Aydın
Aydın | |
İl & Büyükşehir |
|
|
|
|
|
Ülke | Türkiye |
Bölge | Ege Bölgesi |
Alt idari birimler |
Daraltılmış liste
|
İdare | |
• Belediye Başkanı | Özlem Çerçioğlu (CHP) |
• Vali | Yavuz Selim Köşger |
Yüzölçümü | |
• Toplam | 8,116 km² (3.133 mil²) |
Nüfus
(2018) |
|
• Toplam | 1,097,746 |
Zaman dilimi | UTC+2 (DAZD) |
• Yaz (YSU) | UTC+3 (DAZD) |
Posta kodu |
09xxx |
Alan kodu | (+90) 256 |
Plaka kodu | 09 |
Resmî site T.C. Aydın Büyükşehir Belediyesi T.C. Aydın Valiliği |
Aydın, Türkiye’nin bir ili ve en kalabalık yirminci şehri. 2018 itibarıyla 1.097.746 nüfusa sahiptir.
İlin yüzölçümü 8.116 km²’dir. İlde km²’ye 132 kişi düşmektedir. (Yoğunluğun en fazla olduğu ilçe: 452 kişi ile Efeler’dir.) Aydın Valiliği’nin denizden yüksekliği: 92 m.’dir.
2017 yılında TÜİK verilerine göre 17 İlçe ve belediye, bu belediyelerde toplam 670 mahalle bulunmaktadır
Ege Bölgesi’nde yer alan, turizm ve tarım açısından en gelişmiş illerdendir. Ege Denizi’ne kıyısı vardır. Didim ve Kuşadası Türkiye’nin iki önemli turizm merkeziyle turizm potansiyeli yüksek bir ildir. Plaka kodu 09’dur. Aydın, Türkiye’nin ilk demiryolu kurulan şehridir. Aydın’da çok sayıda tarihî eser bulunur. Türkiye’nin en uzun üçüncü tüneli, Türkiye Otoyolları üzerindeki en uzun ikinci tüneli burada bulunmaktadır. Nüfus bakımından Ege Bölgesi’nin 3. büyük ilidir (En büyük İzmir, 2. büyük Manisa). İlde 17 ilçe bulunur.
Etimoloji
Aydının eski isimleri Tralleis ve Güzelhisar olup 14. yüzyılda Anadolu Beylikleri döneminde kurulan Aydınoğulları beyliği döneminde ismi Aydın olarak değişmiştir. Herodot Aydın ili ile ilgili “Bizim yeryüzünde bildiğimiz en güzel gökyüzünün altı ve en güzel iklimin bulunduğu yer” demiştir. Evliya Çelebi ise “Dağlarından yağ, ovalarından bal akar.” demiştir.
Tarihçe
Aydın; çeşitli uygarlıklara ev sahipliği yapmış, Antik Çağda Afrodisias, Milet, Didyma, Nysa, Priene, Magnesia gibi önde gelen kentlerdir. Bugünkü Aydın, Tralleis Kenti ile birlikte MÖ 2500 yılında Hititler zamanında gelişmiş, 8. yüzyılda Lydia zamanında da en parlak çağını yaşamıştır. Selçuklularla birlikte Türk uygarlığının kültür varlığı ve eserleriyle donatılmıştır. Aydınoğulları zamanında şehrin adı Aydın Güzelhisarı olmuş, daha sonra Aydın adını almıştır. 1811’de İzmir, Saruhan (Manisa), Menteşe (Muğla), Antalya, Isparta sancaklarını kapsayan eyaletin merkezi oldu. Kurtuluş Savaşından sonra 1923 yılında Aydın müstakil vilayet olmuştur.
Cumhuriyet dönemi
1987 yılında çıkarılan 3392 sayılı kanun ile Buharkent ve İncirliova, 1990 yılında çıkarılan 3644 sayılı kanun ile de Karpuzlu, Köşk ve Yenihisar ilçeleri kuruldu. Yenihisar ilçesinin adı 1997 yılında 4235 sayılı kanun ile Didim olarak değiştirildi. 2012 yılında çıkarılan 6360 sayılı kanun ile merkez ilçe kaldırılarak aynı sınırlara sahip Efeler ilçesi kuruldu. Yine aynı kanun ile Aydın’da sınırları il mülki sınırları olan büyükşehir belediyesi kuruldu ve 2014 Türkiye yerel seçimlerinin ardından büyükşehir belediyesi çalışmalarına başladı.
Coğrafya
Kuzeyinde İzmir ve Manisa, doğusunda Denizli, güneyinde Muğla yer alır. Batı sınırları ise Ege Denizi kıyıları çizer. İlin denizden yüksekliği 64 metredir. Akdeniz ikliminin etkisindedir. Bu iklim şartları ve topografik yapı Aydın ve çevresinde iki ayrı bitki topluluğunun (maki ve orman) gelişmesine neden olmuştur. Aydın’da 395.494 hektar alanda sulu tarım yapılmaktadır.Zeytin ve meyvelikler en geniş alanı kaplar. İlde 6 Baraj (Kemer Barajı, Çine Topçam Barajı, Yaylakavak Barajı, İkizdere Barajı, Çine Adnan Menderes Barajı, Karacasu Barajı) mevcuttur. Aydın, zeytin, incir, kestane üretiminde Türkiye’de 1. sırada, pamuk üretiminde ise 3. sırada yer almaktadır. En yağışlı mevsim kıştır. Yaz mevsiminde yok denecek kadar az yağış almaktadır. Kar yağışı ender görünür.
İklim
Aydın iklimi | |||||||||||||
---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
Aylar | Oca | Şub | Mar | Nis | May | Haz | Tem | Ağu | Eyl | Eki | Kas | Ara | Yıl |
En yüksek sıcaklık (°C) | 23,2 | 25,2 | 32,4 | 35,4 | 40,2 | 44,4 | 44,6 | 43,8 | 43,3 | 37,8 | 30,7 | 25,9 | 44,6 |
Ortalama en yüksek sıcaklık (°C) | 13,2 | 14,7 | 17,9 | 22,5 | 28,1 | 33,3 | 36,1 | 35,7 | 32,0 | 26,2 | 19,7 | 14,6 | 24,5 |
Ortalama sıcaklık (°C) | 8,2 | 9,3 | 11,8 | 15,8 | 20,9 | 25,9 | 28,4 | 27,6 | 23,5 | 18,4 | 13,3 | 9,6 | 17,7 |
Ortalama en düşük sıcaklık (°C) | 4,3 | 4,9 | 6,7 | 10,0 | 14,2 | 18,1 | 20,5 | 20,2 | 16,7 | 12,7 | 8,7 | 5,8 | 11,9 |
En düşük sıcaklık (°C) | −7,6 | −5,4 | −5 | −0,8 | 4,6 | 8,4 | 13,4 | 11,8 | 7,6 | 2,0 | −2 | −5,3 | −7,6 |
Ortalama yağış (mm) | 108,6 | 93,8 | 70,4 | 52,9 | 36,5 | 13,5 | 3,9 | 2,3 | 13,1 | 44,2 | 83,9 | 120,9 | 644 |
Kaynak: Meteoroloji Genel Müdürlüğü |
Nüfus
Güncel Nüfus Değerleri tablosu (2018):
Aydın İl Nüfusu: 1.097.746 (2018 sonu). İlin yüzölçümü 8.117 km2‘dir. İlde km2‘ye 135 kişi düşmektedir. (Yoğunluğun en fazla olduğu ilçe: 464 kişi ile Efeler’dir) İlde yıllık nüfus artış oranı %1,56 olmuştur.
01 Şubat 2019 TÜİK verilerine göre 17 ilçe ve belediye, bu belediyelerde toplam 671 mahalle bulunmaktadır.
Nüfus artış oranı en yüksek ve en düşük ilçeler: Didim (%7,04)- Sultanhisar (-% 1,04)
İlçelerin Nüfusu ve Artış Oranları-Belediye, Mahalle, Köy Sayıları-Şehir ve Köy Nüfusları ve Oranları-Km2 ye Düşen Kişi Sayısı | ||||||||||
İlçe | Nüfus 2018 | N. Artışı % | Belediye S. | Mah.Say. | Şehir nüfus | Köy Say. | Köy Nüfus | Şehirli % | Alanı km2 | Yoğunluk |
Bozdoğan | 33.843 | 0,51 | 1 | 55 | 33.843 | 0 | 0 | 100,0 | 859 | 39 |
Buharkent | 12.688 | 0,26 | 1 | 14 | 12.688 | 0 | 0 | 100,0 | 124 | 102 |
Çine | 49.760 | 0,49 | 1 | 72 | 49.760 | 0 | 0 | 100,0 | 820 | 61 |
Didim | 85.055 | 7,04 | 1 | 16 | 85.055 | 0 | 0 | 100,0 | 424 | 201 |
Efeler | 289.248 | 0,60 | 1 | 83 | 289.248 | 0 | 0 | 100,0 | 624 | 464 |
Germencik | 43.913 | 0,24 | 1 | 36 | 43.913 | 0 | 0 | 100,0 | 394 | 111 |
İncirliova | 51.526 | 2,36 | 1 | 28 | 51.526 | 0 | 0 | 100,0 | 188 | 274 |
Karacasu | 18.706 | 0,32 | 1 | 38 | 18.706 | 0 | 0 | 100,0 | 727 | 26 |
Karpuzlu | 11.113 | -0,51 | 1 | 23 | 11.113 | 0 | 0 | 100,0 | 286 | 39 |
Koçarlı | 23.716 | 2,49 | 1 | 52 | 23.716 | 0 | 0 | 100,0 | 455 | 52 |
Köşk | 27.517 | 0,29 | 1 | 28 | 27.517 | 0 | 0 | 100,0 | 187 | 147 |
Kuşadası | 113.580 | 4,15 | 1 | 23 | 113.580 | 0 | 0 | 100,0 | 265 | 429 |
Kuyucak | 26.975 | 0,29 | 1 | 36 | 26.975 | 0 | 0 | 100,0 | 544 | 50 |
Nazilli | 156.748 | 0,92 | 1 | 82 | 156.748 | 0 | 0 | 100,0 | 691 | 227 |
Söke | 120.217 | 1,15 | 1 | 49 | 120.217 | 0 | 0 | 100,0 | 1.064 | 113 |
Sultanhisar | 20.533 | -1,04 | 1 | 18 | 20.533 | 0 | 0 | 100,0 | 220 | 93 |
Yenipazar | 12.608 | 0,10 | 1 | 18 | 12.608 | 0 | 0 | 100,0 | 245 | 51 |
AYDIN | 1.097.746 | 1,56 | 17 | 671 | 1.097.746 | 0 | 0 | 100,0 | 8.117 | 135 |
Konum
Konum Bilgileri | |||||
İlçe | Kuruluş Yılı | Alanı km² | Rakım mt. | Merkeze km* | Ulaşan Yollar |
Bozdoğan | Cumh.önce | 859 | 302 | 69 | Nazilli=>09-27 |
Buharkent | 1987 | 124 | 190 | 84 | E E87/ -02 |
Çine | Cumh.önce | 820 | 82 | 36 | -13 |
Didim | 1990 | 424 | 35 | 101 | -01=>09-59, 09-55 |
Efeler | 2012 | 624 | 59 | 2 | E E87/ , -01, -13 |
Germencik | 1948 | 394 | 61 | 22 | , -12, -01 |
İncirliova | 1987 | 188 | 43 | 11 | -12, 09-50, 09-51 |
Karacasu | Cumh.önce | 727 | 518 | 85 | -07 |
Karpuzlu | 1990 | 286 | 92 | 54 | -13=>09-30 |
Koçarlı | 1946 | 455 | 34 | 21 | İncirliova=>09-51, 09-53 |
Köşk | 1990 | 187 | 75 | 19 | -01, 09-03 |
Kuşadası | Cumh.önce | 265 | 6 | 56 | -02, 09-60 |
Kuyucak | 1953 | 544 | 124 | 57 | -02, |
Nazilli | Cumh.önce | 691 | 81 | 45 | -02, 09-02, 09-27 |
Söke | Cumh.önce | 1.064 | 74 | 51 | -02, -01, 09-53 |
Sultanhisar | 1958 | 220 | 77 | 29 | -01, 09-01, 09-26 |
Yenipazar | 1957 | 245 | 62 | 40 | -01=>09-26, 09-25 |
AYDIN | Cumh.önce | 8.116 | 92 |
*Metropol ilçelerin merkeze uzaklıkları, kaymakamlık ile valilik arasındaki uzaklıktır.
Kültür
Turizm
Turizm, tarımdan sonraki ikinci önemli gelir kaynağıdır.
Aydın’da Aydın Müzesi ve buna bağlı Yörük Ali Efe Etnografya Müzesi, Afrodisias Müzesi ve buna bağlı Karacasu Etnografya Müzesi, Milet Müzesi,Çine Kuva-i Milliye Müzesi, Çine Arıcılık Müzesi ve Nazilli Etnografya Müzesi olmak üzere 8 müze ile 21 önemli ören yeri mevcuttur.
Önemli ören yerleri Afrodisias (Karacasu), Alabanda (Çine), Alinda (Karpuzlu), Apollon Tapınağı (Didim), Gerga (Çine), Harpasa (Nazilli), Magnesia (Germencik-Ortaklar), Mastaura (Nazilli), Milet (Didim), Nysa (Sultanhisar), Priene (Söke), Tralleis (Efeler)’dir.
Yaklaşık 680 konaklama tesisinde 78 000 yatak kapasitesi bulunmaktadır. Ayrıca Kuşadası’nda 54.000, Didim’de 42.000 yazlık konut bulunmaktadır. 2011 yılında 5,5 milyon turist Aydın iline gelmiştir. Dilek Yarımadası Milli Parkı (Kalamaki), Kuşadası ve Didim plajları önemli sahillerdir. Efeler’de Forum Aydın, Kipa Extra AVM, Söke’de Ege Outlet mağazaları ve Novada Alışveriş Merkezi, Kuşadası’nda ise Kuşadası AVM, Scala Nouva ve Kipa AVM yer almaktadır.
Spor
2018-2019 sezonu sonunda, Aydın ili spor kulüplerinden bir üst lige yükselen ya da küme düşen olmamıştır. Futbolda Nazilli Belediyespor 2. Ligde play-off maçları sonunda lig 10.su olmuştur. Aydın’ın tek süper lig takımı Aydın BŞB Bayan Voleybol takımı Avrupa’da Challenge Cup’da final oynayarak 2. olma başarısını elde etmiştir. Aydın PTT SK, Hentbol Erkekler 1.Lig’de 9. olmuştur. Diğer kulüpler 2., 3. ve bölgesel ligdedir.
Ziraat Türkiye Kupası’nda Nazilli Belediyespor, 5.turda Süper lig takımı Göztepe’ye elenmiştir.
Aydın BŞB Bayan Voleybol takımı , Kupa Voley çeyrek finalinde Galatasaray’a elenmiştir.
Önemli spor tesisleri: Adnan Menderes Stadyumu (10.988), Mukan Perinçek Stadyumu (10.500), Kuşadası Özer Türk Stadı (8.000), Atatürk Spor Salonu (2.000), Mimar Sinan Spor Salonu (2.000), Kardeşköy Sentetik Atletizm Pisti ve 3 adet yarı olimpik kapalı yüzme havuzu.
Yönetim
Aydın ilinde 17 ilçe bulunur. Aydın ilinin ilçeleri şunlardır:
- Bozdoğan
- Buharkent
- Çine
- Didim
- Efeler
- Germencik
- İncirliova
- Karacasu
- Karpuzlu
- Koçarlı
- Köşk
- Kuşadası
- Kuyucak
- Nazilli
- Söke
- Sultanhisar
- Yenipazar