DÖVİZ PİYASALARI

Dr. Öner ÖZ

DOLAYSIZ KOTASYON VE DOLAYLI KOTASYON: Döviz kurunun yabancı para birimi başına ulusal para miktarı olarak tanım­lanmasına dolaysız kotasyon denmektedir. Bu yönteme ayrıca Avrupa yön­temi de denir.

Döviz kurunun bir birim ulusal para karşılığı olan yabancı para miktarı bi­çiminde de ifade edilmesine dolaylı kotasyon veya Amerikan yöntemi adı verilir.

KUR MARJI: Döviz satış kuru ile döviz alış kuru arasındaki farka Kur marjı adı verilmektedir.

  • Döviz piyasasında işlem hacmi yeterince derin değilse
  • Piyasada beklentiler olumsuz yönde ise
  • Döviz işlemleri nakit (efektif döviz) şeklinde ise
  • İşlemler finans merkezlerinden uzakta gerçekleşmekte ise Kur marjı yüksek olur.

 ÇAPRAZ KUR: Kurların bir şekilde dolar cinsinden ifadesiyle, çeşitli ülkelerin döviz piyasala­rında, kurlar Amerikan doları ile kendi ulusal paraları arasındaki oran biçiminde ifade edildiğinde buradan, dolar dışı ulusal iki farklı para arasındaki değişim oranı otomatik biçimde hesaplanabilir. Örneğin;

1$ = 2 TL

1€ = 3 TL ise; Aynı piyasada 1€=1.5$ olarak hesaplanmaktadır.

 

REEL DÖVİZ KURLARI: Piyasada kullanılan kur tanımı (iki ulusal para arasındaki piyasa kuru) nominal döviz kuru (E)’dur. Yabancı para biriminin ulusal para ile ifade edilen karşılıkları olarak ifade edilir. Nominal kurların belirli bir zaman süresi içindeki dış enflasyon oranı (Pf) ile yurtiçi enflasyon oranına (Pd) göre düzeltilmesinden elde edilen kura da reel döviz kuru adı verilir. Reel döviz kurları şu formülle ifade edilir.

Reel kur = Nominal kur. ( Pf / Pd )

  • Nominal döviz kuru yükselirse,
  • Dış fiyatlar artarsa,
  • İç fiyatlar düşerse veya
  • Dış fiyatlar iç fiyatlardan daha yüksek bir oranda artarsa reel kur yükselir.

Döviz Piyasası İşlemleri: Arbitraj ve Spekülasyon

Piyasalar Arası Fiyat Farkından Doğan Arbitraj: Farklı döviz piyasalarında arz ve talep koşullarının farklılığı nedeniyle farklı döviz kurunun oluşması yer arbitrajına yol açar. Bu durumda fiyatı düşük olan piyasada dolar talebi artarken fiyatı yüksek olan piyasada da dolar arzı artar. Biri alım diğeri satım olmak üzere iki işlem yapıldığı için bu yer arbitrajına iki uçlu arbitraj adı da verilir.

Dolaylı ve Dolaysız Kur Farkından Doğan Arbitraj: Arbitraj işlemi sadece iki farklı finansal merkezde olmaz. Üç ayrı finansal merkezde ortaya çıkan dolaylı ve dolaysız kur farkı da arbitraj kazancı sağlar. Bu işlemde üç farklı para, üç ayrı finansal piyasa ve üç işlem söz konusudur. Buna üç uçlu arbitraj adı verilir. Bu durumu bir örnek üzerinde görelim:

New York piyasasında 1$ = 2 TL

Londra piyasasında 1$ = 1 €

İstanbul piyasasında 1€ = 2.60 TL ise arbitrajörler sırasıyla şu işlemleri yaparlar:

2 TL ile New York’da 1$ satın alınır.

1$ ile Londra’da 1€ satın alınır.

1€ ile İstanbul’da 2,60 TL elde edilir

Görüldüğü gibi 2 TL ile işleme başlayan işlemci, üç işlemin sonucunda dolar başına 0,60 TL kar elde eder.

 

Reklam (#YSR)