Osmanlı Devleti Yükselme

(1453-1683)

Babası II. Murat’ın yerine geçen II. Mehmet, İstanbul’un fethini kolaylaştırmak için Venedik, Ceneviz, Macar ve Sırplar ile barış anlaşmalarını yeniledi.

Anadolu coğrafyasında da kendisine engel olmayacak bir durumdan emin olunca İstanbul’u kuşattı. 29 Mayıs 1453 tarihinde İstanbul’u alarak bir döneme damga vurmuş Roma İmparatorluğunu ve devamcısı Bizans İmparatorluğunu sonlandırdı.

Ortodoks Kilisesi, Ermeni Kilisesi gibi Hristiyan dünyanın en önemli iki cemaatini himayesi altına alarak Katolik Hristiyan dünyasına karşı ciddi bir alternatifi elinde bulundurdu.

1460 senesinde Mora Yarımadasını alarak günümüz Yunanistan’ın tamamını, 1461 senesinde ise Pontus Rum Devletini yıkarak fetihlerine devam etti.  

Anadolu topraklarında ki son Türk Beyliği Karamanoğullarını yendi. Akkoyunlu Hükümdarı Uzun Hasan ile Otlukbeli civarında savaşıp kazandı.

Ege ve Doğu Akdeniz sularında  (Girit hariç) Venedik hâkimiyetini sonlandırdı. Doğuda sınırlarını sağlamlaştırdı.

Güneyde Gedik Ahmet Paşanın başarıları ile Toros ve Akdeniz hattı fethedilerek Memluklerle sınır komşusu olundu.

Karadeniz’in kuzeyine yapılan seferlerle Kırım Hanlığı, Kefe ve Sudak Osmanlı Himayesine girerek Karadeniz’in Cenevizlilerin ticari ve askeri hâkimiyeti sona erdi. İtalya’da Napoli Krallığına ait Otranto alındı.

Batı seferlerine devam eden Fatih Sultan Mehmet’in ani ölümü üzerine durakladı. 

Fatih Sultan Mehmet’in ölümü sonrasında hayatta olan iki oğlu Beyazıd ve Cem arasında ciddi bir taht mücadelesi başladı.

Her iki kardeşin savaşı sonrasında kaybeden Cem önce Memluküler’e sonra Rodos şövalyelerine sığınmak zorunda kaldı. En son Papa tarafından alıkonulan Cem’in 1495 senesinde ki ölümü ile rekabet sonra erdi.

I.Beyazıd, babası kadar güçlü bir fetih politikası güdemese de Hersek, Kili ve Akerman’ı topraklarına dahil etti. Venedik ile yapılan savaşlar neticesinde Modon, Koron, Navarin ve İnebahtı limanları ele geçirdi ve Venedik’i haraca bağladı.

Erdebil’de başlayan Şah İsmail’in kurduğu Safevi devletinin kültürel ve dinsel yansımaları Anadolu’yu etkilemeye başladı. Osmanlıda dinsel kaynaklı ilk isyan olan Şahkulu isyanı bu dönemde çıktı ve Şahkulu’nun yakalanıp öldürülmesiyle sonlandı.

Bu süreçte babasının politikalarını zayıf gören Şehzade Selim, Babasının üzerine sefere çıktı ve tahttan çekilmek zorunda bıraktı. II Beyazıt, tahttan çekildikten bir ay sonra vefat etti. 

Yavuz namıyla bilinen I. Selim tahta çıkınca ilk önce rakipleri olan kardeşleriyle mücadele etti ve hepsini boğdurttu. Saltanat gücü kesinleşince ülke için tehdit olarak gördüğü Safevilere karşı sefere çıktı.

Topların ilk defa cephe savaşında kullanıldığı Çaldıran Savaşında, Şah İsmail ve Sultan Selim karşı karşıya geldi ve Yavuz Selim savaştan galip geldi. Yavuz ordusuyla beraber Tebriz’e kadar geldi. S

Safevi tehlikesini bertaraf eden Sultan Selim, Memlüklülere karşı harekete geçti. İlk önce Mercidabık Savaşında sonra Ridaniye savaşında Memlük ordularını yendi ve Suriye Filistin bölgesi en sonunda da Mısır’a girdi.

Sultan Selim İslam Halifesi ünvanını Abbasilerden alarak kutsal emanetleri İstanbul’a getirtti. 

Doğu seferlerini tamamladıktan sonra ibresini batıya doğru çevirdi. İlk batı seferine çıkarken sırtına çıkan bir kitleyi sıktırması sonucu 1520 senesinde vefat etti.

Babasının vefatıyla tek erkek çocuk olan Süleyman tahta geçti. Babasının yapamadığı batı seferlerine başlayarak ilk önce Belgrad sonra Rodos’u fethetti. 1526 senesinde Macaristan ordusu ile Mohaç ovasında karşılaştı ve Macar ordusunu yenerek Macaristan’ı aldı. İlerlemesini devam ettirerek 1529 senesinde Viyana önlerine geldi ve muhasara etti.

Çetin koşullar ve lojistik desteğinin tam sağlanamaması üzerine muhasarayı kaldırarak geri çekildi.

Kanuni namına sebep olacak olan Kanunlar yazdırdı ve yürürlüğe koydu.

1533 senesinde Cezayir meliki denizci Barbaros Hayreddin Paşa, Sultan Süleyman’ın emrine girerek Kuzey Afrika topraklarında kalan yerleri Osmanlı Devletine sundu ve Kaptan-ı Derya ünvanı ile ödüllendirildi. 1538 senesinde Preveze Deniz savaşında Haçlı Donanmasını mağlup etti.

Safeviler tarafından geri alınan Bağdat ve Tebriz şehirlerini yeniden ülke topraklarına geri kattı.

Batıda Fransızlar ile koruyucu sıfatıyla müttefiklik yaptı ve Korsika’nın Fransız topraklarına katılması için asker desteği gönderdi. 1560 senesinde Avrupa seferi sırasında vefat etti. İç organları sefer alanına gömülerek cesedi İstanbul’a getirildi.

Kanuni Sultan Süleyman zamanında Osmanlı Devleti İmparatorluk seviyesine ulaşmış, üç kıtada etkin ve güçlü bir hale gelmişti. Bu dönem Osmanlı mimarisinin de altın dönemiydi. Mimar Sinan inşa ettiği birçok eserle hem Türk tarihine hem de insanlık tarihine geçecek birçok esere imza atmıştı.

Kanuninin ölümü sonrasında II. Selim tahta geçti. Sarı Selim olarak anılan Selim Han döneminde, İnebahtı Deniz savaşı kaybedilse de Kıbrıs fethedildi.

Kanuninin son zamanlarında Sadrazam olan Sokullu Mehmet Paşa, Sultan Selim zamanında da bu görevine devam etti ve birçok başarıya imza attı.

Hindistan üzerine deniz aşırı sefer yapıldıysa da başarılı olunamadı.

I. Selim’in ölümü sonrasında sırasıyla III. Mehmet ve oğlu III. Murat tahta geçti.

Bu padişahlar döneminde başarılar olmuş olsa da dedeleri olan Kanuni zamanında yaşanan yükseliş kadar şaşaalı olmamıştır.  Bu padişahlar döneminde iç isyanlar kendini iyice belli etmeye başlamıştı. Yavuz Sultan Selim döneminde çıkan Bozoklu Celal isyanından beri bu tip isyanlara Celali ismi verilmekteydi.

Ankara’da Kalenderoğlu başta olmak üzere memleketin birçok yerinde isyanlar çıkmaya başladı ve otoritede sallanmalar kendini gösterdi.

Doğuda güçlenen Safevi hükümdarı Şah Abbas Tebriz’i geri aldı. Batıda Zitvatorok Anlaşması ile Osmanlı ilk kez prestij kaybı yaşamaya başladı.

Ekonomik sıkıntılar kendini göstermeye başladı. Otorite kaybından dolayı vergi düzensizliği kendini göstermeye ve doğal netice olarak halk huzursuzluğuna sebep oldu. Aynı dönemde kâh Celâlilerle kah bağımsız olarak Suhte isyanları da kendini göstermeye deva etti.

III. Murat’ın ölümüyle beraber Sultan Ahmet tahta geçti. “Kardeş katli” ni kaldırarak “Ekber” denilen en büyüğün saltanatı kanunu getirerek 150 yıllık bir geleneği kaldırdı.

Sultan Ahmet döneminde yeniçerilerin kazan kaldırmaları baş gösterdi. Sultan Ahmet ılımlı ve yapıcı çözümler üreterek birçok sorunu çözmüş olsa da genç yaşta hayatını kaybetti.

Sultan Ahmet’in kardeşi I. Mustafa tahta geçmişti. Kanlı bastırılan Celali isyanlarının verdiği huzursuzluk ve Yeniçerilerin dizgin tutmayan asi tavırları, yönetimde boşluklara sebep oluyordu.

Sultan Mustafa’dan sonra tahta Genç Osman namıyla bilinen II.Osman geçti. Atik, atılgan ve akıllı olan Osman çıkan bir Yeniçeri isyanı sonrasında boğdurularak katledildi.

Genç Osman’ın kardeşi olan IV. Murat tahta geçince sert tedbirlerle birçok siyanı bastırdı ve elebaşlarını öldürdü. Otoriteyi yeniden sağlamlaştırdı. Sefere son çıkan padişah olarak Revan ve Bağdat seferlerine çıkarak doğu sınırlarını sağlamlaştırdı.    

Sultan IV. Murat’ın genç ölümü ile tahta geçen İbrahim abisi kadar otoriter ve başarılı olamadı. Saray içi entrikalarla boğuşmak zorunda kaldı. Sağlığı iyice bozuldu.

Saray içi entrikalar, iç isyanlar, yeniçeri isyanları ve Safevi tehlikesinin yanı sıra Avrupa, ciddi bir tehdit olarak kendini göstermeye başlamıştı.

Hem Avrupa tehdidini bertaraf etmek hem kaybolan otoriteye güveni artırmak hem de ekonomik sıkıntıyı ortadan kaldırmak için Sadrazam Merzifonlu Kara Mustafa Paşa kumandasında ki Osmanlı ordusu Viyana’yı ikinci kez kuşattı.  

Uzun süren muhasara başarılı olamadı ve Leh ordularının ani baskınıyla bozguna dönüştü.

Büyük umutlarla gelinen Viyana kapıları sonun başlangıcı olarak tarihe geçti.