ABAZA PAŞA AYAKLANMASI

Abaza Mehmed Paşa

Abaza Paşa ayaklanması, 1622’de Yeniçeriler tarafından öldürülen Padişah II. Osman’ın kanını dava ederek hareket eden Erzurum beylerbeyi Abaza Mehmed Paşa’nın Anadolu’nun bir kısmında etkin olarak gerçekleştirdiği ayaklanmadır.

İSYAN ÖNCESİNDE

Anadolu’da yer yer devam eden Celali isyanlarından olan Halep valisi Canbulatoğlu’nun kalkıştığı isyan hareketi, Kuyucu Murat Paşa tarafından durdurulmuştu. O sırada Canbulatoğlu’nun himayesinde hazinedarı olan Abaza Mehmet esir olarak ele geçirilmişti. Abaza Mehmet, Yeniçeri Ağası Hasan Paşa’nın araya girmesi ile affedildi ve Hasan Paşa’nın himayesine girdi. Hasan Paşa’nın ilerlemesine parelel olarak devlet kademelerinde hızla yükselen Abaza Mehmet, o dönemde büyük öneme sahip olan Erzurum vilayetine vali olarak atandı.

Nerdeyse yüz senedir süren Safevi – Osmanlı arasında ki savaşlar nedeniyle Erzurum şehri ciddi bir öneme sahipti ve büyük bir Yeniçeri ordusu şehir ve civarında yerleştirilmişti.

Bölge ahalisi yaşanan savaşlar ve gerginlikler nedeniyle birçok sıkıntı çekmekteydi. Erzurum halkı ile ahaliye kötü davranan Yeniçeriler arasında sık sık gerginlikle yaşanmaktaydı.

Bu dönemde tahtta olan II. Osman (Genç) indirilmiş ve katledilmişti. Halka zulmeden ve Genç Osman’ın katledilmesini kabullenmeyen Abaza Paşa Yeniçeri Ocağına karşı bir harekete girişti.

O döneme ait Erzurum gravürü

Bu olaylar sonucu Abaza Mehmed Paşa yeniçeri ocaklarının kaldırılması gerektiği sonucuna vardı. O yüzden 1624 yılında kendi valilik bölgesindeki birçok yeniçeriyi yakalatıp öldürterek bir ayaklanma başlattı. Hakimiyet alanı olan Sivas’a kadar olan bölgede Yeniçerileri yakalatıp öldürtüyordu ve bazen Yeniçeri olarak zannettikleri masum sivillerde Abaza Mehmet Paşa’nın adamlarının hışmından kurtulamayıp öldürülüyordu. 1626’da Dişlenk Hüseyin Paşa’yı kendine tuzak kurduğu gerekçesiyle öldürttü. Yakalattığı yayabaşı ve bölükbaşlarından dördünü dört parçaya böldürtüp her bir parçasını Erzurum kalesinin burçlarına astırdı. Bununla yetinmeyen Abaza Mehmet Paşa 30.000 kişilik bir orduyla İstanbul’a doğru sefere çıktı ve Sivas’ı ele geçirdi.Ankara’yı kuşattı. Bursa’yı da kuşattı ama alamadı. Niğde’ye geri çekildi. Bu yenilgilere rağmen uzun bir süre boyunca Erzurum’u yeniçerilere ve Osmanlı Devleti’ne karşı bir ayaklanma merkezi haline getirmeyi başardı.

Bu süreç, Devlet için önem arz eden askeri düzende yarattığı tahribat ve korku nedeniyle, Padişah I. Mustafa ve IV. Murad otoritesi için oldukça büyük bir sorun haline gelmişti. 15 Ekim-25 Kasım 1627 tarihleri arasında eski patronu Damat Halil Paşa’nın komutasındaki bir ordu Erzurum kalesini kuşattıysa da başarılı olamadı. Sultan IV. Murad tarafından görevlendirilmiş olan Damat Halil Paşa başarısızlığı nedeniyle görevinden azledildi. Abaza Mehmet Paşa’nın iki adamı İstanbul’da yakalanınca, IV. Murad’ın emri üzerine oyulan omuz başlarına mumlar dikilip çarmıha gerilerek binek hayvanları üzerinde İstanbul sokaklarında teşhir edildiler. Sonrasında ise birinin başı kesildi, diğeri de çengele vurularak öldürüldü.

Ertesi yıl 6 Eylül 1628 tarihinde IV. Murat’ın yeni sadrazamı Gazi Ekrem Hüsrev Paşa’nın komutasındaki ordu tekrar Erzurum kalesini kuşattı. 14 gün süren bir kuşatma sonunda Abaza Mehmet Paşa’nın Erzurum’daki direnişini kırarak Erzurum’un kontrolünü ele geçirmeyi başarabildi.

İstanbul’a getirilen Abaza Mehmet Paşa, başarısı ve cesareti nedeniyle IV. Murat tarafından af edilerek Bosna Beylerbeyi olarak atandı.

KAYNAKÇA

Koçu, Reşad Ekrem, Yeniçeriler, Doğan Kitap, s. 151
Koçu, Reşad Ekrem, Tarihimizde Garip Vakalar, Varlık Yayınları, s. 120
Zinkeisen, Johann Wilhelm, Osmanlı İmparatorluğu Tarihi, Cilt 4, Yeditepe Yayınları, s. 54
Sertoğlu, Mithat, IV Murad, Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayınları, s. 25-31
Naima Tarihi II, Bahar Matbaası, İstanbul, 1968, s. 982
TDV İslam Ansiklopedisi, cilt 1, s. 11-12

Reklam (#YSR)