GENÇ VE ÇOCUK İŞÇİLER

GENÇ VE ÇOCUK İŞÇİLERİN ÇALIŞMA SAATLERİ VE TATİLLERİ 

İş kanununda çalışma süreleri, genç ve çocuk işçilerin eğitimlerine engel olmayacak ve ekonomik açıdan istismara uğramayacakları şekilde düzenlenmiştir. İş kanununda genç ve çocuk işçilerin günlük ve haftalık çalışma süreleri ile ilgili kısıtlamalar getirilmiştir. Genç ve çocuk işçilerin çalışma saatleri ve tatilleri, yaşlarına göre değişkenlik göstermektedir.

Genç ve Çocuk İşçilerin Çalışma Saatleri

  • Genç ve çocuk işçilerin çalışma saatleri, ilköğretim eğitimini tamamlamış ve eğitimine örgün olarak devam etmeyen çocuk işçiler için günde yedi, haftada otuz beş saati aşamaz.
  • Kültür, sanat ve reklam faaliyetlerinde çalışan çocuklar için çalışma süreleri günde beş ve haftada otuz saati aşamaz.
  • On beş yaşını tamamlamış çocuk işçiler günde en fazla sekiz, haftada kırk saat çalıştırılabilir.
  • Genç ve çocuk işçilerin gece saatlerinde sanayi işlerinde çalıştırılması yasaktır.

Eğitimine Devam Eden Genç ve Çocuk İşçilerin Çalışma Süreleri

Okul öncesi çağındaki çocuklar ve eğitimine devam eden çocuklar için çalışma sürelerinin eğitim saatleri dışında olması zorunludur. Genç ve çocuk işçiler eğitim gördükleri saatler dışında ise en fazla günde iki saat ve haftada on saat çalıştırabilirler. Okulların tatil olduğu dönemlerde ise çalışma süreleri düzenlenirken yukarıda belirtilen esaslar dikkate alınır.

Genç ve Çocuk İşçilerin Günlük Ara Dinlenme Süreleri

  • Genç ve çocuk çalışanlara, iki saatten fazla dört saatten az süren işlerde otuz dakika, dört saatten fazla yedi buçuk saatten az süren işlerde çalışma süresinin ortasında olmak koşuluyla bir saat günlük ara dinlenmesi verilmesi gerekir.
  • Kültür, sanat ve reklam faaliyetlerinde çalışan genç ve çocuk işçilerin çalışma ve dinlenme süreleri Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı tarafından çıkarılacak yönetmelikle belirlenir.

Genç ve Çocuk İşçilerin İzinleri

  • Genç ve çocuk işçilere hafta tatili olarak kesintisiz en az kırk saat izin verilmesi zorunludur.
  • Genç ve çocuk işçilere ulusal bayram ve genel tatil günlerinde izin kullandırılması gerekir.
  • Genç ve çocuk işçilere en az 20 iş günü yıllık ücretli izin verilmesi gerekir. Yıllık ücretli izinler en fazla ikiye bölünerek kullandırılır.
  • Eğitimine devam eden genç ve çocuk işçilere yıllık ücretli izin süreleri okulların tatil olduğu dönemlerde verilir.

ÇOÇUK VE GENÇ İŞÇİ İSTİHDAMINDA KISITLAMALAR VE YASAKLAR  

Uluslararası sözleşmelerin kabul edilmesi ile çalışma mevzuatımızda çocuk işçilere yönelik bazı koruyucu düzenlemeler yapılmıştır. Yapılan düzenlemelerin amacı, ağır ve tehlikeli işlerde çalışmalarında sakınca bulunan çocuk işçilerin belirli bir yaşa gelinceye kadar gelişimlerini sağlamak, güçlerine uymayan işlerde çalıştırılmalarını önleyebilmektir. Çalışma hayatında çocuk sömürüsünü engellemek için Çocuk ve Genç İşçi İstihdamında Kısıtlamalar ve Yasaklar belirlenmesi, önemi yüksek, denetimi ve cezai caydırıcılığı makul olması gereken bir konudur.

Çocuk işçi 14 yaşını bitirmiş, 15 yaşını doldurmamış ve ilköğretimini tamamlamış kişidir. Genç işçi ise 15 yaşını tamamlamış, ancak 18 yaşını tamamlamamış kişidir.

18 yaşından küçük çocuk ve genç işçiler,

 Çocuklara karşı işlenmiş suçlardan hüküm giyenler,

  • Yüz kızartıcı suçlardan hüküm giymiş olanlar,
  • İşveren veya işveren vekilleri tarafından çalıştırılamazlar.

İşveren;

  • Çocuk ve genç işçinin velisine çalıştıracağı iş, riskleri ve alınan önlemler hakkında bilgi vermelidir.
  • Okula devam eden çocuk ve genç işçiden çalışmaya başlamadan önce öğrenci olduğuna dair belge istemeli ve özlük dosyasında muhafaza etmelidir.
  • Çocuk ve genç işçinin velisi ile yazılı iş sözleşmesi yapmak zorundadır.

Çocuk ve genç işçilerin çalışabilecekleri işlerde güvenlik, sağlık, bedensel, fiziksel, psikolojik gelişmeleri kişisel yatkınlık ve yetenekleri dikkate alınmalıdır.

Çocuk ve genç işçilerin genç bedenlerine ağır işler yaptırılmamalıdır. İş Sağlığı Güvenliği önlemleri alınmalı, psikolojik baskı yapacak ve sağlık koşullarına uygun olmayan işlerde çalıştırılmamalıdırlar.

Okula devam eden genç ve çocuk işçiler, devamlılıklarına ve okul başarılarına engel olmayacak işlerde çalıştırılabilirler.

ÇOCUK VE GENÇLERİN ÇALIŞTIRILAMAYACAĞI İŞLER

Yeraltı ve Su Altı İşlerinde Çalıştırma Yasağı

Maden ocakları ile kablo döşemesi, kanalizasyon ve tünel inşaatı gibi yer altında veya su altında çalışılacak işlerde.

Gece Çalıştırma Yasağı

Sanayiye ait işlerde çocuk ve genç işçilerin gece çalıştırılması yasaktır.

Ağır ve Tehlikeli İşlerde Çalıştırma Yasağı

16 yaşını doldurmamış çocuk ve genç işçiler ağır ve tehlikeli işlerde çalıştırılamaz.

Bunlar;

  • Alkol, sigara ve bağımlılığa yol açan maddelerin üretimi ve toptan satış işleri.
  • Parlayıcı, patlayıcı, zararlı ve tehlikeli maddelerin imali ve satışı ile bu maddelere maruz kalınan işlerde.
  • Radyoaktif maddelere ve zararlı ışınlara maruz kalma ihtimali olan işler.
  • Parça başı ve prim sistemi ile ücret ödenen işler.
  • Aşırı sıcak ve soğuk ortamda çalışma gerektiren işler ile sağlığa zararlı ve meslek hastalığına yol açan maddeler ile yapılan işler.
  • İş bitiminde evine veya ailesinin yanına dönmesine olanak sağlamayan işler (eğitim amaçlı işler hariç).
  • Herhangi bir şekilde insan sağlığını etkileyen zararlı maddelerle ilgili işler (toksit, kanserojen).

Kültür ve Sanat Faaliyetlerinde Çalışan Çocuk İşçiler

6645 Sayılı Torba Kanun tasarısıyla ilk defa 14 yaşından küçüklerle ilgili düzenlemeler yapılmıştır. ”14 yaşından küçük çocuklar” bedensel zihinsel, sosyal ve ahlaki gelişmelerine, eğitimine devam edenlerin okullarına engel olmayacak sanat, kültür ve reklam faaliyetlerinde, çocuk işçinin velisi ile yazılı sözleşme yapmak ve her bir faaliyet için ayrı izin almak şartıyla çalışabileceği hükmü getirilmiştir.

Çocuk ve Genç İşçilerin Çalıştırılma Esasları

Çocuk Hakları Bildirgesi’nin 1959 yılında BM Genel Kurulu tarafından kabul edildiği tarih olan 20 Kasım, Evrensel Çocuk Günü olarak kutlanmaktadır. ILO, Uluslararası Çalışma Örgütü’nün 1999 yılında kabul ettiği “En Kötü Şartlardaki Çocuk İşçiliğinin Yasaklanması ve Ortadan Kaldırılmasına İlişkin Acil Önlemler Sözleşmesi” 2001 yılında Türkiye tarafından da onaylanmıştır. Çocuk ve genç işçilerin çalıştırılma esasları da bu sözleşme ile belirlenmiş olmuştur.

Sözleşmenin 3/d Maddesi “En Kötü Biçimlerdeki Çocuk İşçiliğini” oluşturan çalışma türlerinden biri olarak “doğası veya gerçekleştirildiği koşullar itibariyle çocukların sağlık, güvenlik veya ahlaki gelişimleri açısından zararlı olan işi” tanımlar.

Çocuk ve genç işçilerin; çalışma yaşı ve koşulları, çalışma saatleri ve süreleri, kısıtlanmış ve yasaklanmış iş türleri, işverenin sorumlulukları ve diğer prensipler 4857 Sayılı İş Kanunu 71. Maddesi ve “Çocuk ve Genç İşçilerin Çalıştırılma Usul ve Esasları Hakkında Yönetmelik” ile düzenlenmiştir.

İş Kanunu her ne kadar çocuk emeğinin istismarını, onların bedeni ve ruhsal gelişmelerine, okula devamlarına yönelik tehditleri önleyecek etkili hükümler getirmiş olsa da, aynı kanun 50’den az işçi çalıştırılan (50 dahil) tarım ve orman işlerinin yapıldığı işyerlerinde veya işletmelerinde, ev işlerinde, üç kişinin çalıştığı küçük işyerlerinde çalışanları kapsamadığı için, bu alanlarda ve kayıt dışı ekonomide çalışan çocuklar ve genç işçiler yasal korumadan mahrumdurlar.

TANIMLAR:

Genç İşçi: 15 yaşını tamamlamış, ancak 18 yaşını tamamlamamış kişi.

Çocuk İşçi: 14 yaşını bitirmiş, 15 yaşını doldurmamış ve ilköğretimini tamamlamış kişi.

Hafif İş: Çocukların gelişmelerine veya sağlık ve güvenliklerine zararlı etki ihtimali olmayan ve okula devamını engellemeyecek mahiyetteki işler.

Ağır ve Tehlikeli İş: İlgili yönetmeliklerle tanımlanan işler.

ÇALIŞMA YAŞI VE ŞARTLARI

Kural olarak on beş yaşını doldurmamış çocukların çalıştırılması yasaktır, fakat on dört yaşını ve ilköğrenimini tamamlamış çocuklar hafif işlerde çalıştırılabilir.

Ayrıca, on dört yaşın altındaki çocuklar film, reklam ve benzeri artistik performans gerektiren işlerde çalıştırılabilirler.

Her halükârda çocuk ve gençlerin bedensel, zihinsel, sosyal ve ahlaki gelişmelerine ve eğitime devam edenlerin okullarına devamına engel olacak işlerde istihdam edilmeleri mümkün değildir.

Çocuk ve genç işçilerin işe yerleştirilmelerinde ve çalıştırılabilecekleri işlerde güvenlik, sağlık, bedensel, zihinsel ve psikolojik gelişmeleri, kişisel yatkınlık ve yetenekleri dikkate alınır.

Çocuğun gördüğü iş onun okula gitmesine, mesleki eğitiminin devamına engel olamaz, onun derslerini düzenli bir şekilde izlemesine zarar veremez.

KAYNAK: iskanunu.com ve Datassist

Reklam (#YSR)