GÜMRÜK TARİFELERİ
Günümüzde ülkelerin ekonomilerini dışa açarak, uluslararası ekonomik ilişkilerini arttırmaları ve dünya ekonomisine entegre olmaları onların yararınadır. GATT/WTO kapsamında gümrük tarifelerinde önemli indirimler yapılmasına rağmen tarifeler ve tarife dışı kısıtlamalar ile dış ticarete kısıtlamalar getirilmeye devam edilmektedir.
GATT/WTO: GATT, II. Dünya Savaşı sonrasında uluslararası ticareti serbestleştirmek amacıyla imzalanmış olan Tarifeler ve Ticaret Genel Anlaşması’dır. GATT, 1995 yılında Dünya Ticaret Örgütü (WTO)’nün kurulmasıyla birlikte Örgüt bünyesindeki temel anlaşmalardan bir hâlini almıştır.
GÜMRÜK TARİFELERİ
Gümrük vergileri dış ticaret yapan iki veya daha fazla ülke arasında mal ve hizmetlerin ülkeye girişlerinde alınan vergi ve harçlardır.
Gümrük tarifesi ise dış ticarete konu olan mal ve hizmetlere uygulanan vergileri belirleyen listelerdir. Gümrük vergileri, gümrük yükümlülüğünün doğduğu tarihte yürürlükte olan gümrük tarifesine göre hesaplanır.
Siyasal egemenliğin sonucu olarak hükümetin tek taraflı olarak koyduğu tarifelere otonom tarife denir.
Uluslararası anlaşmalarla belirlenen ve hükümetlerin uygulamak zorunda olduğu tarifeler ise sözleşmeli (anlaşmalı) tarifelerdir.
Tek kolonlu tarife sistemleri otonom nitelik taşır ve ayırımcı özelliği yoktur. Bu sistemde, her mala ülke orijinine bakılmaksızın bir tek vergi uygulanır ve yasal düzenleme yapılmadan karşılıklı görüşmelerle değiştirilemez. Bu tip tarife sistemleri, sadece gelir veya koruma amacı güden ülkeler için yararlıdır.
Çift kolonlu tarife sistemlerinde her mal için iki vergi vardır. Eğer her iki vergi de yasa ile konmuş ise burada maksimum-minimum formlu bir otonom tarife sistemi söz konusudur. Eğer sadece yüksek vergiler yasa ile belirlenmiş, buna karşılık düşük olanı uluslararası anlaşmalarla ödün olarak verilmiş ise bu durumda kısmen otonom ve kısmen de sözleşmeli tarife sisteminden söz edilir. Buna genel ve sözleşmeli form adı verilir.
NOT: WTO üyesi devletlerin tarife cetvelleri iki kolonludur ve genel-sözleşmeli form şeklindedir. Tarifelerden yüksek olanı otonom karakterdedir ve üye olmayanlara uygulanır. Diğeri ise üye ülkelere karşı uygulanan ödünlü tarifelerdir.
Üç kolonlu tarife sistemlerinde üç ayrı vergi oranı vardır. Sistem çift kolonlu tarife sistemine daha düşük oranlı bir verginin eklenmesiyle oluşur. Bu, tercihli sistem olarak da anılır ve sistemin birçok üyesi arasındaki ticareti teşvik etmek için düzenlenir.
Koruyucu Tarife: İthalata rakip mal üreten yerli firmaları korumayı amaçlayan tarife türüdür. İthal malları belli ölçüde yasaklayan bu tarifede ithalat azalır ancak tamamen sıfırlanmaz.
Yasaklayıcı Tarife: İthalatı sıfıra düşürecek derecede yüksek düzeyde uygulanan tarifedir.
Hasılat Tarifesi: İthalatı zorunlu olan mallardan alınan ve hazine gelir sağlamayı amaçlayan tarifelerdir.
DAMPİNG UYGULAMASI
İhracatçı firmanın yabancı ülkelere kendi ülkesine sattığı fiyattan daha düşük fiyata satış yapmasına damping adı verilir.
Ters Damping: İhracatçının yabancı ülkeye iç fiyatlarından daha yüksek fiyata satış yapmasıdır.
Yıkıcı Damping: İhracatçı firmanın yabancı ülkede monopol oluşturmak amacıyla yabancı ülkedeki yerli firmaların rekabet edemeyecekleri düzeyde düşük fiyattan satış yapmasıdır.
Anti-Damping Vergisi: Hükümetin yerli üreticileri korumak amacıyla damping yapan ihracatçı firmaya uyguladığı fiyatı artırmayı amaçlayan vergilerdir.
