Haziran 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Haziran 2016.
  258. “Cem Özdemir’den Erdoğan’a yanıt”. http://www.birgun.net. 7 Haziran 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Haziran 2016. |yayıncı= dış bağlantı (yardım)
  259.  http://www.diken.com.tr/demirtas-havalimaninda-olen-insanlarin-cenazesi-morgda-erdogan-balon-ucuruyor/
  260. http://www.gazetehaberoku.org/haberler/demirtas-havalimaninda-olen-insanlarin-cenazesi-morgda-erdogan-balon-ucuruyor-bfc9c6da
  261. “The West Hoped for Democracy in Turkey. Erdogan Had Other Ideas. url=https://www.nytimes.com/2018/08/18/business/west-democracy-turkey-erdogan-financial-crisis.html” (İngilizce). The New York Times. 18 Ağustos 2018.
  262. “Pakistan, Turkey can together bring peace to region: Erdogan (İngilizce)”. Associated Press. 26 Ekim 2009. Erişim tarihi: 22 Kasım 2015.
  263.  “Erdoğan’a devlet nişanı verildi”. Hürriyet. 26 Ekim 2009. Erişim tarihi: 22 Kasım 2015.
  264. “Başbakan Erdoğan’a Kazakistan’ın Altın Kıran Nişanı verildi”. Cihan Haber Ajansı. 11 Ekim 2012. Erişim tarihi: 22 Kasım 2015.
  265. “Rəcəb Tayyib Ərdoğanın “Heydər Əliyev” ordeni ilə təltif edilməsi haqqında Azərbaycan Respublikası Prezidentinin Sərəncamı (Azerice)”. Azerbaycan Cumhuriyeti Cumhurbaşkanlığı. 3 Eylül 2014. 28 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 22 Kasım 2015.
  266.  “Azerbaycan”. Türkiye Cumhuriyeti Cumhurbaşkanlığı. 2 Eylül 2014. 5 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 22 Kasım 2015.
  267. “Belçika Kralı Philippe’den Cumhurbaşkanı Erdoğan’a Kral Leopold Nişanı”. Türkiye Cumhuriyeti Cumhurbaşkanlığı. 5 Ekim 2015. 18 Haziran 2016 tarihinde kaynağındanarşivlendi. Erişim tarihi: 22 Kasım 2015.
  268.  “Belçika: Erdoğan’a verilecek Kraliyet Nişanı destek anlamı taşımıyor”. Cihan Haber Ajansı. 4 Ekim 2015. Erişim tarihi: 22 Kasım 2015.
  269. http://www.tccb.gov.tr/haberler/410/70830/cumhurbaskani-erdogana-madagaskar-devlet-yuksek-nisani-tevcih-edildi.html
  270. http://aa.com.tr/tr/dunya/erdogandan-referandum-aciklamasi/734656

Reklam (#YSR)
Paylaş:
Etiketler:
İlgili
İlgili içerik ve makaleler.
İlgili Mesajlar
MUSTAFA KEMAL ATATÜRK
Türkiye Başbakanları Listesi
Binali Yıldırım
Ahmet Davutoğlu