İldeniz Atabegliği

Günümüz Azerbaycanı ile İran Azerbaycanı arasında Kıpçak Türkü olan Selçuklu Atabegi Şemseddin İldeniz Bey tarafından kurulmuş bir Atabegliktir. Devlet yönetim merkezi sırasıyla Nahçıvan, Hemadan ve Tebrizdir.

Selçuklu veziri Kemaleddin Sümeyremi’nin kölesi olarak saraya giriş yapan Şemseddin İldeniz, Vezir Kemaleddinin suikast sonucu öldürülmesiyle Selçuklu Hükümdarı Mahmud’un emrine girdi. Sonrasında Mahmud’un oğlu Mesut’un hizmetine devam etti. Bu dönemde zekası ve beceriyle hızlı bir şekilde yükselmeye başladı. Sultan Mahmud, ölen kardeşi Tuğrul Bey’in dul eşiyle Şemseddin İldeniz’i evlendirdi ve Azerbaycan Bölgesi Atabegligine atandı. Bölgede ki diğer Atabeglerin çeşitli nedenlerle görevlerini yapamaması nedeniyle bölgede en güçlü Atabeglik haline geldi.  

Uzun yıllar varlığını devam ettiren İldeniz Atabegliği, bölgenin ekonomik, sanatsal ve mimri yönünde ilerlemesinde önemli katkılarda bulundu.

Son Beg olan Özbek döneminde Moğol istilasına karşı direnç gösteremedi. Başkent Nahçınava taşındı. Moğol saldırılarına karşı Tebriz halkı ciddi bir direniş gösterdi. Tebriz ahalisi Harzemşahlara bağlandı ve Harezmşah Sultanı Özbek Han yerine dilsiz sağır kardeşi Kızıl Arslan Hamuş tahta geçirdi. Bu hükümdarla beraber İldeniz Atabegliği tarihe karıştı

İldeniz Atabegleri

Şemseddin İldeniz dönemi (1136-1175)

Muhammed Cihan Pehlivan Dönemi (1175-1186)

Kızıl Arslan Dönemi (1186-1191)

Ebu Bekr dönemi (1191-1210)

Özbek dönemi (1210-1225)

Resim: İllütrasyon