1980 DÖNEMİ: 24 OCAK İSTİKRAR POLİTİKASI – İhracata Dayalı Büyüme Stratejisi

24 Ocak 1980 istikrar politikası, istikrarsızlığı parasal bir olgu olarak kabul etmiş ve bu nedenle de çözümü parasal düzenlemelerde aramıştır. Bu politikalar, devletin ekonomideki rolünü azaltıp, piyasa mekanizmasına ağırlık veren, dışa açık bir ekonomik görüşe dayandırılmıştır.

1980 İstikrar Politikasında Kapsanan Önlemler ve Uygulama Sonuçları

1- Kamu Kesiminin Sınırlandırılması: Bu politikanın temel özelliklerinden biri, kamu harcamalarını ve para arzını kısarak, talebi daraltıp enflasyonla mücadele etmektir. Ayrıca kamusal faaliyetlerin sınırlanması piyasa ekonomisinin de gelişmesine neden olacaktır. Ancak kamu harcamaları da kısılmamıştır.

Sonuç olarak; Kamu harcamalarında istenen sınırlama yapılmadığı için bütçe açıkları iyice büyümüştür. Bu bütçeden bir de kamu iktisadi kuruluşlarına aktarım yapmamak ve KİT’lerin daha rasyonel çalışmasını sağlamak için, KİT ürünlerine sürekli zamlar yapılmış ve bu da enflasyonu körüklemiştir.

2-Ücretlerin Sınırlandırılması: Düşük ücretlerin kar oranlarını artırarak, yatırımları uyaracağı, maliyetleri düşürüp ihraç mallarına rekabet gücü kazandıracağı ve iç talebi sınırlayarak ihracat olanağı yaratacağı planlanmıştır. Bu durum nitelikli işgücü kaybına yol açmıştır.

3-Yüksek Faiz Oranları: Yüksek faiz politikasına başvurulmasının temel nedenleri

 Atıl kalmış veya spekülasyona yönelmiş fonları bankalara çekilerek, buradan verimli yatırımlara yöneltmek

 Tasarrufu artırıp harcamaları kısmak

 Yurtiçinde talebi azalan malları ihracata yöneltmek

Sonuç olarak; yüksek faiz politikasına karşın özel tüketim harcamalarının yükseldiği gözlenmiştir. Bunun temel nedeni yüksek faiz gelirinin tüketime yönelmesidir. Ayrıca yatırımların GSMH içindeki payında da sürekli bir azalma eğilimi görülmüştür. Özellikle de eğitim, sağlık gibi alanlardaki yatırımların nispi payı giderek azalmıştır.

4-Serbest Döviz Kuru: 1981’den itibaren TL dolar karşısında sürekli ayarlanmaya başlanmıştır.

5-İhracatın Artırılması: 24 Ocak kararlarının temel konularından biri de dış açığın azaltılmasıdır. TL’nin yabancı paralara göre ayarlanması, ücretlerin sınırlandırılması ve daraltıcı para ve maliye politikaları yoluyla yurtiçi talebin kısılması gibi önlemler ihracatın artırılmasına yöneliktir.

 

NOT: 1980 istikrar kararları ile Türkiye’de dış rekabete açık, ihracata öncelik tanıyan ve piyasa mekanizmasına ağırlık veren bir anlayış hakim olmuştur. Ancak sanayi kesiminde sağlanan tasarruflar yeni sanayileşme atılımları için kullanılmamış, verimli yatırımlara değil, spekülatif yatırımlara dönüşmüş ve gelir dağılımı aşırı ölçüde bozulmuştur. Ayrıca kamu harcamaları ve altyapı harcamalarındaki artışla hızlanan büyüme enflasyonun körüklenmesine yol açmış ve büyüme hızları sürdürülememiştir. Enflasyonun azaltılamamış, işsizliğin artmış, gelir dağılımının bozulmuş, hatta son yıllarda büyüme hızında düşüşler olduğu gözlenmiştir.

1980’li yıllardaki bazı önemli gelişmeler

– 1982 Bankerler olayı patladı

– 1982 yılında SPK kuruldu

– 1985 Bankalar Kanunu çıkarıldı

– 1985 KDV yürürlüğe girdi

– 1985 TMSF kuruldu

– 1986 İMKB açıldı

– 1987 TCMB APİ İşlemleri başladı

– 1989 TL konvertibl ilan edildi