GÜMRÜK VERGİLERİ ve EKONOMİYE ETKİLERİ

Dr. Öner ÖZ

  1. Spesifik Vergiler: İthal mallarının fiziki birimi başına sabit miktarda alınan bir gümrük vergisidir. Örneğin otomobil başına 1.000 USD veya petrolün variline 20 USD vergi konulması gibi.
  2. Advalorem Vergiler: İthal malının fiyatının belli bir yüzdesi şeklinde alınan gümrük vergisidir. Örneğin otomobil ithalatından arabanın değerinin yüzde 80’i oranında vergi alınması gibi.

CIF fiyat: (Cost + Insurance + Freight): maliyet + sigorta +navlun: ithal malının gemiyle ithalatçının limanına vardığı andaki fiyatıdır. Maliyet, sigorta ve navlun(taşıma) giderlerini kapsar.

FOB fiyat(free on board): Malın ihracatçının limanında geminin güvertesine yüklendiği andaki fiyatıdır.

 

  • Karma Gümrük Vergileri: Belli bir miktara kadar spesifik, belirli miktarı aşan kısım içinse advalorem tarife uygulanması durumudur. Genellikle hammaddesi gümrük vergisine tabi olan mallara uygulanan tarifedir. Verginin spesifik kısmı hammadde üzerine konulur ve gümrük vergisine eşittir. Ek olarak alınan advalorem vergi ise iç ekonomide o sanayi dalına ilişkin koruma oranını yansıtır.

Kısmi denge analizinde sadece ilgili endüstri üzerindeki etkiler incelenirken genel denge analizinde tüm ekonomide oluşan etkiler göz önünde bulundurulur.

Bir mal üzerine tarife konulması o malın yurtiçi fiyatının yükselmesine yol açar. İç fiyatların artması ise, malın yerli üretiminin genişlemesine, tüketimin kısılmasına ve milli gelirin ilgili endüstride çalışan üreticilere doğru yeniden dağılmasına neden olur.

Malın serbest dış ticaret durumunda uygulanan fiyatı OP1 olsun. Bu durumda OK kadar yerli üretim, KR kadar ithalat söz konusudur. Bu mala P1P2 kadar bir tarife konulursa, yeni durumda yurtiçi fiyat OP2 olur. Bu fiyattan yurtiçi üretim KS kadar artar ve OS’ye yükselir. Tüketim ise UR kadar düşerek OU olur. Yapılan ithalat ilk durumda KR kadar iken SU’ya düşer. İthalattaki azalmanın UR kadarlık kısmı tüketimdeki azalmadan, KS kadarlık kısmı ise yerli üretimin ithalatın yerine geçmesinden kaynaklanır.

  1. Üretim Etkisi: Tarifenin iç fiyatları yükseltmesi ithalata rakip üreticileri koruyarak yerli üretimin artmasına yol açar. Şekilde görüldüğü gibi üretim K’dan S’ye yükselmiştir. Üretim etkisine koruma etkisi de denir. Malın arz esnekliği ne kadar yüksek olursa (arz eğrisi ne kadar yatık olursa) bu artış daha fazla olacaktır.

Toplumsal üretim kaybı= Gümrük tarifeleri dolayısıyla üretimin ancak daha yüksek bir kaynak maliyeti ile yani daha düşük verimlilik ile artırılmış olmasından kaynaklanan kayıptır. Bu kayıp şekilde a üçgeni alanına eşittir.

  1. Tüketim Etkisi: İç fiyatların yükselmesiyle iç üretim artarken iç tüketim azalır. Şekilde görüldüğü üzere tüketim UR kadar kısılmıştır. İthal malına olan talep esnekliği ne kadar yüksek(talep eğrisi ne kadar yatık ise) ise konulan tarifeler karşısında tüketim o kadar kısılır. Fiyatların artması ve tüketimin kısılması tüketici refahının azalmasına neden olur ki bu durum toplumsal tüketim kaybı ile ifade edilir.

Toplumsal Tüketim Kaybı= Gümrük tarifelerinin iç fiyatları yükseltmesi dolayısıyla toplam tüketici rantında ortaya çıkan azalmadır. Şekilde b üçgeninin alanı ile temsil edilmektedir.

  1. Dış Ticaret Etkisi: Tarifenin dış ticaret etkisi ithalatta daralmadır. Şekilde dış ticaret etkisi KS + UR ’ye eşittir.
  1. Gelir Etkisi: Gümrük tarifeleri ithalatı sıfıra düşürecek kadar yüksek olmadıkları sürece hazineye bir gelir sağlarlar. Elde edilen vergi geliri konulan vergi miktarı ile (P1P2), ithalat miktarı (SU)’nın çarpımına eşittir. Bu çarpım ise bize c dikdörtgeni alanını Az gelişmiş ülkelerde tarifeler önemli bir hazine geliridir.
  1. Yeniden Dağılım Etkisi: Tarifeler milli gelirin tüketicilerden üreticilere doğru yeniden bölüşümüne neden olur. Şekilde tüketicilerden üreticilere aktarılan gelir d yamuğunun alanıyla gösterilmiştir.

 

Reklam (#YSR)